Qurilish materiallari ishlab chiqarish korxonalarining iqtisodiyoti

 
5.4. Pudrat tashkilotlari va firmalari - qurilishni boshqarishdagi asosiy 
bo‘g‘inlar
 
Hozirgi sharoitda qurilishni boshqarish taxminan quyidagi sxema bo‘yicha 
boradi: qurilish boshqarmasi - qurilish tresti - qurilish birlashmasi yoki vazirlik. 
Hozirgi qurilish vazirliklari va idoralari boshqarish sahnasidan chiqib kechayotgan 
bir davrda, qurilish sanoatining asosiy bo‘g‘inlari bo‘lib, O‘zbekiston 
Respublikasining «Korxonalar to‘g‘risida»gi qonunga muvofiq faoliyat yurituvchi 
qurilish trestlari va firmalari bo‘lib bormoqda. 
Umumiy pudratchilar hisoblanuvchi trestlar yoki firmalarga qurilishning 
barcha ishtiroqchilari faoliyatini shuningdek mijozlar va davlat bilan majburiy 
to‘lovlar yoki boshqa, iqtisodiy va tashkiliy masalalar bo‘icha munosabatlarni 
koordinatsiyalash kabi majburiyat yuklatiladi. Hozirgi paytda faoliyati O‘zbekiston 
Respublikasi Davlat mulki qo‘mitasi tomonidan 2 dekabr 1998 yilda tasdiqlangan 
«Xususiy qurilish firmalari haqidagi qaror» bo‘yicha tartibga solinishi kerak 
bo‘lgan xususiy qurilish firmalarini tashkil etish haqidagi masala dolzarb bo‘lib 
turibdi. 
Yuqorida aytilgan qaror bo‘yicha qurilish firmasi yuridik shaxs maqomidagi 
mustaqil faoliyat olib borishga va O‘zbekiston Respublikasi va uning tashqarisida 

---

63 
ishchilar sonidan qat’iy nazar o‘z tashkilotchilarini (sho‘‘ba tashkilotlarini) yaratish 
va qurilish kompleksining barcha turdagi ishlarini bajarish huquqiga ega sub’yekt 
hisoblanadi. 
Firma, tabiiyki, tijorat tashkiloti hisoblanadi va xo‘jalik sherikchiligi yoki 
jamiyati, ishlab chiqarish kooperativi yoki O‘zbekiston Respublikasi qonunchilikda 
ko‘rsatilgan boshqa shaklda tuzilishi mumkin. U o‘z nomidan kontrakt tuzishi, 
mulkiy va nomulkiy huquqlarga ega bo‘lishi, majburiyatlar olishi, sudlarda da’vogar 
yoki javobgar bo‘lishi mumkin. Firma o‘z balansiga ega bo‘ladi, moliyaviy va 
valyuta tomondan o‘zini to‘liq qoplash asosida faoliyat ko‘rsatadi. 
Qurilish firmasining asosiy masalalari quyidagilardir: 
- qurilish xizmatchilari bozori marketingni 
- biznes-plani tayyorlash va qurilish talablarini qondirish uchun resurs yetkaib 
beruvchilar bilan kelishuvlar tuzish; 
- rja va hisob xujjatlarini olib borish va ishchilar mehnatini rag‘batlantirish; 
- butun qurilish mahsulot bo‘yicha va qilinadigan ishlarda yuqori sifat va 
raqobatbardoshlikni ta’minlash; 
- foyda olish va ishlab chiqarish rentabelligini ta’minlash. 
Firma o‘z faoliyatini mustaqil ravishda rejalashtiradi va rivojlanish 
istiqbollarini belgilaydi, zaruriy fondlar – mehnat rivojlanish, sug‘urta va boshqa o‘z 
hohishiga binoan tashkil qiladi. 
Qurilish firmasi mulki shakllanishining manbalari quyidagilar hisoblanadi: 
- asoschilarning pul va material qo‘shilmalari; 
- mahsulot, ish va xizmatlar, shuningdek Ustavda ko‘rsatilgan boshqa ish 
turlarini sotishdan olingan daromadlar; 
- banklar kreditlari va boshqa zayom mablag‘lari; 
- amaldagi qonunchilik tomonidan ta’qiqlanmagan boshqa manbalar. 
Firma moliyaviy resurslari shakllanishi manbasi bo‘lib foyda, amortizatsion 
chegirmalar, qimmatli qog‘ozlarni sotishdan keladigan foyda va asoschilarning 
ta’qiqlanmagan boshqa tushumlar hisoblanadi.