Радиотехник тизимлар назарияси асослари

I I . 6 . I q lim n in g o ‘z g a r is h i
Inson faoliyati natijasida atmosferada issiqxona gazlari 
miqdorining oshishi iqlimni global isishiga olib boradi va 
jahon jamoatchiligi tom onidan bugungi kunda muhokama 
qilinayotgan bosh m uam m olardan biriga aylanm oqda. 
Issiqxona ta ’sirida vujudga keluvchi gazlarning sirasiga ug- 
lerod ikki oksid, metan va azot oksid aloqador. Bu moddalar 
Yerning issiqlik nurlanishini ushlab qoladi va shu bilan 
issiqlikning o ‘zgarishiga olib keladi.
0 ‘zbekistonda issiqxona gazlarining asosiy manbaiga 
yoqilg‘i-energetik m ajm uasi, qurilish industriyasi, m e- 
tallurgiya va kimyo sanoati, avtomobil va tem ir yo‘l trans- 
porti, qishloq xo'jaligi faoliyati, yoqilg‘i ishlab chiqarish 
va uni tashish, hamda chiqindilarni saqlash va qayta ishlash 
korxonalari kiradi.
1993-yilda 0 ‘zbekiston Respublikasi BMTning iqlim- 
ning o ‘zgarishi haqidagi Ramali konvensiyaga q o ‘shildi.
1998-yil noyabrida 0 ‘zbekiston K ioto bayonnom asini 
im zoladi. Bu b ay o n n o m a 1999-yilning 20-avgustida 
ratifikatsiya qilindi. 1997-yildan boshlab O ‘zbekistonda iqlim 
tizimiga antropogen ta ’sirlar, iqlim o ‘zgarishining tahlili, 
issiqxona gazlari manbalari va oqimlarini turkumlash bo‘yi- 
cha tadqiqotlar va inventarlash dasturi yo‘lga qo‘yildi, tabiiy 
resurslaming nozik masala ekanligini baholash yo‘llari ishlab 
chiqildi, iqlim o ‘zgarishidagi negativ oqibatlarni yum sha- 
tish b o ‘yicha ustuvor tadbirlar aniqlandi.
1999-yil B o sh g id ro m et to m o n id a n 0 ‘zb ek isto n
Respublikasining Iqlim o ‘zgarishi haqidagi B M T Ramali
42
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Konvensiyasining birinchi davra loyihasi bo'yicha birinchi 
milliy axborati e ’lon qilindi. Issiqxona gazlari manbalari va 
oqimini inventarlash qismi bo ‘yicha olib borilgan tadqi- 
qodlarning natijalariga ko‘ra issiqxona gazlarining milliy 
kadastri tuzildi, issiqxona gazlarini qisqartirish bo'yicha 
chora va faoliyat yo'nalishlari ham da soha bo‘yicha chora- 
tadbirlar ro‘yxati aniqlandi. Respublikada iqlim o ‘zgari- 
shiga moslashish yo‘llari taklif etildi, iqtisodiyot sektorining 
iqlim o ‘zgarishi bilan bog‘liq b o ‘lgan nozik tarafga, (elek- 
troenergetik, neft-gaz sohasi, ximiya majm uasi) va atro f 
m uhit komponentlariga dastlabki baho berildi. 2001 -yilda 
Boshgidromet loyihaning ikkinchi davra materiallarini e’lon 
qildi. Bu m a’ruza Milliy axborotning quyidagi yo‘nalish- 
la rb o ‘yicha keyingi rivojlanishi ko'rsatilingan:
- - issiqxona gazlari chiqarilishini pasaytirish va iqlim 
o ‘zgarishining iqtisodiyot sektorining ustuvor texnologik 
ehtiyojlari bilan tenglashtirish; baholash va lovihalar 
tayyorlash;
— iqlimni kuzatish global tizim ida qatnashish uchun 
mavjud imkoniyatlarni oshirish va mintaqaviy monitoring 
tizimini kuchaytirish.
Shu bilan birga 0 ‘zbekistonda investitsiya iqlimi va 
texnologiya b o zo n ;:-as?la1arining ayrim jihatlari. aavta 
tiklanuvchi energiya m anbalaridan keng foydalanish 
m uam m olari m uhokam a qilindi, qishloq va suv xo‘jaligi- 
ning o ‘ziga xos taraqqiyotini hisobga olgan holda suv re- 
surslarining zararlanishi osonligini baholash, inson va 
hayvon organizimiga issiqlikning ta ’siri, iqlim o ‘zgarishi va 
yeming tanazzulga uchrash jarayonlari orasidagi bog‘lanish
43
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

natijalari kamaytirildi, hamda 0 ‘zbekiston iqlimining 2000- 
yil uchun monitoring byulleteni ishlab chiqildi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar M ahkam asining
2000-yil 9-oktabrdagi « 0 ‘zbekiston Respublikasi Atrof- 
muhitni himoyalash bo'yicha 1999—2005- yillarga m o‘ljal- 
langan harakat dasturini hayotga tatbiq etish masalalari 
haqida» 389-son farm onida 0 ‘zbekiston Respublikasida 
2000 - 2010-yillarga moMjallangan issiqxona gazlar cmis- 
siyasini pasaytirish bo'yicha Milliy strategiyaning asosiy 
holatlari va uni hayotga tatbiq etish bo ‘yicha chora- tad- 
birlar qabul qilingan.
Asosiy chora-tadbirlar quyidagilarni ko‘zda tutadi:
— issiqxona gazlarini chiqarilishini texnik nazorat etish 
tizimini yaratish;
— kommunal xizmat ko‘rsatish issiqlik ta ’minoti kor- 
xonalarini texnik qayta qurollash;
— bug'gazli va gazturbinali qurilmalarda energiya ish- 
lab chiqishini rivojlantirish;
— kichik gidroenergetika potensialini o ‘zlashtirish;
— tabiiy gaz, issiqlik energiyasi sarfini hisobga olish 
vositalarini joriy etish;
— mulohazali narx belgilash siyosatini yurgizisli;
— aayta tiklanuvchi energiya manbaiarini o ‘zlashtirish.