Qloballaşma istiqaməti götürən müasir dünyada hər bir ölkənin davamlı iqtisadi inkişafının

MUD texnologiyaları 
MUD texnologiyaları (Multi User Domain –“çoxistifadəçili domen”) MOO 
texnologiyalarına çox oxşayırlar. MUD texnologiyalarının köməkliyi ilə qrupla və həmçinin 
fərdi görüşlər yaratmaq olar. MUD – a müxtəlif istifədəçilərə kiçik və ya hamının müzakirəsi 
üçün MUD məktub da daxildir. MUD həmçinin situasiyalı modellər də yaratmaöa imkan yaradır. 
Verilmiş texnologiyanın hərtərəfli yayılmıç distant təhsil mərkəzlərində istifadəsi səmərəlidir. 

IRC texnologiyaları 
IRC (Interactive Relay Chat – Interaktiv ötürülən söhbət) texnologiyaları – real vaxtda 
yüzlərlə istifadəçiyə mətn məumatlarını göndərmək və baxmaq imkanına malik proqram 
təminatıdır. Müəlliflərin bütün məlumatları və koordinatları ekranda əks olunur. IRC 
istifadəçilərə hər bir söhbətlər üçün müxtəlif kanallar təklif edir. Hər bir kanal öz söhbətini əks 
etdirir. Hər bir kanalın kanalı idarə edən, onu özəl edən (istifadəçilərin saylna məhdudiyyət 
qoyan), müəyyən istifadəçiləri silə bilən, kanalı bağlaya bilən öz operatoru var. Operator – 
kanalı açandır. Yazıları sonra baxıb analiz etmək üçün diskə yazmaq olar.
IRC texnologiyalarının distant təhsildə daha rahat istifadə edilməsi üçün – özəl kanal 
yaratmaq və onada konsultasiya, test və məqbulların keçirilməsini təmin etməkdir. Distant 
kurslarda bu cür yanaşmadan istifadə edilir. Bu çür elanlar Distant təlim mərkəzinin saytındaki 
elanlar lövhəsndə asılır. 
Birdəfəlik dialoq (chat) istifadəçilərə praktik anı olaraq mətn dəyişmək, dialoqu modelləşdirmək, 
real vaxtda üz-üzə baş verən söhbətlər imkanı verir. Bu funksiyanı əsasən, açıq protokolda 
əsaslanmış Internet Relay Chat, “momental poçt” adlandırırlar. 

---

Birdəfəlik dialoq funksiyasının istifədəsinin çatışmazlıqları intraşəbəkədə ondan ibarətdir 
ki, cari onlayn əməliyyatlar əvvəlcədən planlaşdırlımalıdır, belə ki praktik olaraq bilmək 
lazımdır ki cari amda kim qoşulub və kimə suallar vermək və ona cavablar almaq lazıdır.
Bu cür proqramlardan “Paltalk” proqramını göstərmək olar. Onun kpməkliyi ilə cari 
vaxtda evdən çıxmadan müəyyən qrupa qoşulmaq və orada dərs keçənin səsini eşitmək, onu 
görmək və mətn mübadiləsi etmək olar. Burada distant təhsil üçün ayrıca qrup yaradılmışdır və 
onun daxilində müəyyən ixtisaslar üzrə otaqlar yaradılmışdır. İstifadəçinin ekranında birdəfəlik 
üç nəfəri gprmək olar. Lakin burada audio söhbətlər etmək üçün növbəəyə durmaq lazımdır. Bu 
sualları birdəfəyə verib müəllimi dolaşıqlığa salmamaq üçün istifadə edilir.
IRC texnologiyaları daxil olmasa da, chat proqramı olam MSN Messenger proqramı da 
müəyyən üstünlüklərə malikdir. Windows Əməliyyatlar Sisteminin üzərəndə gələn standart 
proqram paketinə daxil oub. Onun köməkliyi ilə fərdi təlim kursları təçkil etmək mümkündür. 
Bunun üçün çüəllim və tələbənin öz e-poçt ünvanları (məs: 
[e-mail]
) olmalıdır. 
Bu söhbət proqramında istifadəçi ilə yazışma, söhbət və video əlaqələr yaratmaq olur. 
Proqramın müsbət cəhəti eyni vaxtda öyrədənlə öyrənənin operativ əlaqəsi, yazı ilə izah 
olunması mümkün olmayan problemlərin canlı bağlantı vastəsi ilə başa salınması, hər bir 
öyrənənlə fərdi məşqul olmaqimkanlarının əldə olunmasından ibarətdir. Buraya öyrənənin mobil 
telefonuna qısa mesaj göndərmək, e-poçt göndərmək kimi imkanlar da daxildir. 
