R. D. Dusmuratov, A. S. Boltayev moliyaviy tahlil
Moliyaviy barqarorlikni ifodalovchi ko‘rsatkichlar tizimiga qanday
Yüklə 5,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 10. Buxgalteriya balansi likvidlik holati bo‘yicha tarkiblanishini ko‘rsating
|
9. Moliyaviy barqarorlikni ifodalovchi ko‘rsatkichlar tizimiga qanday
ko‘rsatkichlar kiradi? A) O‘z mablag‘lari bilan bog‘liq ko‘rsatkichlar, chetdan jalb qilingan mablag‘lar bilan bog‘liq ko‘rsatkichlar, harakatdagi mablag‘lar bilan bog‘liq ko‘rsatkichlar, aylanma mablag‘lar bilan bog‘liq ko‘rsatkichlar, asosiy vositalardan foydalanish 165 bilan bog‘liq ko‘rsatkichlar B) O‘z mablag‘lari bilan bog‘liq ko‘rsatkichlar, chetdan jalb qilingan mablag‘lar bilan bog‘liq ko‘rsatkichlar, harakatdagi mablag‘lar bilan bog‘liq ko‘rsatkichlar, aylanma mablag‘lar bilan bog‘liq ko‘rsatkichlar, to‘lov qobiliyati va balans likvidligi ko‘rsatkichlari C) Chetdan jalb qilingan mablag‘lar bilan bog‘liq ko‘rsatkichlar, harakatdagi mablag‘lar bilan bog‘liq ko‘rsatkichlar, asosiy vositalardan foydalanish bilan bog‘liq ko‘rsatkichlar, moliyaviy mustaqillik va moliyaviy qaramlik ko‘rsatkichlari D) Moliyaviy mustaqillik, moliyaviy qaramlik, to‘lov qobiliyati, balans likvidligi, aylanma mablag‘lar aylanishi va moliyaviy natijalarni ifodalovchi ko‘rsatkichlar 10. Buxgalteriya balansi likvidlik holati bo‘yicha tarkiblanishini ko‘rsating? A) Mutloq likvid balans, moliyaviy barqaror balans, nolikvid balans, nochorlik holatidagi balans B) Mutloq likvid balans, likvid balans, nolikvid balans, moliyaviy qaram balans C) Mutloq likvid balans, likvid balans, nolikvid balans, nochorlik holatidagi balans 166 VII BOB. ASOSIY VOSITALAR HOLATI VA ULARDAN FOYDALANISH SAMARADORLIGI TAHLILI 7.1. Asosiy vositalar holati va ulardan foydalanish samaradorligini tahlil etishning ahamiyati, tahlil vazifalari va axborot manbalari «Asosiy vositalar» nomli 5-sonli Buxgalteriya hisobining milliy standarti (BHMC) ning 3a-bandiga asosan, “asosiy vositalar - korxona tomonidan uzoq muddat davomida xo‘jalik faoliyatini yuritishda mahsulot ishlab chiqarish, ishlarni bajarish yoki xizmatlar ko‘rsatish jarayonida yoxud ma’muriy va ijtimoiy-madaniy vazifalarni amalga oshirish maqsadida foydalanish uchun tutib turiladigan moddiy aktivlardir” deyilgan. Shuningdek, ushbu BHMSning 4-bandiga asosan, asosiy vositalar tarkibiga quyidagi mezonlarga javob beradigan moddiy aktivlar kiritiladi: - bir yildan ortiq xizmat qilish muddati; - bir birlik (to‘plam) uchun qiymati O‘zbekiston Respublikasi (xarid payti)da belgilangan eng kam oylik ish haqi miqdorining ellik baravaridan ortiq bo‘lgan buyumlar. Asosiy vositalar hisobini yuritishda korxona rahbari hisobot yilida buyumlarni asosiy vositalar tarkibida hisobga olish uchun ular qiymatining eng kam chegarasini mustaqil ravishda nisbatan kamroq miqdorda belgilashga haqlidir. Albatta asosiy vositalar qiymatining eng kam chegarasi “Hisob siyosati”da belgilab qo‘yishi kerak. Shu bilan bir qatorda mamlakatimiz iqtisodchi olimlari M.Q.Pardaev, I.T.Abdukarimov, B.I.Isroilov, A.Vahobov, A.T.Ibrohimovlar N.F.Ishonqulov, T.Qudratov va N.Fayzievalarning ilmiy-uslubiy asarlarida asosiy vositalar holati va ulardan foydalanish samaradorligi tahlili o‘rganilgan bo‘lib, ular tomonidan asosiy vositalar tushunchasiga mazmunan bir-biriga yaqin bo‘lgan turlicha yondoshuvlar keltirilgan. Jumladan, iqtisodchi olimlar A.Vahobov va A.T.Ibrohimovlar “Asosiy vositalar deb ishlab chiqarish siklida bir necha bor qatnashib, o‘zining qiymatini yaratilayotgan mahsulotlarga qisman-qisman 167 o‘tkazuvchi hamda fizik shaklini saqlab qoluvchi mehnat vositalariga aytiladi” 54 deb ta’rif berganlar. Iqtisodchi olimlar M.Q.Pardaev, I.T.Abdukarimov, B.I.Isroilovlar esa “Asosiy vositalar mehnat jarayonida mulkiy shaklini saqlab qolib, har bir bosqichdan keyin ishlab chiqarish sohasini tark etmaydi. Ularning qiymati mahsulotga darhol emas, qismlarga bo‘lingan holda bosqichma-bosqich o‘tib boradi. Xo‘jalik subyekti aniq baholangan aktivdan iqtisodiy foyda olishiga ishonchi bo‘lgan taqdirdagina asosiy vositalarni aktiv sifatida tan oladi” 55 deb ta’kidlab o‘tishgan. Iqtisodchi olimlar A.V.Vahobov, A.T.Ibrohimov, N.F.Ishonqulovlar “Asosiy fondlar deb, ishlab chiqarish siklida bir necha bor qatnashib, o‘zining qiymatini yaratilayotgan mahsulotlarga qisman o‘tkazuvchi hamda jismoniy shaklini saqlab qoluvchi mehnat vositalariga aytiladi” 56 deb ta’rif berishgan. Mazkur ta’riflarda asosiy vositalar faqat ishlab chiqarish siklida qatnashashi e’tirof etilgan. Biroq, xo‘jalik yurituvchi subyektlar tomonidan noishlab chiqarish jarayonida ham asosiy vositalardan foydalaniladi. Shu bois, fikrimizcha quyidagicha ta’rif berilishi maqsadga muvofiq hisoblanadi: “Asosiy vositalar – bu mehnat vositalari bo‘lib, moddiy ishlab chiqarish sohasida ham, noishlab chiqarish sohasida ham ishtirok etadigan va korxonada uzoq muddat davomida xizmat qiladigan, eskirish hisoblanadigan hamda natural shaklini saqlab qoluvchi moddiy aktivlarga aytiladi”. Bugungi kunda barcha sohalarda moliyaviy-xo‘jalik faoliyatini asosiy vositalarning ishtirokisiz tashkil etib bo‘lmaydi. Chunki, asosiy vositalar faoliyatni tashkil etishda muhim omillardan biri bo‘lib katta ahamiyatga ega. Shu boisdan, asosiy vositalar holati va ulardan foydalanish samaradorligini tahlil qilib o‘rganish muhim hisoblanadi. Tahlil natijasida asosiy vositalar holatini yaxshilash va ulardan samarali foydalanish darajasini oshirish imkoniyatlari aniqlanadi. 54 Vahobov A.V., Ibragimov A.T “Moliyaviy tahlil”. T.: ”Sharq” 2002 yil -113 b. 55 Pardaev M.Q., Abdukarimov I.T., Isroilov B.I “Iqtisodiy tahlil”. T.: ”Mehnat” 2004 yil – 139 b. 56 Vahobov A.V., Ibrohimov A.T., Ishonqulov N.F “Moliyaviy va boshqaruv tahlili”. T.: ”Sharq” 2005 yil – 287 b. 168 Asosiy vositalar tahlilining maqsadi xo‘jalik yurituvchi subyektlarda asosiy vositalar holatini o‘rganish asosida ular bilan ta’minlanish darajasini yaxshilash va foydalanish samaradorligini oshirish imkoniyatlarini ko‘rsatib berish hisoblanadi. Asosiy vositalar tahlilidan ko‘zlangan maqsadga quyidagi vazifalarni hal qilish orqali erishiladi: - asosiy vositalarning tarkibi, tuzilishi va dinamik o‘zgarishlariga baho berish; Yüklə 5,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|