Reja: Daromad va xarajatlarni rejalashtirish

Bozor va sotuvni tadqiq qilish
Reja:

1. 
   Daromad va xarajatlarni rejalashtirish
   
2. 
   Marketing rejasi va dasturi
   
3. 
   Inflyasiyani baholash
   
4. 
   Marketing mohiyati va funksiyalari
   
5. 
   Korxona mahsulotining kompleksli tavsifnomasi va baholanishi
   
6. 
   Boshqaruvni tashkil etish vazifasi va asosiy qoidalari
   
7. 
   Moliyaviy rejaning mohiyati va asosiy bo‘limlari
   
8. 
   Bozorni baholash va iste’molchilik talabini o‘rganish
   
9. 
   Ishlab chiqarish rejasi tarkibi va ko‘rsatkichlar tizimi
   

Biznes- rejada ishlab chiqarilgan tovarni sotish kanallari va harakatlanish tizimini yoritib berish zarur.

Tovar harakatlanishi va sotuvni tadqiq qilish tovarni iste’molchiga tez etkazib berish va sotishning eng samarali va oqilona yo‘llari, usullari va vositalarini aniqlashga imkon beradi. Savdo kanallari, vositachilar, sotuvchilar, sotuv shakl va usullari, muomala xarajatlari (savdo xarajatlarini olinadigan foyda bilan solishtirish) tadqiqot ob’ektlari hisoblanadi. Shuningdek, chakana va ulgurji savdoda turli xil korxonalar faoliyatining o‘ziga xos xususiyatlari tahlil qilinib, ularning kuchli va zaif tomonlari, tovar ishlab chiqaruvchilar bilan vujudga kelgan munosabatlar xarakteri aniqlanadi. Bunday ma’lumotlar korxona tovar aylanmasini oshirish, tovar zahiralarini optimallashtirish, samarali tovar harakatlanishi kanallarini tanlash mezonlarini ishlab chiqish, tovarni pirovard xaridorlarga sotish usullarini ishlab chiqish, muomala xarajatlarini kamaytirishga imkon beradi.
Reklama va sotuvni rag‘batlantirishni tadqiq qilish qachon, qaerda va qanday vositalar yordamida tovarlar sotuvini rag‘batlantirish, tovar ishlab chiqaruvchining bozordagi nufuzini oshirish, reklama tadbirlarini muvaffaqiyatli o‘tkazishni aniqlashga imkon beradi. Ob’ektlar sifatida quyidagilarni ko‘rsatish mumkin: ta’minotchilar, vositachilar va xaridorlarning bozordagi xatti-harakatlari; reklama samaradorligi; xaridorlar bilan aloqalar. Olingan natijalar «pablik rileyshnz» siyosatini ishlab chiqish; korxona va uning tovarlariga iliq munosabat uyg‘otish; korxona imidjini yaratish; aholi talablarini shakllantirish hamda ta’minotchi va vositachilarga ta’sir ko‘rsatish usullarini aniqlash; kommunikatsiya aloqalari, jumladan, reklamaning samaradorligini oshirishga imkon beradi.
Har qanday tovarga talab ikkita komponentning: kutilayotgan xaridorning to‘lov layoqatiga egaligi va uning o‘z muammolarini taklif etilayotgan tovar yordamida hal qilishi, ya’ni o‘z ehtiyojini qondirish istagi mavjudligining natijasidir. Bozorda bir vaqtda bir nechta raqobatdosh tovarlar mavjudligi sababli har bir korxona va firma xaridorning tovar tanlashda o‘ziga e’tibor qaratishiga ta’sir ko‘rsatishga intiladi. Bunday ta’sir vositasi reklama, tovarning iste’mol xususiyatlarini targ‘ib qilish hisoblanadi. Bundan tashqari, hozirgi paytda sotuvni rabatlantirish va reklamada mahsulot taqsimoti va uni iste’molchilarga etkazib berish kanallariga katta o‘rin ajratilmoqda.
Chet elda amaliyotda tovarlarni ishlab chiqaruvichidan iste’molchi tomon haraktlantirishning ikki usuli ishlab chiqilgan bo‘lib, birinchi usul siljitish strategiyasi nomi bilan mashhur. Bu holda korxona dilerlarni xarid qilingan har o‘nta tovar uchun bitta tovarni bepul berish yo‘li bilan rag‘batlantiradi. Ikkinchi usul intensiv reklama kampaniyasini o‘tkazish yo‘li bilan xaridorlarni jalb qilish strategiyasidir. Uning maqsadi xaridorlarni taklif etilayotgan tovar yoki xizmat tavsifnomalari bilan tanishtirishdan tashqari, ularda reklama qilinayotgan tovar yoki xizmatni xarid qilish istagini uyg‘otish hisoblanadi.
Tovarni bozor tomon harakatlantirishni rag‘batlantirish so‘nggi paytda FOSSTIS tizimi (talabni shakllantirish va sotuvni rag‘batlantirish xizmati) yordamida amalga oshirilib, unda tovarni ishlab chiqarish, uni harakatlantiish va reklama qilish jamiyat ehtiyojlari bilan bog‘lanashi.
FOSSTIS - talabni shakllantirish va sotuvni rag‘batlantirish xizmati (inglizcha-formation of demond and stimulation of sale) kompleksiga reklama, tovar harakati va jamoatchilik bilan aloqalar kiradi. Bu vositalar nafaqat talabni shakllantirish (FOS), balki sotuvni rag‘batlantirishga ham ta’sir ko‘rsatadi. FOS tadbirlari potensial xaridorga yo‘naltirilgan bo‘lib, uni yangi bozorga endigina chiqarilayotgan tovar bilan tanishtiriladi. «Tanishtiruvchi reklama», ko‘rgazma va yarmarkalarda ishtirok etish usullaridan foydalaniladi. Maqsadi - iste’molchilar ongida mahsulot obrazini shakllantirish va faqatgina shu mahsulot boshqalaridan ko‘ra ko‘proq belgilangan talabni qondirishini ko‘rsatish.

Daromad va xarajatlarni rejalashtirish

Daromad va xarajatlarni rejalashtirish biznes-rejani ishlab chiqishning yakunlovchi bosqichi bo‘lib, u iqtisodiy rivojlanish tendensiyalari, bozor, inflyasiya, ishlab chiqarish texnologiyasi va tashkil qilinishida ro‘y berishi mumkin bo‘lgan o‘zgarishlar tendensiyalari haqidagi ob’ektiv axborotlarga tayanishi lozim. Korxonalarni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayoni borayotgan, korxonalar mustaqil xo‘jalik sub’ektlariga aylanib, ishlab chiqarishdagi yutuq va kamchiliklar uchun o‘zlari to‘liq javob berayotgan hozirgi sharoitlarda daromad va xarajatlar ko‘rsatkichlarini aniqlash ob’ektiv zaruratga aylanib bormoqda.
Biroq daromad va xarajatlar rejasi – moliyaviy rejalashtirishning materiallashgan natijalari – bozordan oldingi iqtisodiy xo‘jalik sharoitlarida ham mavjud bo‘lgan. U biznes-rejadagi kabi, texnik-moliyaviy-sanoat rejalarida ham yakuniy bo‘lim hisoblangan. Hozirgi va ilgari amal qilgan hujjatlar o‘rtasida farq shundaki, ilgari daromad va xarajatlar davlatga tegishli bo‘lgan bo‘lsa, hozirgi kunda ularning barchasi korxona egasi qo‘lidadir. Aynan u birinchi navbatda korxonaning zarar ko‘rmasdan ishlashi, sarflangan xarajatlar foyda keltirishi, ishlab chiqarishning rentabellik darajasi yuqori bo‘lishidan manfaatdor bo‘ladi.
Daromad va xarajatlar rejasida korxonani moliyalashtirish natijalari faoliyat turlari bo‘yicha foydalilik nuqtai nazaridan keltiriladi. Unda korxonaning rejadagi davr uchun daromad va xarajatlarining hisob-kitob bahosi beriladi. Moliyaviy natijalar va xarajatlar moddalarini rejalashtirish 1999 yil 5 fevralda tasdiqlangan «Moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi va mahsulot (ish, xizmat) ishlab chiqarish va sotish xarajatlari tarkibi to‘g‘risidagi Nizom» ga asosan amalga oshiriladi.
Ushbu nizom mahsulot (ish, xizmat) ishlab chiqarish va sotish xarajatlarini aniqlashning yagona metodolgik asoslari va korxonaning moliyaviy natijalarini shakllantirish tartibini belgilab beradi.
Unda xarajatlar guruhlanib, moliyaviy natijalarni shaklantirishning asosiy qoidalari keltiriladi.
Korxona faoliyatining moliyaviy natijalari quyidagi foyda ko‘rsatkichlari bilan tavsiflanadi:

1. 
   Mahsulotni sotishdan olinuvchi yalpi foyda, mahsulot sotishdan kelib tushgan sof tushum bilan sotilgan mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi o‘rtasidagi farq sifatida aniqlanadi: