”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

4. Yog‘ochning nuqsonlari 
Yog‘ochning 
nuqsonlariga daraxt tanasining shakli o‘zgarishi, 
tuzilishining normal holatdan farqlanishi, biologik omillar ta’sirida buzilishi 
kiradi. Yog‘ochning nuqsonlari uning sifatini pasaytiradi va ishlatish sohasini 
keskin kamaytiradi. Shartli ravishda yog‘och nuqsonlarini quyidagi guruxlarga 
bo‘lish mumkin: ko‘zlar, yoriqlar, yog‘och tanasi normal shaklining va 
yog‘och tuzilishining buzilishi, rangining turlanishi, chirishi, qurtlashi va sh.k.
Ko‘zlar.
Ko‘z daraxt tanasidagi kesilgan shoxdan qolgan asosdir. Daraxt 
qancha sershox bo‘lsa, undan tayyorlangan yog‘och ham shunchalik ko‘zli 
bo‘ladi. Ko‘zlar yog‘ochni qayta ishlashni qiyinlashtiradi va mexanik 
xossalarini yomonlashtiradi. Ayniqsa, yog‘och cho‘zilishga ishlaydigan joyda 
ko‘zlar katta xavf tug‘diradi. Ko‘zlar qirqimi doira, oval, cho‘zinchoq shaklida 
bo‘ladi.
Igna bargli daraxtlar, shu jumladan qarag‘ayda panjasimon ko‘zlar 
uchraydi. Ular o‘zakka nisbatan simmetrik joylashadi va odatda uzunchoq 
ovallar ko‘rinishida bo‘ladi.
Yog‘och ko‘zlarining nurlari 
a-sog‘lom ko‘z; b-
shoxsimon ko‘z; v-tushib ketadigan ko‘z.
Yoriqlar
. Yoriqlar ichki omillar (mag‘zi qurishib) va tashqi omillar 
(shamol va sovuq ta’siri) ta’sirida yog‘ochning tolalari bo‘ylab yorilishi 
natijasidir. Yoriqlarni shartli ravishda chatnoq, ajroq, sovuqdan yorilish va 
qurib yorilish xillariga ajratish mumkin.
Daraxtning ichdan yorilishi chatnoq deyiladi.
Chatnoq radial 
yo‘nalishda bo‘lib, yog‘och tanasining o‘zagi orqali o‘tadi. Chatnoq oddiy va 

---

murakkab bo‘lishi mumkin. Oddiy chatnoq ko‘ndalang kesimdagi bir yoki ikki 
yoriqlardan iborat bo‘lib, bitta diametr bo‘ylab yo‘nalgan .Murakkab chatnoq 
ko‘ndalang kesimdagi ikki va bir necha yoriqlardan iborat bo‘lib, bir-biriga 
nisbatan burchak ostida joylashgan bo‘ladi.
Ajroq yog‘ochning yillik xalqa bo‘ylab yorilishi bo‘lib, yog‘och 
tolalarining butunligini buzadi, mahsulot sifatini pasaytiradi.
Daraxtga qattiq sovuq ta’sir etganda u ochiq yoki yopiq shaklda bo‘ylama 
yoriladi. Bunday yoriqlar yog‘och materiallar sifatini buzadi.
Yog‘och tabiiy yoki sun’iy quritilganda yorilishi mumkin. Yorilish radial 
yunalishda bo‘lib, albatta mahsulot sifatini buzadi.