”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

Tog‘ jinslarining genetik klassifikatsiyasi
Magmatik 
jinslar
( 
Massiv
Chuqurlikdagi 
Granit, sienit, diorit, gabbro
Toshib 
chiqqan
Porfir, kvars, diabaz, traxit, porfirit, 
andezit
Bo‘laklangan 
otilib chiqqan) 
Sochiluvchan
Vulqon kuli, pemza
Sementlanga n
Vulqon tufi

---

Cho‘kindi 
jinslar
Mexanik 
cho‘kindilar
Sochiluvchan 
sementlangan 
Giltuproq, qum, shag‘al, qumtosh,
konglomerat, brekchiya
Kimyoviy 
cho‘kindilar
Gips, angidrit, magnezit, dolomit, ohak 
tufi, ohaktosh
Orgonogen 
cho‘kindilar
Chig‘anoqli ohaktosh, mel, diatomit, 
trepel
Metamorfik 
jinslar
Gneyslar (granitsimonlar), gil, slanetslar, (giltuproqli), 
marmarlar (ohaktosh, dolomitlar), kvarsitlar 
(qumtoshlar)
 Struktura turlari (sxemasi)
a) notekis donador; b) tekis donador.
Kvars 
(SiO
2
) kristall tuzilishga ega bo‘lib, o‘ta zich, mustahkam va agressiv 
muhitlarga chidamli. Kvarsning siqilishdagi mustahkamligi 2000 MPa gacha, 
cho‘zilishdagi mustahkamligi esa 100 MPa gacha bo‘ladi. Qattiqligi jihatidan 
topaz, korund va olmosdan keyin to‘rtinchi o‘rinda turadi. Erish harorati 1700
0
S. 
Kvars qum sifatida cho‘kindi tog‘ jinsini asosini tashkil etadi.
Dala shpati
magmatik jinslarning 60-70% tashkil etadi. Dala shpatining 
Ortoklaz 
(K
2
O
.
Al
2
O
3
.
6SiO
2
) 
va 
Plagioklaz 
(Na
2
O
.
Al
2
O
3
.
6SiO
2
albit, 
SaO
.
Al
2
O
3
.
2SiO
2
-anortit) turlari mavjud. Dala shpatining mustahkamligi (120-
170MPa) va chidamliligi kvarsga nisbatan kamroq bo‘ladi. Dala shpati 
yemirilishidan glina kabi cho‘kindi jinslar hosil bo‘ladi.