Rekreatsiya va turizm geografiyasi Chirchiq-2023

5-mavzu. Rekreatsiyani rivojlanishida turistik tashkilotlarning 
ahamiyati 
Reja 
1. Rekreatsiya haqida umumiy tushuncha. 
2. Rekreatsiyani rivojlanishida turistik tashkilotlarning 
ahamiyati. 
3. Jahon turistik tashkilotlari. 
4. Oʻzbekistonda turistik tashkilotlarning ahamiyati. 
 
Rekreatsiya - (lot. recreatio "tiklanish") - sog'lom, ammo 
charchagan odamning normal sog'lig'i va ish faoliyatini tiklash 
uchun amalga oshiriladigan rekreatsion tadbirlar majmui. Konsepsiya 
dam olishning barcha turlarini qamrab oladi - sanatoriy -kurortda 
davolanish, turizm , havaskorlar sporti , ko'ngilochar baliq ovlash va 
boshqalar Uydan tashqarida: tabiatda, turistik sayohatda va hokazolarda 
dam olish orqali hissiy- psixologik kuch, salomatlik va mehnat 
qobiliyatini tiklash. damolish uchun sanatoriylar, dispanserlar, 
pansionatlar va boshqalar hisoblanadi. Ushbu kontseptsiya 1960 -
yillarda fiziologik, tibbiy, ijtimoiy-iqtisodiy adabiyotlarda ishchilarning 
kuchi va sog'lig'ini tiklash muammolariga bag'ishlangan. 
Turizm (fransuzcha: tour – sayr, sayohat) faol dam olish turlaridan 
biri. Turizm deganda – jismoniy shaxsning doimiy istiqomat joyidan 
sog‘lomlashtirish, ma‘rifiy, kasbiy-amaliy yoki boshqa maqsadlarda 
borilgan joyda (mamlakatda) haq to‘lanadigan faoliyat bilan 

---

30 
shug‘ullanmaganholda uzog‘i bilan 1 yil muddatga jo‘nab ketishi 
(sayohat qilishi) tushuniladi. Turizmning tarixi XIX asr boshlariga borib 
taqaladi. Dastlab Angliyadan Fransiyaga uyushgan sayyohlik tashkil 
etilgan (1813-1815y). Turizmning asoschisi hisoblanmish ingliz 
ruhoniysi Tomas Kuk 1843-yilda 1-temir yo‘l sayyohligini tashkil qildi. 
Shundan so‘ng u o‘zining xususiy turistik korxonasini tuzdi va 1866-
yilda dastlabki sayyohlik guruhlari AQSHga jo‘natildi. Sharqda arab 
sayyohi Ibn Battuta 21 yoshida sayohatni boshlab, deyarli barcha Sharq 
va 
Shimoliy 
Afrika 
mamlakatlarini 
piyoda 
kezib 
chiqdi. 
Mavarounnahrda ilk sayyohlarning safarlari Amir Temur va Temuriylar 
davrida faollashgan. Amir Temur fransuz qiroli Karl VI va ingliz qiroli 
Genrix IV bilan doimiy aloqada bo‘lgan. Uning elchisi 1403-yili Parijga 
kelgan. Ispaniyalik Klavixoning “Buyuk Temurning hayoti va faoliyati” 
kitobida Movarounnahrdagi ijtimoiy hayot va sayyohlarning Temur 
davlatiga intilishi aks etgan. 
Hozirgi davrda Turizm dunyoning juda ko‘p mamlakatlarida 
ommaviy tus olgan. Odatda, Turizm turizm tashkilotlari orqali turizm 
marshrutlari bo‘yicha uyushtiriladi. Turizmning juda ko‘p turlari va 
shakllari mavjud (ichki, xalqaro, havaskorlik turizmi, uyushgan turizm, 
uzoqqa sayohat, yaqin joyga sayohat, bilim saviyasini kengaytirish 
maqsadidagi turizm, toqqa chiqish, suv turizmi, avtoturizm, piyoda 
yuriladigan turizm, sport turizmi va boshqalar). 
Turizm va rekreatsiyani rivojlanishiga barcha mamlakatlar, 
davlatlar va xalqlar birdek manfaatdor. Bunday manfaatdorlik turistik va 
rekreatsion xizmatlarni xorijlik turistlarga ko`rsatish evaziga YaIMning 

---

31 
ko`payishida, valyuta tizimini ta`minlashda, ushbu faoliyat natijasida 
byujedga soliq tushumini oshirishda namoyon bo`ladi.
Demak, xalqaro turizm va rekreatsiyaningning rivojlanishiga 
moddiy va ma`naviy asoslar bor. Bu esa uni tashkil qilishga taqozo etadi. 
Shu jumladan, ularni tashkillashtiradigan tashkilotlarning faoliyat 
ko`rsatishi boshlanadi. Bu tashkilotlar jaxon miqyosida turli mazmun va 
shaklga ega bo`lib soni jihatdan ham, mulkiy mansubligi jihatdan ham 
turlichadir. Ularni to`g`ri tushunish va o`rganish uchun ilmiy asoslangan 
tasniflarni ko`rib chiqish maqsadga muvofiq. 
Hozirgi kundagi tizimga oid adabiyotlarda turistik va rekreatsion