va uzoq vaqt (9-10 soat) shu holida davom etib turadi. Sut ta’sir sifatida yana kuchsiz, qolaversa tarkibidagi neytral yog‘lar shira ajralishini tormozlaydi ham, shu sababli undagi oqsillar keyinroq, 2-3 soatdan so‘ng 177
hazm bo‘la boshlaydi, shira ajralishi qisqa vaqt (5-6 soat) davom etadi. Bu ozuqalarga ajralgan shiralaming kislotalik va fermentativ xususiyatlari ham bir-biridan tafovut qilinadi. Jumladan, go ‘shtga javoban ajralgan shirada kislotalik eng baland bo‘lib, 0.56% ni, sutga javoban ajralgan shirada esa kamroq bo‘lib, 0.4% ni tashkil qiladi (35-36 rasmlar). Shiraning hazm kuchi non yeganda hammadan zo ‘r b o‘lib, Mett b o‘yicha 6.6 mm.ni, sut ichirilganda esa eng kam bo‘lib, 3.3 mm.ni tashkil qiladi. A.Y.Yunusovning ma’lumotlariga qaraganda, issiq iqlim va yuqori harorat (quyosh nuri ham) m e’da shirasining tarkibiga va xususiyatlariga ta’sir qiladi. Jumladan, quyosh nuri ta’sirining dastlabki kunlarida reflektor fazada ajraladigan shira miqdori, ayniqsa, uning hazm kuchi va kislotaligi kamayadi. Bu davrda nonga javoban shira ajralishi nisbatan tormozlangan go ‘sht yeyilganda yoki sut ichilganda esa uncha tormozlanmagan bo‘ladi. Keyinchalik bu o ‘zgarishlar asta sekin y o ‘qoladi, natijada hayvonda shira ajralishi asliga qayta boshlaydi. 30-rasm. G o‘sht-A , non—В va sut-B iste’m ol qilganda shira ajralishining k o‘rsatadigan chizma Soatlar 31-rasm. G o‘sht-A , n on-B va sut-B iste’mol qilganda ajralgan shiraning hazm kuchini ifodalaydigan chizma. 178
ME’DA MOTORIKASI (HARAKATI) M e’dada oziqaning yaxshiroq hazm bo‘lishiga yordam beradigan
