R. D. Do‘smuratov, B. Yu. Mengliqulov qishloq xo‘jaligida buxgalteriya hisobi va statistika asoslari

Kichik fermer xo‘jaliklarida bog‘dorchilik mahsulotlari tan-
narxini hisoblash 

Mah-
sulotlar

Olingan
mahsulot,
s
1s.
bozor
bahosi,
so‘m
Bozor ba-
hosi
bo‘yicha
qiymati,
So‘m
Taqsim-
lash koef-
fisienti
Xarajat-
lar, so‘m
1s. mah-
sulot
tannarxi,
so‘m
Olma
160
30000
4800000
0,4147
1990859
12443
Gilos
86
600000 51600000
0,4147 21401734 248857
O‘rik
90
46000
4140000
0,4147
1717116
19077
Uzum
100
30000
3000000 0,4147 1244287 12443
Jami - -
63540000
0,4147
26354000
-

Har bir mahsulot turining tannarxini hisoblashda mazkur ekindan

olingan barcha mahsulot belgilangan koeffitsientlar bo‘yicha shartli
mahsulotga aylantiriladi. Shundan so‘ng kalkulyatsiyalash umumbelgi-
langan tartibda amalga oshiriladi. Masalan, olma yetishtirishga ixti-
soslashgan fermer xo‘jaligida bog‘ni parvarishlash va hosilni
yig‘ishtirish xarajatlari 3271800 so‘mni tashkil etgan. 6s yerga to‘kilgan
va 2s urilgan nostandart olma ozuqa sifatida 1s. 5000 so‘mdan ba-
holanib, chorvachilik fermer xo‘jaligiga sotilgan. Ushbu qo‘shimcha
mahsulot qiymati (40000 so‘m) jami xarajatdan chegirib tashlanadi.
Ixtisoslashgan fermer xo‘jaligida bog‘dorchilik mahsuloti – 1s
olma tannarxi quyidagicha:
Olma hosilini yetishtirish, yig‘ishtirish va hosil yig‘ishtirilganidan
so‘ng bog‘ni parvarishlash xarajatlari 3271800 so‘m.
Qo‘shimcha mahsulot qiymati:
- yerga tushgan olma
(6s x 5000s)

30000 so‘m

- urilgan nostandart olma (2s x 5000s)

10000 so‘m

Kal`kulyatsiyalanadigan mahsulotga tegishli xarajat:

(3271800 – 40000s) = 3231800 so‘m.

Kalkulyatsiyalanadigan mahsulot shartli birliklarga o‘tkazilganda:
-standart olma (80s x 1,0)80
-nostandart olma (30s x 1,0)30

---

196
-qalamcha ko‘chatlar (6x 0,5)3

Hammasi

113 s.
1 shartli birlik tannarxi yoki 1s olmaning o‘rtacha tannarxi

(3231800:113s) 28600 so‘m
Qalamcha ko‘chatlar tannarxi
(28600 x 5)
143000 so‘m
Standart va nostandart olma tannarxi
(3231800 – 143000 yoki 28600 x 110)
3088800 so‘m
joriy yilda 1s standart olma o‘rtacha bozor bahosi 60000 so‘m,
nostandart olmaniki 40000 so‘m bo‘lgan.
Shunday qilib, haqiqatda olingan olma miqdoridan buzilganlari
chegirib tashlangandan so‘ng qolgan qismining tannarxi hisoblanishi
lozim. Yuqoridagi misoldan ko‘rinib turibdiki, fermer xo‘jaligida 32
sentner nostandart olma hosili olingan.

6.8-jadval