Reja: Sirtni proeksiyalovchi tekislik bilan kesilishi



Yüklə 0,87 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə5/6
tarix18.12.2022
ölçüsü0,87 Mb.
#76087
1   2   3   4   5   6
 


6.5-shakl 
Silindrning kuzatuvchiga qaratilgan oldingi yarim qismi ko‘rinadi, orqa tomondagi 
qismi esa ko‘rinmaydi. Shunga asosan, kesimning frontal proeksiyasidagi 
A
2
G
2
K
2
C
2
B
2
qismi ko‘rinadi, B
2
F
2
E
2
D
2
A
2
qismi esa ko‘rinmas qilib chiziladi. Bu 
nuqtalarni tartib bilan tutashtirib, tekis egri chiziq – ellips hosil qilinadi. 
4. Sirtlarni to’g’ri chiziq bilan kesishishi 
To’g’ri chiziq bilan sirtlarning kesishish nuqtalari sirtlarning tekislik bilan 
kesishish chizig’ini yasashga asoslanib topiladi. Umuman, biror a to’g’ri chiziq 
bilanF sirtning kesishish nuqtasi quyidagicha aniqlanadi (9.6-rasm): 
Berilgan a to’g’ri chiziq orqali ixtiyoriy yordamchi R tekislik o’tkaziladi. R a. F 
sirt bilan R tekislikning kesishish chizig’i m yasaladi. F∩R=m. m chiziq bilan 
berilgan a to’g’ri chiziqning kesishish nuqtasi V belgilab olinadi: a∩m=V. 
Ma’lumki, berilgan to’g’ri chiziq orqaliistalgancha tekislik o’tkazish mumkin. 
Agaryordamchi tekislik proyeksiyalovchi vaziyatdao’tkazilsa, masalaning 
yechilishi soddalashadi. Silindrik yoki konus sirtlar berilgan bo’lsa, to’g’ri chiziq 
orqali silindr yasovchilariga parallel yoki konus uchidan o’tuvchi tekislik o’tkazish 
maqsadga muvofiq bo’ladi. 
9.6-rasm 
9.7-rasmda a to’g’ri chiziq bilan F og’ma elliptik silindrning kesishish nuqtalarini 
yasash yaqqol tasvirda, 9.8-rasmda esa tekis chizmada ko’rsatilgan. Kesishish 
nuqtalari E va E1 larni yasash tartibi quyidagicha: 
 berilgan a to’g’ri chiziq orqali silindrning yasovchilariga parallel qilib 
ixtiyoriy Q tekislik o’tkaziladi. Buning uchun a to’g’ri chiziqqa tegishli 
ixtiyoriy A nuqtani belgilab olib, u orqali b to’g’ri chiziqni silindrning 
yasovchilariga parallel qilib o’tkaziladi. Kesishuvchi a va b to’g’ri chiziqlar 
Q tekislikni ifodalaydi; 
 Q tekislik bilan F silindrning kesishish chiziqlari ℓ va ℓ1 yasovchilar 
yasaladi. Q tekislik va silindrning asos tekisligi R ning o’zaro kesishish 
chizig’i BS yasaladi. BS to’g’ri chiziqning silindr asosi m bilan kesishish 
nuqtalari 1 va 2 orqali ℓ va ℓ1 yasovchilar (kesishish chiziqlari) o’tkaziladi; 
 berilgan a to’g’ri chiziq bilan ℓ va ℓ1 yasovchilarning kesishish nuqtalari E 
va E1 belgilab olinadi. Asosi N tekislikka tegishli bo’lgan to’g’ri doiraviy 


konus sirti bilan a to’g’ri chiziqning kesishishi va 9.9-9.10-rasmlarda 
tasvirlangan. Bu holda a to’g’ri chiziq orqali o’tuvchi yordamchi tekislik 
konusning uchidan o’tkaziladi. 
9.7-rasm 9.8-rasm 
Rasmllarda bunday tekislik o’zaro kesishuvchi a va h to’g’ri chiziqlar orqali 
Ээberilgan. Bunda h gorizontal to’g’ri chiziq konusning S uchidan utadigan qilib 
o’tkazilgan hэS. 


9.9-rasm 9.10-rasm 
P tekislikning PH gorizontal izini yasab olamiz. Buning uchun a to’g’ri chiziqning 
aH′ gorizontal izini topib, u orqali gorizontalning gorizontal proyeksiyasi h′ ga 
parallel qilib PH iz o’tkaziladi. Konusning m′ asosi tekislikning PH izi bilan 2′ va 
3′ nuqtalarda kesishadi. 2′ va 3′ nuqtalar S′ bilan tutashtirib, S′2′ va S′3′ 
yasovchilar hosil qilinadi. Bu yasovchilar a′ 
to’g’ri chiziq bilan kesishib, E′va E1′ 
nuqtalarni xosil qiladi. E′ va E1′ nuqtalardan 
proyeksion bog’lanish chiziqlari o’tkazilib, a″ 
to’g’ri chiziq bilan kesishish nuqtalari E″ va 
E1″ belgilab olinadi. 
9.11-rasmda xususiy holda berilgan a(a′, 
a″) va b(b′, b″) to’g’ri chiziqlarning to’g’ri 
doiraviy konus bilan kesishish nuqtalarini 
yasash ko’rsatilgan a to’g’ri chiziq gorizontal 
proyeksiyalovchi, b to’g’ri chiziq frontal 
proyeksiyalovchi bo’lganligi sababli kesishish 
nuqtalarining bittadan proyeksiyalari E′va 
F″≡L″ (mos ravishda gorizontal va frontal 
proyeksiyalari) ma’lum bo’lib qoladi. 
Ularning ikkinchi proyeksiyalarning 
topilishini rasmdan ko’rib tushunish qiyin 
emas.


To’g’ri chiziqning sfera bilan kesishishi 9.12-rasmda tasvirlangan. a(a′, a″) to’g’ri 
chiziqning sfera bilan kesishish nuqtalarini yasash uchun bu to’g’ri chiziq orqali 
M(Mn) gorizontal proyeksiyalovchi tekislik o’tkaziladi. Bu tekislik sferani 
diametri 1′2′ kesmaga teng bo’lgan aylana bo’yicha kesadi. 1′2′ diametrli 
aylananing gorizontal proyeksiyasi tekislikning MH izi bilan ustma-ust tushadi: 
1′2′MN. Berilgan a to’g’ri chiziq bilan 12 diametrli aylananing kesishish nuqtalari 
E va F larning proyeksiyalari V tekislik M ga parallel bo’lgan ixtiyoriy V tekislik 
bilan almashtirish orqal yasaladi. Agar a(a′, a′′) to’g’ri chiziq aylanish sirtining 
aylanish o’qi bilan kesishadigan vaziyatda berilgan bo’lsa (9.13-rasm), u holda 
to’g’ri chiziqni bu o’q atrofida aylantirib, uning aylanish sirti bilan kesishish 
nuqtalarini osongina yasash mumkin. 


9.12-rasm. 9.13-rasm. 

Yüklə 0,87 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin