Qurilish ekologiyasi ” fanidan
Yüklə 0,64 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Binoni tashkil etuvchilarining hayotiy davri
|
11.2 Yashil arxitektura. Yer yuzidagi hayot tuganmas tajriba manbaidir. Ammo, Aldo
Leopold (Aldo Leopold) so‘zlarini batafsil sharhlaydigan bo‘lsak, insoniyat yer yuzida uning barcha qismlarini to‘la tushunmay turib, tabiat bilan o‘z bilganicha munosabatga kirisha boshladi va o‘z bilganicha uning ustidan tuzatuvchi duradgor kabi usta bo‘lib oldi. Ona yerning paydo bo‘lganiga 5 mlrd. yildan oshdi, biroq insoniyat paydo bo‘lganiga atiga 3 mln. yil bo‘ldi xolos. Yer mavjud bo‘lib kelgan 99,94% qismida insoniyat ishtirok etmagan. Keyingi 10000 yillar davomida (qishloq xo‘jaligi inqilobi tufayli), insonlar taxminan 5 mln. dan 7 mlrd. gacha ko‘paydi 16
Buni qarangki, 3 mln. yilda atigi 5 mln. dan keyingi 10000 yil ichida insonlar soni 1200 martadan ortiq ko‘payib ketdi. Agar biz XXI asr o‘rtalarigacha bu sonni 11 mlrd. ga yetadi deb taxmin qilsak, u holda bu voqea yer sayyorasi uchun chindanda katta larzaga keltiruvchi og‘ir yuk bo‘lib, yerning tabiiy sig‘imi, insoniyatni ta’minlay olish qobiliyatini yo‘qotishiga olib keladi. Insonlar o‘z aql idroki va yaratuvchanligi bilan sayyoramizdagi bu yukni yengillatish uchun ko‘plab texnologiyalar va texnikalar yaratadi. Biz qayerga bormaylik, tabiatning ajabtovur mo‘jizalarini topamiz. Yerning hozirgi geologik davri bo‘lmish Kaynazoy erasida, uning rivojlanishi uchun eng muhim o‘zgarishlar ketma-ketligini o‘z ichiga oladi. Yer sayyorasi o‘zining biologik hamda fizik qonunlariga ega, inson esa bu qonunlardan alohida bo‘lib yashashga harakat qilib keladi. Resurslarni to‘xtovsiz iste’mol qilishni davom etish va ularning o‘rnini chiqindilarga to‘ldirib tashlash oxir oqibat yerning insoniyatni boquv sig‘imi qobiliyatidan o‘zib ketadi va yomon oqibatlarga olib boradi. Insonlarning o‘ylamay qilgan hatti-harakati tufayli zaharli va chirimaydigan moddalar ishlab chiqarilmoqda, tuproqni zararlantirib, hosillarni nobut bo‘lishiga, haddan ortiq baliqlarni ovlash, sanoatni rivojlantirish, manzara va shamollarni to‘sib qo‘yadigan ulkan binolar, yashillikdan asar ham yo‘q jonsiz yo‘llar va avtomobil turar joylari, kimyoviy o‘g‘it va pestisidlar hamda juda ko‘p ichimlik suvi hisobiga saqlanib turgan notabiiy landshaftlar, bularning hammasi ona sayyoramizga bevosita hamda to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘zining salbiy 16 Charles J. Kibert, Jan Sendzimir, and G. Bradley Guy (Edited by 2003) Construction ecology: nature as the basis for green buildings. London and New York - p. 269-283. 72
2 chiqindi gazining 35% binolardan chiqadi. Ko‘pchilik zamonaviy jamiyatning o‘ylamay qilayotgan harakatidan ogohlantirmoqda. Reychl Karson (Rachel Carson’s) “Sokin Bahor” (Silent Spring, 1962 yil), Paul Exrlixs (Paul Ehrlich’s) “O‘sish sur’atining portlashi” (The Population Bomb, 1968 yil) kitoblarida va Dunyo kuzatuv davlat instituti tomonidan muammolar va tendensiyalar haqida axborotlar berildi, ya’ni dunyo davlatlari yillik bayonotida ko‘pchilik e’tibor bermagan yoki mo‘jizaviy ravishda texnologik innovatsiyalar bilan o‘z yechimini topishini xohlagan ko‘plab muammolar va og‘ishlar ayovsizlarcha ochib tashlandi. Agar bu muammolarning qanchalik jiddiy ekani his qilinib anglab yetilganda va bu muammolar nafaqat shaxsiy balki ko‘pchilik bo‘lib, hal etilishi lozim ekanligi tushunilganda edi, o‘shanda inson shaxsiy hamda professional hayotida atrof- muhitga nisbatan vijdonan harakat qilgan bo‘lar edi. Binoni tashkil etuvchilarining hayotiy davri – uning materiallari, bino turgan yer maydoni, nima maqsadda loyihalanganligiga qarab, mahalliy harorat, yog‘ingarchilik, quyosh, shamol, tashqi muhitning insoniy munosabati, o‘zgarishlarga moslashish va o‘zining funksional hayoti oxirida saqlanib qolinishi yoki uning butunligicha yoki ayrim qismlari qayta ishlanishining barchasi shubhasiz – quruvchilar, loyihalovchilar, rivojlantiruvchilar (obod qiluvchilar) va ushbu bino egalarining qo‘lidadir. Shu kabi xususiyatlarga qaramasdan binolar qurilishi davom etmoqda, go‘yoki ular uchun talab etiladigan materiallarni, chiqindilarni va ifloslanishini ta’minlaydigan resurslar cheksizdek. Shahar atrofi posyolkalarini yaratishda foydali o‘rmonlarni va qishloq xo‘jaligi yerlarini tekislab, yo‘q qilish davom etmoqda va ularning o‘rniga tuproqni jonsiz holga solib qo‘yuvchi sun’iy landshaftlar barpo qilinmoqda. O‘ta ketgan yomon bir misollardan biri – bu bahona tariqasida “e’tibor” deb atalmoqda, ammo ko‘plab e’tibor jamoatchilikning sifatli hayot tarzi uchun nochor yerlarni ta’siriga qaratilmoqda. Yüklə 0,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|