Respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi

 
Masalan, Buxoro 
viloyatida ayrim so‘zlar talaffuzida [
o‘]
unlisini bir xil talaffuz qilish ko‘nikmaga aylanib qolgan. 
Demak, xorazmlik o‘quvchiga adabiy talaffuz me’yorlarini singdirish uchun darslikda berilgan 
ikkita mashq yetarli bo‘lmaydi. Mavzuga monand, ammo darslikdagi o‘quv topshiriqlarini aynan 
takrorlamaydigan o‘quv topshiriqlarini tuzish, mashqlar tizimini yaratish va ulardan unumli 
foydalanishni barcha o‘qituvchi ham bir xilda amalga oshiravermaydi. 
Samarqand viloyati, xususan, shahar hududida ommaviy tarzda [
h]
bo‘g‘iz undoshi 
o‘rnida muntazam [
x]
chuqur til orqa undoshining ishlatilishi (
xandaley, xurmat, xamma va b.
), 
shuningdek, Buxoro, Samardand (shahar hududida), va Qashqadaryo viloyatlarining ayrim 
tumanlarida [
o‘]
unlisining talaffuzida muammolar borligini aytish mumkin. 
Bu borada Samarqand viloyatiga alohida to‘xtalish mumkin. Kattqo‘rg‘on, Narpay va 
Nurobod tumanlarida [
i]–[ye]
unlilarining aytilishida chalkashliklar borligi kuzatiladi. Xuddi 
shunday Kattaqo‘g‘on tumanida [
o‘]– [u]
unlilarining ishlatilishida muammolar mavjud. Mazkur 

---

 
YANGILANAYOTGAN OʻZBEKISTON TARAQQIYOTIDA IQTISODIY FANLARNI 
OʻQITISHNING DOLZARB MASALALARI 
RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI 
 16-iyun, 2023- yil 
543
hududda yashovchilar, o‘quvchilar, hatto o‘qituvchilar ham [
o‘] 
unlisini 
[u], [u] 
unlisini 
[
o‘]
o‘rnida qo‘llaydilar.
Ko‘rinadiki, 5-sinf “Ona tili” darsligida yuqorida keltirilgan nutq tovushlarini 
o‘zlashtirishga mo‘ljallangan nazariy ma’lumotlar va ularni mustahkamlovchi mashqlar yetarli 
emas. Mazkur nutq tovushlarini sanab o‘tilgan hududlarning o‘quvchilari nutqida adabiy me’yor 
holatiga keltirish uchun bugungi darslik va qo‘llanmalarda deyarli e’tibor qaratilmagan maxsus 
fonetik mashqlar, tovushlar talaffuzi jarayonida nutq a’zolarining ko‘rinishi aks etgan alohida 
oksilografik chizma(rasm)lar ishlab chiqilishiga ehtiyoj seziladi. 
Shuningdek, [
h]
bo‘g‘iz undoshining ko‘pchilikning ham yozma, ham og‘zaki nutqda 
noto‘g‘ri qo‘llanilayotgani, uni bartaraf etishga qaratilgan sa’y-harakatlarning deyarli 
sezilmayotgani bu borada zarur tavsiyalar ishlab chiqishni va ularni zudlik bilan amaliyotga 
tatbiq etishni taqazo etadi. 
1999-2000-yillar keng amaliyotda qo‘llangan H.Ne’matov boshchiligida yaratilgan 5-sinf 
“Ona tili” darsligida