o ‘ynaydi. L.A.Orbeli charchagan muskulning ish qobiliyati vegetativ, ayniqsa uni simpatik bo‘limi ta’sirida o ‘zgarishini, ya’ni muskul charchab turganida unga keladigan simpatik nerv ta’sirlansa, muskulning yana qaytadan ishlay boshlashini o ‘z laboratoriyasida aniqladi. Bu vaqtda simpatik nerv muskulda sodir bo‘layotgan moddalar almashinuvini o ‘zgartirish y o ‘li bilan uning ishlashini yaxshilaydi. QO‘ZG‘ALUVCHAN TO‘QIMALARDAGI BIOELEKTR HODISALARI Qo‘zg ‘alish kelib chiqqanda va tarqalganda to‘qimalarda elektr hodisalari ro‘y beradi. Qo‘zg‘aluvchan to‘qimalarda elektr hodisalari 327
boiishining kashf etilishi Luidji Galvanining nomi bilan bogiangandir. Galvani «hayvonlardagi elektr» ni kashf etishga olib kelgan dastlabki tekshirishlarini 1780 yilda o ‘tkazgan edi (Galvani tirik to‘qimalardan topilgan elektmi hayvonlardagi elektr deb atagan edi). Galvani o ‘z tajribalarida baqaning oyoqlari balkonning temir panjarasiga mis ilmoq bilan osib qo‘yilsa, ular panjaraga har gal tekkanida titrab tushganini payqadi. Galvani ana shu kuzatishlami va boshqa tajribalarini 1791 yilda bosilib chiqqan «Muskul harakatidagi elektr kuchlari to‘g ‘risida traktat» nomli mashhur asarida bayon qildi. Uning o ‘z kitobida yozishicha, orqa miyada elektr toki kelib chiqadi, bu tok mis simlardan o ‘tib, muskullami qisqartiradi. Galvanining zamondoshi, u bilan birday shuhrat qozongan Aleksandr Volta Galvanining tekshirishlariga qiziqib qoldi. Dastlab Volta Galvanining qarashlarini yoqladi, lekin tez orada hayvonlarda qanday bo‘Imasin elektr toki y o ‘q degan fikrda turib oldi.
