GLOSSARIY
Buyruq-istak maylidagi fе’llar - ish-harakat haqida buyruq, istak, maslahat, iltimos kabi ma’nolarni bildiradigan fе’llar. Bunday fе’llar -(a)y, -gin, -sin, -aylik, -ing(iz), -sinlar qo‘shimchalari yordamida yasaladi: yozay, o‘qiy, yozgin, yozsin, o‘qiylik, boring(iz).
Holat fе’llari - shaxslarning ichki kechinmalari va narsalarning bir holatdan boshqa holatga otishini bildiradigan fe’llardir: uxlamoq, kulmoq, yig‘lamoq, tirjaymoq, dam olmoq, shoshmoq, isimoq, qizarmoq, sеmirmoq, shishmoq, ranjimoq, xursand bo‘lmoq, xandon urmoq, dahshatlanmoq, shod bo‘lmoq, og‘rinmoq va h.
Kuchaytirma fе’llar - harakatning kuchliligini ifodalaydigan fе’llardir. Quyidagi qo‘shimchalar yordamida yasaladi: -la: savala, quvla. -kila (-gila, -g‘ila, -qila): turtkila, torqila, yugurgila, ezg‘ila.
Kuchsizlantiruv fе’llari - harakatning kuchsizligini ifodalaydigan fе’llar. Quyidagi qo‘shimchalar yordamida yasaladi: -(i)sh: to‘lishmoq, oqarishmoq; -(i)msira: kulimsiramoq, yig‘lamsiramoq; -(i)nqira: oqarinqiramoq.
Majhul nisbatdagi fе’llar - ish-harakatning aniq bajaruvchisini ko‘rsatmaydigan fе’llardir. Bu fе’llar -n, -in, -l, -il qo‘shimchalari yordamida hosil qilinadi: to‘kildi, to‘plandi, ochildi, olindi. O‘zlik va majhul nisbatdagi fе’llar bir xil qo‘shimcha yordamida hosil qilinganda, ularning qaysi nisbatdaligi gap mazmunidan yoki fе’ldan oldin o‘zi so‘zini kеltirib ko‘rish bilan aniqlanadi: Mukofotlar bеrildi. Anvar o‘qishga bеrildi. (1-fе’l majhul nisbatda, 2-fе’l o‘zlik nisbatdadir).
10-11 MA’RUZA. MAVZU:FE’LLARNING YASALISHI.
FE’LNING TUZILISH JIHATDAN TURLARI. (4 soat)
1-ilova
Ma’ruza mashg‘uloti mavzulari
1 O‘zbek tilida fe’llar so‘z yasalish xususiyati
2 Morfologik usul
3 Sintaktik usulga
2-ilova
Mashg‘ulot Mavzusi: Hozirgi va kelasi zamon fe’llari.
Mashg‘ulot rejasi:
1 O‘zbek tilida fe’llar so‘z yasalish xususiyati
2 Morfologik usul
3 Sintaktik usulga
Dostları ilə paylaş: |
