R. D. Do‘smuratov, B. Yu. Mengliqulov qishloq xo‘jaligida buxgalteriya hisobi va statistika asoslari
Yüklə 1,2 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 7.2. Daromadlar va xarajatlarning turkumlanishi, hisobini tashkil etishning me’yoriy asoslari
|
6-muomala. Sotilgan mahsulotlarni yuklash va yetkazib berish
uchun transport tashkilotining schotiga akseptlandi. 232
K-t 6010-«Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga to‘lanadigan schotlar»17400 so‘m 7-muomala. Royalti bo‘yicha olinadigan summa aks ettirilganda D-t 4850-«Olinadigan royalti» schoti 12300 so‘m K-t 9510-«Royalti ko‘rinishidagi daromadlar» schoti12300 so‘m. 8-muomala. Qisqa muddatli bank krediti bo‘yicha foizlar hisoblanganda D-t 9610-«Foizlar ko‘rinishidagi xarajatlar» schoti 12000 so‘m K-t 6920-«Hisoblangan foizlar» schoti 12000 so‘m 9-muomala. Foydadan budjetga to‘lovlar bo‘yicha summalar hisoblanganda D-t 9810-«Daromad (foyda) solig‘i bo‘yicha xarajatlar» 82600 so‘m K-t 6410-"Budjetga to‘lovlar bo‘yicha qarz (turlari bo‘yicha)"schoti 82600 so‘m 10-muomala. Daromadlar va xarajatlarni hisobga oluvchi schotlar to‘liq yopildi va yakuniy moliyaviy natija aniqlandi: 10 a) Daromadlarni hisobga oluvchi schotlarning yopilishi Debet 9010-«Tayyor mahsulotni sotishdan daromadlar» schoti 826000
Debet 9510-«Royalti ko‘rinishidagi daromadlar» schoti 12300
Kredit 9910-«Yakuniy moliyaviy natija» schoti
838300
schoti
618000
tannarxi» schoti 506000
Kredit 9410-«Sotish xarajatlari» schoti 17400 so‘m Kredit 9610-«Foiz ko‘rinishidagi xarajatlar» schoti 12000
Kredit 9810-«Daromad (foyda) solig‘i
233
bo‘yicha xarajatlar» schoti 82600 so‘m Sintetik schotlar 2810-«Ombordagi tayyor mahsulotlar» schotiga ochilgan analitik schotlar D-t
K-t Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Bahosi, so‘m Qiyma- ti, so‘m Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Bahosi, so‘m Qiyma- ti, so‘m 1.09. 18400 15 276000 3) 16400 15 246000 1.09.ga qoldiq: 576000. 3) 506000 3) 506000 10 б) 506000 4) 413000 5) 413000 1) 826000 1) 826000 10 а) 826000 4)413000 2) 413000 2) 413000 5) 413000 6) 17400 6) 17400 10 б) 17400 7) 12300 7) 12300 10 а) 12300 2810-«Ombordagi tayyor mahsulotlar» schoti D-t К-t 9110-«Sotilgan tayyor mahsulotlarning tannarxi » schoti D-t К-t 9010-«Tayyor mahsulotlarni sotishdan daromadlar schoti » D-t К-t 4010-«Xaridorlar va buyurtmachilardan olinadigan schotlar»schoti D-t К-t 6310-«Xaridor va buyurtmachilardan olingan bo‘ n aklar» schoti D-t К-t 5110-«Hisob-kitob schoti» D-t К-t 6010-"Mol etkazib beruvchilar va pudratchilarga to‘lanadigan schotlar" schoti D-t К-t 9410-«Sotish xarajatlari» schoti D-t К-t 9510-«Royalti ko‘rinishidagi daromadlar» schoti D-t К-t 4850-«Olinadigan royalti» schoti D-t К-t 234
qoldiq D-t
K-t Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Bahosi, so‘m Qiyma- ti, so‘m Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Bahosi, so‘m Qiy- mati, so‘m 1.09. ga qoldiq 15000 20 300000 3) 13000 20 260000 9010-«Tayyor mahsulotlarni sotishdan daromadlar» schotiga ochilgan analitik schotlar D-t
K-t Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Bahosi, so‘m Qiyma- ti, so‘m Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Bahosi, so‘m Qiy- mati, so‘m 1. 16400 25 410000 D-t
K-t Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Bahosi, so‘m Qiyma- ti, so‘m Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Bahosi, so‘m Qiy- mati, so‘m 1) 13000 32 416000 235
analitik schotlar D-t
K-t Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Bahosi, so‘m Qiyma- ti, so‘m Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Bahosi, so‘m Qiy- mati, so‘m 3) 16400 15 246000 D-t
K-t Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Baho-si, so‘m Qiy- mati, so‘m Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Bahosi, so‘m Qiy- mati, so‘m 3) 13000 20 260000 7.2. Daromadlar va xarajatlarning turkumlanishi, hisobini tashkil etishning me’yoriy asoslari «Moliyaviy hisobotni tayyorlash va taqdim etishning konseptual asoslari» №0 BHMS va «Asosiy xo‘jalik faoliyatidan olinadigan daro- madlar» nomli №2 BHMSga muvofiq daromadlar «hisobot davri mo- baynida, aktivlarning ko‘payishi yoki majburiyatlarning qisqarishi ko‘rinishidagi iqtisodiy foydalarning ko‘payishidir, ular xususiy kapi- talning ko‘payishiga olib keladi, xususiy kapital egalari tomonidan qil- ingan quyilmalar bilan bog‘liq ko‘payishlar bundan mustasno. Daromadlar turli aktivlarning ko‘payishi ko‘rinishida vujudga ke- ladi; bular nafaqat pul mablag‘lari, balki, realizatsiya qilinayotgan tovarlar va xizmatlarning o‘rniga olingan tovarlar va xizmatlar ham bo‘lishi mumkin; agar tovarlar va xizmatlar haqi xaridor tomonidan to‘liq to‘lanmagan bo‘lsa, bu, debitorlik qarzlari ham bo‘lishi mumkin. Daromadlar, shuningdek, majburiyatlarni kamaytirish ko‘rinishida ham olinishi mumkin, bu esa korxonaning kapitaliga aktivlarning ko‘payishi kabi ta’sir ko‘rsatadi. 236
bitimning bajarilishiga nisbatan quyilgan talablar qondirilgan, bitim bo‘yicha huquqlar va mas'uliyatlarning katta qismi esa xaridor zimma- siga o‘tgan, shuningdek, yuklab jo‘natilgan tovarlar yoki bajarilgan ish- lar uchun pul mablag‘larining hammasi olinishiga yetarlicha ishonch mavjud bo‘lgandagina amalga oshiriladi. Agar bitim bo‘yicha shartno- mada ko‘rsatilmagan jami summa olinmagan bo‘lsa va debitorlik qarzlarining ma’lum qismi uning olinishi mumkinligiga shubha tug‘dirsa – bu hol hisoblab yozilgan daromadning kamaytirilishi uchun sabab bo‘la olmaydi; bunday holatlarda hisobga olishda xarajatlarni kabi shub- hali qarzlar summasiga rezyerv yaratish yo‘li bilan aks ettirish zarur. Moliya-xo‘jalik faoliyatidan olinadigan daromad asosiy, operatsion va moliyaviy faoliyat daromadlaridan iborat. «Xarajatlar tarkibi … to‘g‘risidagi Nizom»ga muvofiq xo‘jalik yu- rituvchi subyektlar tomonidan olinadigan daromadlar quyidagi guruhlarga bo‘linadi: 1) realizatsiya dan olingan sof tushum; 2) boshqa operatsion daromadlar; 3) moliyaviy faoliyatdan olingan daromadlar; 4) favqulodda daromadlar. Xo‘jalik yurituvchi subyekt daromadlari va xarajatlarining hisobi, moliyaviy natijalarni shakllantirish va ulardan foydalanish hisobi schotlar rejasining V-qism, to‘qqizinchi bo‘limida joylashgan 9000- 9900-schotlarda amalga oshiriladi: 9000-«Asosiy (operatsion) faoliyatning daromadlarini hisobga olu- vchi schotlar» (9010-9050); 9100-«Sotilgan mahsulot(tovar, ish, xizmat)larning tannarxini hi- sobga oluvchi schotlar» (9110-9150); 9200-«Asosiy vositalar va boshqa aktivlarning chiqib ketishini hi- sobga oluvchi schotlar» (9210-9220); 9300-«Asosiy faoliyatdan olingan boshqa daromadlarni hisobga oluvchi schotlar» (9310-9390); 9400-«Davr xarajatlarini hisobga oluvchi schotlar» (9410-9430); 9500-«Moliyaviy faoliyat daromadlarini hisobga oluvchi schotlar» (9510-9590); 9600-«Moliyaviy faoliyat bo‘yicha xarajatlar hisobga oluvchi schotlar» (9610-9690); 9700-«Favqulodda foyda (zarar)larni hisobga oluvchi schotlar» (9710, 9720); 237
hisobga oluvchi schotlar» (9810, 9820); 9900-«Yakuniy moliyaviy natijani hisobga oluvchi schotlar» (9910-schot). Ushbu schotlarning barchasi — tranzit (vaqtinchalik) schotlar bo‘lib, hisobot davrining oxirida yakuniy moliyaviy natijani aniqlash uchun 9910-schot bilan yopiladi (9200-schotdan tashqari). 9910-»Yaku- niy moliyaviy natija» schoti saldosi, ya’ni unda aniqlangan sof foyda (yoki zarar)keyin 8710-«Hisobot davrining taqsimlanmagan foydasi (qoplanmagan zarari)» schotiga, ya’ni balansga o‘tkaziladi. Asosiy vositalar va boshqa aktivlarning sotilishi (chiqib ketishi) hollarida 9200-schot 9310, 9320 (foyda olingan hollarda) yoki 9430- schot (zarar ko‘rilgan hollarda) orqali yopiladi. Schotlar rejasining to‘qqizinchi bo‘limidagi schotlar joylashtirilish tartibiga ko‘ra «Moliyaviy natijalar to‘g‘risida hisobot»(2-shakl)ga mu- vofiq keladi. Mazkur shaklning birinchi satrida sotishdan tushg‘an sof tushum (KQS, aksizlar va shu kabilarni hisobga olmagan holda), ya’ni 9000-schot (9010-9050) ma’lumotlari aks ettiriladi. Yüklə 1,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|