Rəyçi və ön sözün müəllifi: Əziz ƏLƏKBƏRLİ

OXUCUNU DÜŞÜNDÜRƏN

VƏ YAŞADAN ƏSƏRLƏR*
Bədii ədəbiyyatı həyatın güzgüsü adlandıranlar heç də yanılmırlar. Yaradıcılığını uzun illərdən bəri izlədiyim Nizami Mirzənin hekayə və povestlərində zəngin müşahidə, həyatın özün­dən gələn real gerçəkliklər, sərt həqiqətlər həmişə diq­qə­timi cəlb etmişdir. Üstəlik doğulduğu torpağın rənglərini, isti­li­yini, həzinliyini yazıçı ustalığı ilə bədii əsərlərində əks et­dir­məsi onun yaradıcılığına qeyri-adi bir səmimiyyət, kolorit gə­tirmişdir.

İsmayıllı rayonunun Xanagah kəndində ziyalı ailəsində doğulan, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun tarix fa­kül­təsini bitirən, hazırda “Təhsil” jurnalının baş redaktoru iş­lə­yən Nizami Mirzə çətin və maraqlı bir həyat yolu keç­mişdir. Məhz bu maraqlı və çətin həyat yolu gələcək əsərləri üçün ona zəngin ədəbiyyat materialları vermişdir. Yazıçının ayrı-ayrı illərdə çap etdirdiyi “Mavi gözlər”, “Ömür yolu”, “Ayrılığın üzü dönsün”, “Qatil”, “Ömürdən ötən illər”, “Cığırdan zirvəyə” ki­tabları oxu­cular tərəfindən böyük maraqla qarşılanmışdır. “Sarıca” povesti “İlin ən yaxşı əsəri”, “Qatil” kitabı isə “İlin ən yaxşı kitabı” mükafatlarına layiq görülmüşdür. Bundan başqa Nizami Mir­zənin “Ayrılığın üzü dönsün” kitabı bədii mün­də­ri­cəsinə, nəfis tərtibatına, mövzu aktuallığına görə “Araz” Ali Ədəbi Media mükafatını almışdır.

Yazıçının bu uğuru ilk növbədə əsərlərindəki səmimiy­yət­dən, xarakter yaratmaq ustalığından irəli gəlmişdir. Onun nəsr dili Azəbaycan torpağının şəhdi-şirəsini, rəngarəngliyini elə gö­zəl əks etdirir ki, oxucu əsər boyu özünü sanki ha­di­sə­lə­rin qoy­nunda hiss edir.

Bədii əsər ictimai məzmun kəsb edəndə cəmiyyəti səfərbər edə bilir. Bu mənada Nizami Mirzənin əsərləri, xüsu­silə Qa­ra­bağ savaşı ilə bağlı hekayələri öz aktuallığı, enerjisi, bə­dii siqləti

ilə seçilir. Bu əsərlərdə bir çox bədii ədə­biy­yat­larda rast gəl­di­yi-

-----------------------------

* Məqalə 1 noyabr 2013-cü ildə “Respublika” qəzetində nəşr edilmişdir.
miz çağırış, pafos əhval-ruhiyyəsi yoxdur. Yazıçı hadisələri elə canlı təsvir edir ki, oxucu özünü sanki göynər yarasına duz basılmış kimi hiss edir. Əslində Qarabağ hər birimizin qəlbində yanıq yeri kimidir, göynərtisi kəsilmək bilmir ki, bilmir.

Onun Qarabağ hadisələrindən bəhs edən “Sarıca”, “So­nuncu güllə”, “Qatil” əsərlərində doğma yurda sonsuz sevgi var.

Erməni xəyanətini, erməni namərdliyini əks etdirən bu əsər­lərdə qaldırılan ictimai-siyasi problemlər, vətənpərvərlik duy­ğuları, milli qəhrəmanımızın yüksək vətənpərvərliyi us­ta­lıqla qə­ləmə alınmışdır. Xocalı soyqırımında vəhşicəsinə qətlə yetiril­miş soydaşlarımızın əziz xatirəsinə ithaf edilən irihəcmli “Sarı­ca” povesti isə dərin məfkurə, vətəndaş möv­qe­yi, vətən­pərvərlik ideyası zəminində öz məzmun və ideyası ilə insanı dü­şündürən, onu Vətən torpağına bağlayan əsərdir. Po­ves­tin möv­zusu vətən­pərvərlik duyğularının silsilələnməsi, bədii emo­siyaların vəhdəti baxımından çox maraqlıdır. Ya­zı­çının qəh­rəmanı – ailənin ye­ganə övladı olan Oqtayın yüksək vətən­pərvərliyi, yurduna olan sevgisi oxucunu əsəri birnəfəsə oxumağa vadar edir.

Povestin qəhrəmanı Oqtay o zaman könüllü döyüşə gedən milli qəhrəmanlarımızın, igid əsgərlərimizin ümumi­ləş­dirilmiş surətidir.

Əsərin başqa qəhrəmanları Azər, doktor Azad, Rəcəb kişi, Solmaz, Oqtayın ata-anası da yazıçının ustalıqla təsvir etdiyi milli düşüncəli vətəndaşlardır.

“Sarıca” povestinin əsas süjet xətti Qarabağda erməni mafi­yasının, erməni quldurlarının saman altından su yeritmə siyasəti, çörəyini yediyi Azərbaycan torpağına olan xəyanətin ifşasıdır. Yazıçının böyük rəğbət və məhəbbətlə təsvir etdiyi surətlər “Sa­rıca” povestinin mənfi surətləri olan Suren və Akop­yanla qar­şı­laşdırılır. Qarabağ torpağının çörəyi ilə böyü­müş bu nankor ermənilərin dönüklüyü real lövhələrlə verilir.

Əsərdə diqqəti çəkən məqam erməni terrorçularının Qara­bağ torpaqlarında törətdikləri vəhşilikləri, qanlı terroru yazıçının nifrətlə ifadə etməsidir. Düşünürəm ki, bu terrorun epizodlarını əks etdirən “Sarıca” povestinin qısametrajlı film kimi televiziya tamaşası yaddaşlarımızı təzələyər, gənclə­ri­mizə yüksək vətən­pər­vərlik hissini, döyüş ruhunu aşılayar.

“Sarıca” povestində Nizami Mirzənin ifadə etdiyi təşbeh və istiarələrin, obrazlı təfəkkür tərzinin zənginliyi fikrin aydın, dəqiq və səlis bədii ifadəsinə xidmət edir.

Nizami Mirzənin ürək ağrısı ilə yazdığı hekayələrin bir qismi XX əsrin son rübündə erməni vandalizminin tarix kitab­larına yazılacaq vəhşiliklərinin qanlı salnaməsidir. Bu cəhətdən yazıçının “Sonuncu güllə” və “Qatil” hekayələri öz mövzusu ilə bir-birini tamamlayır.

Bu hekayələrdə namusu, qeyrəti hər şeydən uca tutan Azər­baycan kişisinin ümumiləşdirilmiş obrazı verilir, yazıçının xa­rakter yaratmaq ustalığı diqqəti cəlb edir.

“Qanlı qərənfil” hekayəsi isə XX əsrin son 10 ilində Azər­baycanın müstəqilliyini qanda boğmaq istəyən rus-erməni bir­ləş­məsinin törətdiyi 20 Yanvar hadisələrini əks etdirən soyqırım dəhşətlərini yaşayan Cavid və Bənövşə müəllimənin acı taleyini əks etdirir.

Mövzuları milli-mənəvi dəyərlərimizi ifadə edən “Açılan gözlər”, “Yanıq Kərəmi”, “Yaşıl pöhrə”, “Qönçə qızılgül” kimi hekayələr, eləcə də “Evimizə gəlin gəlir”, “İş axtarıram, ay dədə”, “Müasir ola bilmərəm, ay dədə”. “Soldış olmağın böyük bəlası” kimi satirik hekayə və novellalar ustad bir nasir qələ­mindən çıxmış bədii nümunələrdir.

Azərbaycanın milli-mənəvi dəyərlərinin, xalqın əsrlər boyu sınaqdan çıxmış adət-ənənələrinin bədii nümunələri olan bu hekayələrdə, əlbəttə, yaşanan həyatdakı mənfiliklərə qarşı yu­morlu tənqid də vardır. Bu tənqid oxucunu ruhlandırır, onu is­lah obyekitnə çevirir. Xüsusən, “Evimizə gəlin gəlir”, “Sol­dış olma­ğın böyük bəlası” hekayələrində bu yumor ustalıqla qələmə alınmışdır.

Nizami Mirzə məzmunlu, maraqlı povest, novella və he­kayələri ilə oxucu qəlbinə yol tapmağı bacırır. İnanırıq ki, o, oxucularını tariximizin yeni mərhələlərini əks etdirən bir-bi­rindən maraqlı, dolğun əsərləri ilə sevindirəcəkdir.

Tanınmış yazıçımız, məşhur romanlar müəllifi Əlibala Ha­cızadənin 2006-cı ildə Nizami Mirzənin “Qatil” kitabına yazdığı “Ön söz”də oxuyuruq: “… İlk hekayələrilə sonralar yaz­dığı əsərləri müqayisə etdikdə bu qərara gəldim ki, sən ümumi za­manın, dövrün nəbzini tutmağa qadir bir qələm sa­hibisən və əsər­lərində yaşadığımız cəmiyyətin yaxşı-pis cəhətlərini görən, adət-ənənələrimizi dərindən bilən, bunları saf-çürük edib yax­şılarını yaşatmağa, pislərini rədd etməyə çağıran, milli əxla­qımızın keşiyində duran ziyalımızsan”.

Əlibala müəllimin qələm dostu haqqında dediyi bu sözlər yazıçı əməyinə verilən yüksək qiymətdir.

Nizami Mirzənin mövzusu Vətən yanğısı, milli şüur, milli qeyrət, milli-mənəvi dəyərlərdən qaynaqlanan əsərləri gənc nəs­lə örnək ola biləcək keyfiyyətlərlə zəngindir. Bədii təxəy­yülün, milli dəyərlərin, Azərbaycan tarixinin bir parçası olan belə əsər­lərin orta məktəbin dərs kitablarına salınması, ali mək­təblərin elmi-metodiki göstərişlərində təhlil edilməsi günün tələbləri ilə səsləşər, ədəbi mühitlə tez doğmalaşar.