Research papers

Açar sözlər:
 Enneaqram, Enneatip, şəxsi transformasiya, peşə seçimi, karyera, şəxsiyyət strukturu 
 
Резюме:
Сегодня модель Эннеаграммы распространена от Копенгагена до Кейптауна, от Токио 
до Мексики и используется в бизнес-образовании, коучинге и психотерапии. Эннеаграмма представл-
яет собой интегральную модель глубокой, подсознательной мотивации человека к личному преобра-
зованию и развитию. Она изучает структуру личности человека, стратегии адаптации и защитные ме-
ханизмы. Согласно этой модели, каждый человек обладает четко выраженной структурой личности, 
уникальными реакциями и своеобразным «запрограммированным» поведением, и поэтому он при-
надлежит к тому Эннеатипу личности, который в нем ярко проявляется, т.е. домирирует. 
Ключевые слова:
Эннеаграмма, Эннеатип, трансформация личности, выбор профессии, 
карьера, структура личности 
 
Summary
. Today, the Enneagram model has spread from Copenhagen to Cape Town, from Tokyo to 
Mexico, and is used in business education, coaching, and psychotherapy. The Enneagram is an integral model 
of a person's deep, subconscious motivation for personal transformation and development. It studies the 
structure of a person's personality, adaptation strategies and defense mechanisms. According to this model, 
each person has a clearly defined personality structure, unique reactions and a kind of "programmed" behavior, 
and therefore he belongs to that Enneatype of personality, which is clearly manifested in him, i.e. dominates. 
Key words:
 Enneagram, Enneatype, personality transformation, profession choice, career, personality 
structure 
 

---

Elmira Mahmud qızı Kərimova 
58 
Research Papers of the Institute of Education of the Republic of Azerbaijan, Volume: 89, Number: 2, 2022
 
Enneagram sözü yunanca ennea (doqquz) 
və qram (rəqəm) sözlərindən irəli gəlir və hən-
dəsi fiqur kimi təsvir olunur. Bu fiqur insan tə-
biətinin və xarakterinin doqquz əsas şəxsiyyət 
tipini və onların münasibətlərini təsvir edir. En-
neagram qədim mənəvi müdrikliyə əsaslanan 
müasir psixologiyanın tərtibatıdır. 
Enneaqramın tarixi mənşəyini izləmək çə-
tindir: çox güman ki, sufi ənənəsindən qaynaq-
lanan dairənin simvolu 1920-ci ildə Fransada 
İnsanın Harmonik İnkişafı İnstitutu adlı mənəvi 
inkişaf məktəbinin əsasını qoyan müəllim – ezo-
terik Georgi Qurdjiyevin (1866, Gümri – 1949, 
Fransa) təlimlərində istifadə edilmişdir. Bu 
məktəbdə o, hər kəsin gündəlik həyatda və kai-
natda özünü və özünün yerini dərk etməyi öyrə-
dirdi. Qərb dünyasını da Enneaqramla tanış 
edən məhz G. Qurdjiyev olmuşdu. O, Enneaqra-
mın müəllifi olmadığını, lakin bu barədə hansısa 
qədim və sirli mənbədən məlumat aldığını vur-
ğulayırdı. G. Qurdjievin fikrincə, Enneaqram 
kainatı idarə edən böyük kosmik qanunların şif-
rələndiyi müqəddəs universal simvoldur. XX əs-
rin əvvəllərində G. Qurdjiyev Sankt-Peterburqa, 
inqilabdan sonra isə Fransaya köçür. 20 illik sə-
yahətləri ərzində o, Türkiyədə, İtaliyada, İsveç-
rədə, Yunanıstanda, Misirdə, Sudanda, Məkkə-
də, Orta Asiyada, Əfqanıstanda, Tibetdə, Sibir-
də və s. olub. O, Bakını da ziyarət edib. 1949-cu 
ildə Fransada vəfat etmişdir. 
Şəxsiyyətin Enneagramı müasir formada 
XX əsrin 70-ci illərində boliviyalı antropoloq və 
filosof O. İçazo və həmçinin, Amerikalı (əslən 
Çilidəndir) psixiatr və geştalt-psixoloq K. Na-
ranxo tərəfindən hazırlanmışdır. Şəxsiyyətin 
Enneagramı çərçivəsində uzun illər işləməsi K. 
Naranxonu pedaqoqlar, psixoterapevtlər və bir 
çox digər kateqoriyalar tərəfindən qəbul edilən 
ixtisaslaşdırılmış SAT kursu yaratmağa vadar 
etdi. Bu kurslar SAT testi (Scholastic Assess-
ment Test, ilk dəfə 1926-cı ildə istifadəyə veril-
mişdir) əsasında yaradılmışdır və hazırda da 
ABŞ universitetlərində bakalavr proqramlarına 
qəbul üçün, digər mütəxəssislər və nazirliklərin, 
o cümlədən, təhsil islahatları proqramları çərçi-
vəsində istifadə edilən standartlaşdırılmış test-
dir. Həmin vaxtdan bal sistemində və test növlə-
rində dəyişikliklər olub. Müxtəlif vaxtlarda 
Scholastic Assessment Test mənasını verən ab-
breviatura indi deşifrə edilmədən bir müstəqil 
ad kimi – SAT kimi istifadə olunur. 
Son onilliklər ərzində Enneagram modeli 
seminarlar və təlimlər rəhbərləri və kitab müəl-
lifləri (Helen Palmer, Don Riso, Rass Hadson, 
Hamid Ali, R. Tallon, J. Lapid-Bogda, H. Ma-
kani, A. Subuti və b.) tərəfindən daha da inkişaf 
etdirilmişdir, ona müasir psixologiya ideyaları 
inteqrasiya edilmişdir. Burada müasir rus müəl-
liflərindən M. Kaldinanın, V. Ryabuxinanın,
Y. Karopanın adlarını çəkmək olar. 
Hazırda, tipologiya kimi, Enneaqram üç 
əsas səbəbə görə elmi ictimaiyyətdə elmi əsaslı 
kimi tanınmır. Bu səbəblər aşağıdakılardır: 
1) Enneaqramın terminoloji aparatı hazır-
lanmamışdır və unifikasiya edilməmişdir; 
2) İnsanın Enneatipini təyin etmək üçün 
aydın alətlər dəsti yoxdur; 
3) Enneagramın yaranma tarixi qədim, la-
kin müəyyən dərəcədə gizli (okkult) köklərə 
malikdir. 
Sonuncu səbəb ilə heç nə edə bilmiriksə, 
ilk iki səbəb müəyyən elmi maraq kəsb edir, 
çünki onlar Enneaqramı qəbul və tətbiq edən 
psixoloqlar, filosoflar və sosioloqlar üçün Enne-
aqramı elmi bazaya gətirərək əsaslandırmaq və 
təkmilləşdirmək üçün bir növ çağırışdır. 
Pedaqoji fəaliyyətdə Enneagram modeli. 
Cəmiyyətin dinamik inkişafı təlim prose-
sinin iştirakçıları qarşısında yeni tələblər qoyur: 
yüksək təfəkkür və davranış çevikliyi, dözümlü-
lük, böyük həcmli məlumatlarla işləmək, tanış 
olmayan situasiyadan çıxış yolu tapmaq, düzgün 
qərarlar qəbul etmək bacarığı, məsuliyyətli ol-
maq, təşkilatçılıq və liderlik keyfiyyətlərinə ma-
lik olmaq. Bundan əlavə, təhsilin “peşəkarlaş-
ması” deyilən bir proses də baş verir ki, bu da 
insanın həyatı boyu öyrənməyə və yenidən öy-
rənməyə hazır olmasını nəzərdə tutur. Bununla 
əlaqədar olaraq, təlim proqramları daim dəyişdi-
rilir, məlumat axınının sürəti və sıxlığı artır, 
qeyri-müəyyən vəziyyətlərin sayı artır ki, bu da 
şagird və tələbələrin yüklənməsinə, stress reak-
siyalarının kəskinləşməsinə, zehni fəaliyyətin 
funksiyalarının zəifləməsinə səbəb olur. Belə 
şəraitdə öz daxili imkanlarını bilmək, potensialı-
nı üzə çıxarmaq və bunun əsasında düzgün peşə 
seçimi edərək mövcud qabiliyyətləri inkişaf et-
dirmək son dərəcədə zəruri olur. 

---