QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov

Kadmiumun sağlamlığa təsiri. Orqanizmdə kadmiumun saxlanmasına insanın yaşı təsir göstərir. Uşaq və 

yeniyetmələrdə onun sorulma dərəcəsi böyüklərdə olduğundan 5 dəfə yüksəkdir. Kadmium ağciyər və  mədə-

bağırsaq traktından absorbsiya olunaraq bir neçə dəqiqədən sonra qanda müəyyən edilir, lakin onun səviyyəsi 

ilk sutkalar ərzində tez azalır. O, kanserogen (2A qrupu), qonadotrop, embriotrop, mutagen və nefrotoksiki 

təsirə malikdir. Hətta aşağı  səviyyə çirklənmədə kadmiumun əhali üçün əlverişsiz təsirinin real təhlükə 

yaratması bu metalın yüksək bioloji kumulyasiyası (toplanması) ilə  əlaqədardır.  İşçi zonasında yüksək 

konsentrasiyalı kadmiumla qısa kontaktda olduqda yüngül fibroza, ağciyər və qaraciyərin funksiyasının davamlı 

pozulmasına səbəb olur.  

Orqanizmə inhalyasiya (nəfəsalma) yolu ilə daxil olan kadmiumun           50%-ə qədəri ağciyərlərdə çökür. 

Kadmiumun ağciyərlərdə udulma dərəcəsi birləşmələrin həll olma dərəcəsindən, onun dispersliyindən və 

tənəffüs orqanlarının funksional vəziyyətindən asılıdır. Mədə-bağırsaq yolunda (traktında) kadmium orta hesab-

la 5% absorbsiya olunur, odur ki, qida ilə orqanizmin toxumalarına az miqdarda kadmium daxil olur.  

Kadmiumun hədəf orqanları qaraciyər, böyrəklər, ilik, sperma, boruvari sümüklər və qismən dalaq hesab 

olunur. Kadmium əsasən qaraciyərdə toplanır, onun orqanizmdə olan ümumi miqdarının 30%-ni təşkil edir.  

Kadmiumla xroniki zəhərlənmənin  ən ağır forması  İtay-İtay xəstəliyi sayılır. Bu xəstəlik ilk dəfə Yapo-

niyada aşkar olunmuşdur. Uzun illərdən bəri əhali mədəndən kadmium düşən çayın suyu ilə suvarılan tarlada 

becərilən düyü ilə qidalanırdı. Burada becərilən düyünün tərkibində kadmiumun miqdarı 1 mkq/q-a çataraq, 

orqanizmdə 300 mkq-ı keçir. Vitaminin və kalsiumun çatışmazlığı, həmçinin hamiləlik dövründə zəifləməsi ilə 

əlaqədar yaşı 45-i keçmiş qadınlarda bu xəstəliyin əmələ gəlməsinə patogenetik faktor səbəb olmuşdur. İtay-itay 

xəstəliyi skeletin deformasiyası ilə boyun qısalması, beldə  və ayaq əzələlərində  ağrılar, xəstələrdə «ördək 

yerişi» ilə xarakterizə olunur.  

Kadmiumun kanserogen effekti bu metalın istehsalı ilə məşğul olan fəhlələrdə xərçəng xəstəliyinin əmələ 

gəlməsində təzahür olunur.