Reja: Elektr texnik materiallar haqida asosiy tushunchalar va sinflar

Energetik satx zonalaridan kelib chiqqan xolda dielektriklar ta’qiqlovchi zonasi shunchalik katta bo‘ladi. O‘tkazgichlar bu materiallarda elektronlarning xarakatini butun energetik zonada bo‘lib, balki materiallarni to‘la qoplaydi. Jismlarning atomlarini energetik xossalari turlichadir. Masalan: uglerod olmos ko‘rinishida dielektrik bo‘ladi, grafit ko‘rinishida o‘tkazgich bo‘ladi.

Dielektrik buyumlar magnit o‘tkazuvchanlik ya’ni, tashqi magnit maydonining kuchlanganligiga bog‘liq emas. Ularga vodorod, inert gazi, ko‘pchilik organik birikmalar, tosh tuzi ba’zi metallar (mis, qo‘rg‘oshin, kumush, oltin, simob). Paromagnetik buyumlarga ya’ni tashqi magnit maydonining kuchlanganligiga bog‘liq emas. Ularga (kislorod, azot oksidi, temir tuzi, ipak materiallar, alyumin, platina) Ferromagnetikka ya’ni tashqi magnit maydonining kuchlanganligiga bog‘liq. Po‘lat, nikel, kobalt, zirxlari, xrom va marganets zirxlari energetik satxlar birlashgan atomlar ungda metall bo‘lmagan qattiq jismlarning atomlarining joylashuvi:

a) atomlarning normal energetik satxi.

b) atom qo‘zg‘almaydigan

v) erkin zonasi

g) ta’qiqlovchi zona

d) elektronlar bilan to‘ldirilgan zona.

Barcha jismlar proton neytron va elektronlardan iborat elementlar asosida tuzilgan. Proton va neytronlar atom yadrosida elektron va atom atrofida joylashgan ya’ni atomni musbat zaryadini kompensatsiyalaydi. Gaz, suyuqlik, qattiq jismlar atomlardan molekula yoki ionlardan tashkil topgan molekulalar bir necha atomlardan tashkil topgandir.

1. Ionli bog‘lanish bunda (+) va (-) ionlarining tortilish kuchi bilan aniqlanadi. Qattiq jismlarning mexanik mustaxkamligi ionni strukturasiga bog‘liq.

2. Metalli bog‘lanish (qattiq kristalli jismlar uchun) metallarni sistemik ko‘rinishida olib (+) zaryadlangan ionlarni panjara ko‘rinishida erkin elektronlar orasida joylashgan.

Rasm-1.1. Jismlarning a) ikki atomli kovalent bog‘lanishli, b) metalli bog‘lanishli, v) molekulalarning o‘zaro ta’sirlashuvi (Van – der – Vaals bog‘lanish) bog‘lanishlarning sxematik chizmalari.