QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov

Ətraf mühitdə civənin miqdarı. Civə atmosfer havasında əksərən qazşəkilli formada olur.  

Civənin torpaqda toplanması üzvi karbon və kükürdün miqdar səviyyəsinə görə  təyin edilir. Civənin 

torpaqla ana süxurdan irsən keçmiş təbii halda miqdarı 0,02-dən 03 mq/kq arasında tərəddüd edir, orta hesabla 

0,06 mq/kq təşkil edib torpaq tipindən asılıdır.  Şəhərlərdə torpaqda civənin miqdarı çoxlu miqdarda müxtəlif 

tullantıların olması ilə əlaqədar bir qədər çox olur.  

Civə suda üzvi və qeyri-üzvi vəziyyətdə ola bilər.  İçməli suda civənin  əsas mənbəyi çirkab suları ilə 

çirklənmiş su mənbələri (məsələn, xlor-qələvi istehsalı), atmosfer və su hazırlığında istifadə edilən reagentlər 

hesab olunur. Quyu suları bilavasitə quyu nasosları vasitəsilə  də çirklənə bilər. Su mənbələrinin sularında 

civənin YVK səhiyyə-toksikoloji göstəricilərinə görə 0,5 mkq/l təşkil edir. Ətraf mühitdə qeyri-üzvi civə metal 

üzvi birləşmələrə, o cümlədən yüksək zəhərli metilləşmiş civəyə çevrilir. O, sü mühitində bioloji proseslər 

nəticəsində  əmələ  gəlir və trofik zəncirə daxil olaraq yırtıcı balıqların (akula, tuns, durnabalığı) və  dəniz 

məməlilərinin (suiti, balina) oraqizmində toplanır.  İnsan orqanizminə metil civənin daxil olması  əsasən bu 

məhsullardan isttifadə edildikdə baş verir.  

Toksiki maddələrin transsərhəd keçməsi, hətta Arktika regionu və digər sənaye mərkəzlərindən çox uzaqda 

yerləşən  ərazilərin sülarını civə ilə çirkləndirir. Arktikanın  ətraf mühitinin vəziyyətinə  nəzarət və 

qiymətləndirilən Beynəlxalq Proqamın məlumatına görə, bu regionda civənin konsentrasiyası artmaqda davam 

edir və şimal əhalisi uşaqlarının psixi-sinir sisteminə ziyan vurur.