Rabil Mehtiyev Fəlsəfə

Klassik alman fəlsəfəsi deyildikdə 18-19-cu əsrlərdə for­malaşan alman fəlsəfəsinin əsas cərəyanları və nüma­yən­dələri başa düşülür. Klassik alman fəlsəfəsinin təşək­kü­lünü zəruri edən amillər hansılar idi? İlk növbədə qeyd edilməlidir ki, bu dövrdə mövcud olan Yeni dövr fəl­səfəsi əldə edilən yenilikləri səciyyələndirməkdə aciz qalmışdı, artıq yeni fikirlər irəli sürə bilmirdi və başqa sözlə desək tükənmişdi. Buna görə də, elmi-texniki nai­liy­yətləri yeni təfəkkürdə ümumiləşdirmək və nəzəri sis­tem­ləşdirmə aparmaq missiyası klassik alman fəlsə­fə­si­nin nümayəndələrinin üzərinə düşdü.
Bu zaman bu fəlsəfənin həll etməli olduğu vəzifələr fəlsəfi ədəbiyyatlarda belə qruplaşdırılır: a) inkişafın əsas qa­nunauyğunluqlarını aşkara çıxarmaq, b) insanı daha çox öyrənən təlimlər yaratmaq, c) dialektikanın əsas qa­nun­larını sistemləşdirmək, d) sosial inkişaf qanunlarını izah etmək.
Əsas nümayəndələri İmmanuel Kant, Yohan Fixte, Frid­rix Şellinq, Georq Hegel, Karl Marks, Fridrix Engels, Lüd­viq Feyerbaxdır. Əsas etibarilə bu dövr filosofları ma­terialistlər və idealistlər olaraq iki yerə ayrılırlar. On­la­rın məşğul olduqları məsələlərin ontoloji aspekti bu filosofların iki hissəyə ayrılmasını şərtləndirirdi. Ontoloji aspekt dedikdə ruhunmu, yoxsa materiyanınmı ilkin ol­ma­sı ətrafında mübahisələr başa düşülür. Bu baxımdan ma­terialistlər dedikdə materiyanın, yəni obyektiv möv­cud olanın əsas götürülməsi başa düşülür. İdealizm isə ruhun ilkin olması ide­ya­sını irəli sürür.
Materialist qola K. Marks, F. Engels, L. Feyerbax aid edi­lir. İdealistlər də öz növbəsində iki qola ayrılırlar. Belə ki, onları yaradıcılıqlarının məzmununa görə belə qrup­laş­­dırmaq olar: 1) obyektiv idealistlər, 2) subyektiv ide­alist­lər. Birincilərə İ. Kant, G. Hegel, F. Şellinq daxildir. İkin­cilərə isə Y. Fixte aid edilə bilər.
Klassik alman fəlsəfəsinin banisi İmmanuel Kant (1724-1804) hesab olunur. İ.Kantın fəlsəfi yaradıcılığı iki bö­yük dövrə bölünür:

1. 
   Tənqidəqədərki dövr (XVIII əsrin 70-ci illərinə qə­dər)
   
2. 
   Tənqidi dövr (XVIII əsrin 70-ci illərin əvvəllərindən 1804-cü ilə qədər)