13
fondlaridan vaqt bo'yicha qanday foydalanilganligini (ekstensiv foydalanish) baholash
asbob-uskunalarning
smenalik koeffitsienti, uskunalarni koeffitsienti, smena
davomida uskunalarning
bekor turib qolishi, uskunalardan smenalarda foydalanish
koeffitsienti kabi ko'rsatkichlar qo'llaniladi.
Asbob-uskunalardan ekstensiv foydalanish koeffitsienti mazkur uskunalardan
amalda haqiqiy foydalanilgan vaqtning ulardan reja bo'yicha foydalanish muddatiga
nisbati orqali aniqlanadi.
tu
h a q
t .
r e j
bu yerda:
t
haq
-
uskunalardan haqiqiy
foydalanilgan vaqt, soatlar;
trej - uskunalarning normaga asosan foydalanish muddati, soatlar.
Korxonada asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanishni to'liq baholash
uchun ekstensiv ko'rsatkichlardan
tashqari, ularning quvvat bo'yicha yuklanish
tabiatini o'rganish ham muhim ahamiyat kasb etadi. Bu erda yuqorida aytib
o'tilganidek, texnologik uskunalar
amaldagi unumdorligining, ya'ni texnik asoslangan
progressiv unumdorlikning normativ unumdorlikka nisbati asosida, ya'ni
uskunalardan intensiv foydalanish koeffitsientidan foydalanish,
uni quyidagi
formula bo'yicha hisoblash mumkin:
K
=
Vf.
K
INT jy
;
V
P
bu yerda:
V
F
- vaqt birligida uskunada ishlab chiqarilgan haqaqiy mahsulot
miqdori;
Vp - vaqt birligida uskunada texnik jihatdan asoslangan mahsulot ishlab
chiqarish
Uskunadan integral foydalanish koeffitsienti uskunadan ekstensiv va intensiv
foydalanish koeffitsientlarining ko'paytmasi orqali aniqlanib, uning vaqt va quvvat
bo'yicha band bo'lishini (foydalanilishini) kompleks xarakterlaydi.
K,
te
g,= K
eks
x
K
int
= 0,71 x0,8 = 0,57
Korxonaning asosiy ishlab chiqarish fondlaridan
foydalanishning umumiy va
qiymat ko'rsatkichlari nuqtai nazaridan kelib chiqqan holda, avvalo
fond qaytimi
e k
s
14
haqida to'xtalib o'tish kerak. U asosiy fondlar birligiga (qiymati bo'yicha) to'g'ri kelgan
mahsulot ishlab chiqarishni xarakterlaydi.
U mahsulot sotishdan tushgan bir yillik tushumning (V)
asosiy ishlab chiqarish
fondlarining o'rtacha yillik qiymatiga nisbati sifatida aniqlanadi:
F = V
k
T
-
Г
F
s
Mahsulotning fond sig'imi - fond qaytimiga teskari qiymat bo'lib, quyidagi
formula asosida aniqlanadi:
F
F = —r
s
V
Fond sig'imi kapital qo'yilmalari (investitsiyalar)ni tejash yoki ko'paytirish bilan
uzviy ravishda bog'liq bo'ladi. Masalan, mahsulot fond sig'imi pasayib, uning ishlab
chiqarish hajmi doimiy yoki o'suvchi bo'lganda asosiy ishlab chiqarish fondlaridan
foydalanish
sharoitlari yaxshilanadi, demak, kapital qo'yilmalarini tejash uchun
imkoniyat tug'iladi. Uni topish uchun quyidagi formuladan foydalaniladi:
Dostları ilə paylaş: