Qoshanov A’bdikerim

Tazabag'jap ma’deniyati 
- bul....
Wo’zinizdi 
sinan’ ! 

---

28 
ko'plegen gu'lal idislardin' siniqlari, metall buyimlar ha'm ha'r qiyli bezeniw zatlari 
tabilg'an. Gu'lal idislarg'a sizilma nag'islar woyilg'an ha'm wonin' u’sti qizil ren'ler 
berilip bezelgen. Metall buyimlar: - woraq, pishaq, bronza ayna, iyne, biz 
bolg'an ha'm olar tas qa'liplerde quyilip sog'ilg'an. 
12-su’wret. Tegiskennen tabilg’an idislar. 
 
Qaraqalpaqstannin' tu’slik Aral a'tirapinin' deltaliq aymaqlarindag'i 
qa'wimlerdin' xaliqlari diyqanshiliq penen qatar sharwashiliqti da rawajlandirg'an. 
Sharwashiliqta qaramal tiykarg'i worindi iyelegen. 
Wo’'nermentshilik wo'z aldina ka'sip bolip bo'linip shig'a qoyg'an joq. Wol u'y-
ishi wo'nermentshiligi qa'lpinde qaldi. Yakkaparsan-2 (To’rtku'l rayoninda) 
qonisinda qa'nige quyiwshinin' ustaxanasi tabildi. Wo'nermentshilik wo'ndirisi 
yendi ka'sip retinde basqa tarawlardan bo'linip shig'iwg'a bag'dar aldi. Bul 
ja'miyetlik rawajlaniwdag'i a'hmiyetli ilgerilewi boldi. Gu'lalshiliq u'y-ishi 
wo'nermentshiligi bolip qala berdi. Jip iyiriw bolsa u'yde islenetug'in qa'dimgi 

---

29 
ka’sip -ka'rlerdin' biri boldi. 
Aqshada'ryanin' tu'slik deltasindag'i bronza da'wirinde bul jerge sirttan ko'p 
buyimlar alip kelingen. Sol waqittag'i a'yyemgi ja'miyetke ta'n bolg'an almasiw 
(sawda) a'dewir rawajlang'an. 
13-su’wret. Tegiskennen tabi’lg’an haywan tu’rindegi mu’sinler 
Suwg'arip yegiletug'in diyqanshiliqtin' rawajlaniwi, tu'sliktegi rawajlang'an 
wotiriqshi diyqanshiliq penen tig'iz baylanista ken'eyip bardi. 
Shig'is Aral a'tirapinda ha'm Sirda'ryanin' quyarlig'inda b.e.sh. 2 min' jilliqtin' 
yekinshi yariminda 1 min' jilliqtin' basinda sotsialliq ha'm ekonomikaliq 

---

30 
rawajlaniw basqasha bag'darda rawajlandi. Sirda'ryanin' quyarlig'indag'i Inkar 
da'ryanin' won' jag'alig'indag'i Tegisken to'beligindegi 20 g'a jaqin ha'r qiyli 
qorg'an-mazarlar tiykarg'i yestelikler bolip yesaplanadi. 
Bul jerlerde turaqli ma'kan-jurtlar bolmag'an. Тек mal bag'iwshilar bolg'an. 
wolardin' qonislari ha'zirge shekem saqlang'an. Misali, Tegiskendegi 
qa'biristanlardan tabilg'an materiallar bul jerlerdin' tu'slik penen ma'deniy 
baylanislarinin' bolg'anlig'in tastiyiqlamaqta. Shig'is Aral a'tirapi xaliqlari da 
bronza da'wirinde suwalma jerlerge diyqanshiliq yetken. Bul jerdegi xaliqlardin' 
xojalig'i tiykarinan yarim ko'shpeli bolg'an. Wolar mal sharwashilig'i ha’m 
diyqanshiliq tu'rindegi aralas xojaliqti ju'rgizgen. 
Qaraqalpaqstannin' Batis Aral a'tirapinda U'stirt jaziqlig’inda bronza da'wiri 
xaliqlarina tiyisli ayirim qonislar ha'm qorg’an-mazarlar bar. Wol jerlerdin' 
xaliqlari ko'shpeli turmis keshirgen. 
Qaraqalpaqstandag'i Kelteminar ma'deniyatinin' nusqasi, Janbas-4, Suwjarg'an 
ma'deniyatinin' nusqasi u'lken a'hmiyetke iye. Bayramqazg'an-2 ma'kan-jurtlarinan, 
Tazabag'jap ma'deniyatinan, Tu'slik Aral, Shig'is Aral a'tirapinan, Batis Aral ha'm 
U'stirt jaziqlig'inan tabilg'an yestelikler wog'ada bahali. Bul yesteliklerden tabilg'an 
wolja-buyimlar bizin' u'lkemizde alg'ashqi ja'ma'a't du'zimi da’wirinde wo'zine ta'n 
ko'rkem-wo'nerdin' rawajlang'anlig'in ko'rsetip tur. Usi materialliq ma'deniyat 
yesteliklerinde gezlesetug'in zatlardag'i xaliqliq u'lgiler ha'zirgi ku'ngi 
qaraqalpaqlardin' sheberlik zatlarinda qollang'an u'lgiler menen uqsasliqlarinin' bar 
yekenligin atap ko'rsetiw kerek.