”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

5. Yog‘ochni chirish, qurtlash va yonishdan saqlash 
Chirishdan saqlash.
Yog‘ochni chirishdan saqlash uchun antiseptiklar 
bilan qayta ishlanadi. Antiseptiklarga quyidagi talablar qo‘yiladi: 
zamburug‘larga nisbatan Yuqori toksinlik, yog‘ochga yaxshi shimilish, noxush 
xid tarqatmaslik, inson va uy hayvonlariga beziyonlik, yog‘ochning sifatini 
pasaytirmaslik va sh.k..
Antiseptiklar suvda eriydigan, organiq erituvchilarda eriydigan, moyli va 
pastasimon xillarga bo‘linadi.
Suvda eruvchan antiseptiklarga natriyli ftorid, natriyli kremneftorid, 
ammoniyli kremneftorid, BBK-3, XXS, MXXS va GR-48 preparatlari kiradi. 
Bunday antiseptiklarni quruq joyda ishlatiladigan yog‘ochlarni qayta ishlashda 
qo‘llaniladi.
Natriyli ftorid xidsiz oq kukun bo‘lib, 3-4% suvdagi eritmasi yog‘och, 
payraxa va qipiqdan tayyorlangan buyumlar, qamish va torfni chirishdan 
saqlashda antiseptik sifatida ishlatiladi.
Ammoniyli kremneftorid antiseptik xususiyati bilan birga yog‘ochni 
olovga bardoshligini ham oshiradi. Antiseptiklar rangsiz bo‘lgani uchun 
bo‘yovchi moddalar qo‘shiladi. Organiq erituvchilardagi preparatlar PL (yengil 
neft mahsulotlardagi pentaxlorfenol) va NML (yengil neft mahsulotlaridagi 
mis naftenati) Yuqori darajadagi toksinli antiseptik bo‘lib, yog‘ochga yaxshi 
shimiladi. Organiq erituvchi sifatida ko‘k yog‘, mazut, kerosin va solventnaft 
ishlatiladi.

---

Moyli antiseptiklarga toshko‘mir moyi, antratsen moyi, slanets moyi 
kabilar kiradi.
Moyli antiseptiklar o‘tkir xidli, to‘q jigarrang, kuchli toksinlovchi 
xususiyatli bo‘lib, suvda yuvilmaydi, metall qismlarni korroziyalamaydi, 
ammo yog‘ochni to‘q-qo‘ng‘ir rangga bo‘yaydi.
Ushbu antiseptiklar bilan qayta ishlangan yog‘ochlarni ochiq havoda, erda 
yoki suvli sharoitda (ko‘prik va qoziq konstruksiyalari, shpallar, suv osti 
inshootlari va x.k.) ishlatish mumkin.
Antiseptik pastalar bitum, eruvchan shisha, giltuproq va sh.k. 
bog‘lovchilar va natriyli ftorid yoki kremneftorid antiseptiklari va dispers 
to‘ldiruvchilar asosida tayyorlanadi. Pastalar ishlatilish davrida namlanish 
ehtimoli bor yog‘och konstruksiyalarni himoyalashda ishlatiladi.
Yog‘och buyum va konstruksiyalar turli usullarda antiseptik bilan qayta 
ishlanadi: moslamalar vositasida sepish, sovuq va issiq vannalarda shimdirish, 
avtoklavda bosim ostida shimdirish, pastalarni surish. Antiseptik shimdirish 
usuli yog‘ochning ishlatish sohasiga, shimilish chuqurligi shimdirish usuli va 
yog‘ochning xiliga, ya’ni tuzilishiga bog‘liq bo‘ladi.