Qilman eyvazov iNTİqam əSGƏrov

Lava
Krater
Maqma
Baş qol
Toz, kül və qaz
Vulkanın yaranma sxemi
M
maraqlı
X
Dünya üzrə 760­a yaxın fəaliyyətdə olan vulkan var ki, onların püskürməsi 
nəticə sində son 400 il ərzində 300 mindən artıq insan həlak olub. Vulkanlar 
zəlzələlərdən fərqli olaraq, daha az baş verir, lakin nəhəng kataklizmlərlə nəti­
cələnir.
X
Santorin adasında (Egey dənizi, b.e.ə. 1470­ci il) vulkanın püskürməsi Krit ada­
sında mövcud olan sivilizasiyanın məhvinə səbəb olub. Vezuvinin püskürməsi 
isə (era mızın 79­cu ilində) Pompey şəhərinin yox olması ilə nəticələnib. Su­
matra adasında (vulkan dan 40 km məsafədə) çoxlu insan diri­diri yanıb, stra­
tosferə 20 km3 kül tul lanıb (vulkanik toz yer ətrafında təxminən iki dəfə dövr 
edib).
Layih
ə

---

153
Sürüşmə
Torpaq sürüşmələri 
geoloji fəlakətlərin ən təhlükəli növlərindən biri olub 
təsərrüfatlara, tikililərə, ətraf mühitə böyük zərər verir, itkilərə səbəb olur. Əsas 
zədələyici faktorları hərəkət edən dağ süxurlarıdır. Onların təsiri nəticəsində 
binalar, tikililər dağılır, kənd təsərrüfatı obyektləri, meşə massivləri süxur layları 
ilə örtülür, çayların yataqlarının dəyişməsinə və çoxsaylı insan tələfatına səbəb 
olur. Bir çox hallarda bu geoloji hadisələr dağlıq ərazidə yerüstü nəqliyyat üçün 
təhlükə yaradır, körpülərin dayaqlarını, relsləri, avtomobil yollarını dağıdır, elek-
trik və rabitə xətlərini, neft kəmərlərini, yaşayış məntəqələrini sıradan çıxarır.
Sürüşmənin miqyası proses gedən sahə ilə xarakterizə olunur. Miqyasına 
görə sürüşmələr 
nəhəng
– 400 ha və daha çox, 
çox böyük
– 200–400 ha, 
böyük
– 100–200 ha, 
orta 
– 50–100 ha,