Review article / derleme yazisi bağlanma ve Maternal Bağlanma Konusunda Bir Derleme
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Bağlanma ve Bağlanma Stilleri
Bowlby’e (1982) göre bağlanma, rahatlığı, güvenliği ve desteği içeren duygusal bir bağdır ve bağlanma, ‘‘bir kişinin korktuğunda, yorulduğunda veya hasta olduğunda bir figürle ilişki kurmak ya da yakınlık aramak için duyduğu güçlü bir istek’’ olarak tanımlanır. Bağlanma davranışının harekete geçmesi için bireyin tehdit hissetmesi ya da bağlanma figüründen ayrılması gerekmektedir (Bowlby, 1982; Keler, 2008). Bir başka tanıma göre bağlanma; çocuk ve bakıcısı arasında gelişen bir duygudur. Özellikle stresli durumlarda belirginleşen, dayanıklılık ve devamlılığı olan duygusal bir bağdır. Bu bağ çocuğun bakım veren kimseyi araması ve yakınlık arayışı ve ilişki kurma gibi tavırlarla görülebilir (Pehlivantürk, 2004: 56). Bağlanma kuramı kapsamında bağlanma açısından önemli nokta, bireyin geçmiş ve mevcut durumu arasındaki etkileşimin boyutu ve deneyimler ile yaşanan dönüşümdür (Sroufe, 2005). Bağlanma kuramına göre, bebek, birincil nesneye yönelik olarak kuvvetli ve heyecansal bir bağ kurma ve bu bağı sürdürme arzusundadır (Yörükan, 2011). Bebek; temel bakımını sağlayan birincil nesneye yönelik olarak zihinsel ve güdüsel olarak bazı temsiller kodlamaktadır. Bilişsel temsiller olarak adlandırılan bu temsiller, Bowlby (1973) tarafından içsel olarak çalışan modeller olarak adlandırılmaktadır. İçsel olarak çalışan modellerin, bireyin gelecek hayatındaki sosyal ilişkiler boyutunun temel şekillendiricisi olduğu kabul edilmektedir.Benliğe ilişkin içsel modeller, bireyin kendisini sevebilmesi ile ilişkilendirilen inanç ve tutumlar olarak adlandırılırken, başkalarına ilişkin içsel modeller diğerlerinin duyarlılık ve duygusallığı ile ilgilidir. Bağlanma kuramına ve eş zamanlı olarak bağlanma kavramına daha genel bir çerçeveden bakıldığında, bağlanma yalnızca bebeklik döneminde ortaya çıkan bir olgu değil; bireyin gelecek dönemdeki hayatı üzerinde ve dolayısıyla da sosyal ilişkileri üzerinde etkili olan ve sürdürülen bir süreçtir. Eğer bir bebek, ihtiyaç duyduğunda bağlanma figüründen istediği tepkiyi alabilirse, çevreye uyum sağlama ve keşif etme güdülerinin doyurulmasına yönelik zemin hazırlanması mümkün olmaktadır (Hazan ve Shaver, 2000) ve bu bağlanma gelecekteki sosyal ilişki ağı üzerinde etki sahibidir (Bowlby, 1979). Bağlanma kuramının geliştiricisi olan Bowlby’den sonra kurama ilişkin en önemli katkılar Ainsworth (1979) tarafından yapılmıştır. Ainsworth tarafından yürütülen çalışmaların temelinde bağlanma davranışına yönelik bireysel farklılaşmalar ele alınmıştır. Annelerin bireysel farklılıklarından kaynaklanan farklı bağlanma stillerinin bağlanmayı etkilediği görülmüştür ve bu kapsamda bağlanma üç temel grupta sınıflandırılmıştır. Güvenli bağlanma stiline sahip bebeklerin, kendilerine bakım veren birincil figürü (genel kabule göre annelerini) güvenli yer olarak kullandıkları görülmektedir. Bebekler, çevreyi keşfederlerken ve temel güdülerinden biri olan meraklarını doyurmaya yönelik davranışlar sergilerlerken olası bir sıkıntı ya da sorun durumunda bağlanma figürlerini, geri dönebilecekleri güvenli yer olarak algılamaktadırlar. Güvenli bağlanma stiline sahip bebeklerin, temel bakım veren figürlerinin yokluğunda rahatsızlık duydukları bilinmektedir. Ayrıca, bu tip bağlanma stiline sahip bebeklerin güven duyguları gelişmiştir; temel bakım veren figürleri, bebeğin bulunduğu ortama geldiğinde bebek bu figüre yönelik memnuniyet içeren tepki vermektedir; diğer bağlanma stillerine sahip bebekler ile kıyaslandığında göreceli olarak daha kolay sakinleştirilebildikleri bilinmektedir. Kaygılı bağlanma stiline sahip bebeklerin, temel bakım veren figürleri ile aynı ortamda oldukları durumlarda, bağlanma figüründen yakın ilgi bekledikleri ancak çevreyi keşif etme sürecinde bu figürü güvenli yer olarak kullanmadıkları bilinmektedir. Kaygılı bağlanma stiline sahip bebeklerin temel bakım veren figürüne yönelik davranış ve tutumları değişkenlik göstermektedir ve bu nedenle de bu bağlanma stili alan yazında kararsız bağlanma olarak da adlandırılmaktadır (Ainsworth, 1979). Ainsworth (1979) tarafından tanımlanan bir diğer bağlanma stili kaçınan bağlanma stilidir. Kaçınan bağlanma stiline sahip olan bebeklerin, temel bakım veren figürleri ile aynı ortamda iken çevreyi keşfetme eğiliminde oldukları ve fakat bu süreçte temel bakım veren figürleri ile bir etkileşimde olmadıkları bilinmektedir. Bu tip bağlanma stiline sahip olan bebekler Cyprus Turkish Journal of Psychiatry & Psychology Vol.1 Issue:1 Nacar, E., Gökkaya, F. (2019). 52 bağlanma figürleri ortamda değilken kaygı ya da mutsuzluk ile ilgili herhangi bir tepki vermemekte ve rahatsızlık hissetmemektedir. Ayrıca kaçınan bağlanma stiline sahip olan bebeklerin, temel bakım veren figürleri yeniden ortama geldiğinde bir memnuniyet gösterisi yapmadıkları aksine bu noktada başka şeyler ile ilgilenerek temel bakım veren figürü ile etkileşimden kaçındıkları bilinmektedir. Bartholomew ve Horowitz (1991) tarafından oluşturulan, dört kategori modeli olarak bilinen dörtlü bağlanma modeli, son yıllarda yetişkin bağlanma stilleri (güvenli, korkulu, saplantılı ve kayıtsız) ile ilgili yapılan araştırmalarda sıkça kullanılmaktadır. Güvenli bağlanma stilinde hem benlik hem de başkaları modelleri olumludur. Bu stile sahip kişiler kendilerini değerli olarak algılar ve diğerlerini kabul eder ve destekleyici olarak görürler. Saplantılı bağlanma stili; olumsuz benlik modeli ve olumlu başkaları modeliyle ilişkilidir. Kayıtsız bağlanma stili benlik modelinin olumlu olduğu fakat başkaları modelinin olumsuz olduğu stildir. Korkulu stil her iki modelinde olumsuz olduğu stildir. Bu stile sahip kişilerin hem benlik hem de başkaları modeli olumsuzdur. (Bowlby, 1973; Bartholomew ve Horowitz, 1991). Güvenli bağlanma tarzına sahip bireylerin özsaygı ve güvenleri yüksek olur. Hem kendileri hem de karşılarındakiler konusunda olumlu bakış açısı sergilerler. Sevilmeye değer, kabul edici ve karşı tarafa da destekleyici tavır içindedirler. Stres yaratacak konularda güvenli bağlanması olanlar yaşananları daha az tehditkâr görürler ve stresle başa çıkma yeteneklerine güvenirler (Tutarel-Kışlak ve Çavuşoğlu, 2006). Saplantılı bağlanma biçimine sahip kişilerde, daha çok kendisiyle ilgili olumsuz duygular, değersiz hissetme hakimken, başkalarına yönelik olumlu değerlendirmeler görülür. Özgüvenleri az, kendini kolay açamayan ve verilen desteği alamayan, kaygılı bireylerdir (Waters ve ark., 1995; Kesebir ve ark., 2011). Kayıtsız bağlanma stilline sahip bireyler kendilerine karşı olumlu, başkaları ile ilgili olumsuz inançlara sahiptirler. Temelde yakınlık kurmaktan kaçınarak reddedilmekten kendilerini korurlar. Negatif duygularını baskı altında tutma eğilimleri vardır. Başkalarına olan gereksinimlerini, yakın ilişkilerin gerekliliğini reddeden, yüksek öz- saygısı olan, özerkliğe aşırı önem veren kişilerdir (Terzi ve Cihangir Çankaya, 2009).Korkulu bağlanma stiline sahip bireyler hem kendileri hem de diğerleri için olumsuz inançlara sahiptirler. Genel olarak kaygılı/kaçıngandırlar. Yakınlık kurmayı istemelerine rağmen kendilerini hayal kırıklığından, incinmekten korumak istedikleri için bundan kaçınırlar (Crowell ve Treboux, 1995; Waters ve ark.,1995; Kesebir ve ark., 2011). Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|