Monosaxaridlar
O
Monosaxaridler ta`rtibinde keton (=C=O) ha`m aldegid (-C) toparı
menen bir qatarda spirtli (-oksi) toparlarda bar. Quramında al`degid toparı bolg`an monosaxaridler
ketozalar dep ataladı. Monosaxaridler kuramındagı uglevod atomlarının` sanına qarap ajıraladı:
u`sh uglerodlı birikpeler –
triozalar
, to`rt uglerodlı birikpeler –
tetrozalar
, bes uglerodlı birikpeler
–
pentozalar
, altı uglerodlı birikpeler –
geksozalar
, jeti uglerodlı birikpeler –
geptozalar
dep
ataladı.
Monosaxaridler quramındag`ı karbonil topardın` jaylasıwına qaray eki qıylı izomer,
al`doza ha`m ketoza izomerin payda etedi.
Quramında al`degid toparı bolg`an monosaxaridler ketozalar dep ataladı. Monosaxaridler
kuramındagı uglevod atomlarının` sanına qarap ajıraladı: u`sh uglerodlı birikpeler –
triozalar
, to`rt
uglerodlı birikpeler –
tetrozalar
, bes uglerodlı birikpeler –
pentozalar
, altı uglerodlı birikpeler –
geksozalar
, jeti uglerodlı birikpeler –
geptozalar
dep ataladı.
Monosaxaridler quramındag`ı karbonil topardın` jaylasıwına qaray eki qıylı izomer,
al`doza ha`m ketoza izomerin payda etedi.
O
S
| N
SNON
|
SNON
|
SNON
|
SNON
|
SN
2
ON
al`doza
SN=ON
|
S=O
|
SNON
|
SNON
|
SNON
|
SN
2
ON
|
SNON
ketoza
Glitseral`degid Digidroksiatseton
Monosaxaridler molekulasında asimmetrik uglerod atomları bar.
Ol polyarlangan nur
kaddin onga yamasa shepke burıp izomerer payda etedi.
En apiuayı monosaxarid glitserat al`degid molekulasında bir asimmetrik uglerod atomı
bolıp, ol eki onga D (+) xam shepke L (-) burıushı izomer payda etedi.
Monosaxaridler eki qıylı formada ushırasadı: atsiklik ha`m tsiklik. Monosaxaridlerdin`
xalqali formaları quramındag`ı al`degid topar menen biron – OH topar ortasında payda bolatug`ın
yarım atsetal baylanıslar sebepli payda boladı ha`m olardı piran formasın payda etedi.
Ta`biyatta ushıraytug`ın monosaxaridlerdin` ko`pshiligi piranoza formasında bolıp, D –
qatarına tiyisli boladı.
Monosaxaridlerdin` bir qatar qa`siyetleri belgili. Olarg`a qantlardın` forforlı efirleri;
aminoqantlar, dezoksiqantlar, qant kislotalar ha`m qantlı spirtler kiredi.
Dostları ilə paylaş: