Ro‘zixon djalilova tasviriy san’at kompozitsiyaning shaxs ma’naviyatidagi o‘rni

4.2.O‘zbek tasviriy va amaliy san’ati badiy madaniyati Farg”ona xalq amali san”ati maktablari metodikasi
San’at turlari orasida rangtasvir va qalamtasvir kompozitsiyalari insonning ma’naviy yuksalishida xayot hodisalaryga xis-tuyg‘ular orqali shakl berish, tomoshabinda chuqur emotsional xolatni xosil qilishi bilan aloxida ajralib turadi. Inson va uning ichki dunyosini tasvirlash rassomlarning asosiy diqqat- e’tibori va izlanishlari uchun asosiy predmet bo‘lib xizmat qiladi. Bunday xususiyatni nafaqat zamonaviy, balki tarixiy san’at asarilar badiy taxlili, g‘oyasini yoritish xozirgi kun muammolaridandir. Xozirgu kunda tasviriy san’at yunalishlarini tur va janr kurinishlarini yanada chuqir o‘rganishi uchun, mutaxasis pedagog rassom ijodkorlar tayorlashda, o‘qitishg ko‘rslarini akademik guruxlarga bo‘lib o‘qitisg muammoli vaziyatlardandir. Sifatli ta’lim,berish uchu, sifatli sharoyit yaratish, pedagog mutaxasislar uchun jixozlar, tasvirlash uchun kerakli,quyillmalar bulishi kerak. O‘zbek tasviriy amaliy san’ati o‘zgacha rivojlanish bosqichi, estetik jihatdan tarbiyalashda qalamtasvir rangtasvir kompozisiyalari o‘ziga xos o‘rin tutadi. Binobarin, Buyuk usta rassom, uastalik ar, pedagog san’ati maktablari o‘zgacha ranglar jilosi fikr, g‘oyaga egadir. Tarixga nazar tashlaganimizda asrlar davomida san’atda yo‘nalishlarni kampozitson usul vosita, tasvir, rangdagi falsafiy fikrlar ijodkorlar asarlarida mujasam etib kelmoqda. Xalqimiz o‘tmishiga nazar solganimizda tarixiy an’analariga ega bo‘lib, tasviriy madaniyati asirlar davomida rivojlanib kelgan va xozirda o‘zining alohida milliy qarashlari bilan rassomlarimiz kompozitsiyasida yangicha fikrlar orqali tasvirlanilmoqda. O‘zgacha boy madanyatimiz milliy urf, odat, marosim an’analarimiz ozod vatanimiz uchun olib borilayotgan har qanday ma’naviy-ma’rifiy tadbir ko‘rgazmalar inson ruxiyatini poklaydi ruxan yangilaydi, falsafiy va estetik munosabat tamoyillari asosida zamonaviy yo‘nalishlarda tasvirlashga chorlaydi. San’atda har bir sohani o‘ta boy qiralari hozirgi kundagi ijodkorlar kompozitsiyalarida tasurot va qarashlarda mujasam etmoqda. Milliy g‘oyaga, tarbiya vositasida xizmat etayotgan ijodkor yoshlarlarni zamonaviy yo‘nalishlarda falsafiy va estetik kompozitsiyalarida tur va janrlarda zamonga mos munosabatda tasvirlanish jarayonlarini o‘z ichiga olmoqda. Kompozitsiyada o‘zgacha dunyoviy munosabat va qarashlar tasirida inson va tabiatga bo‘lgan munosabatlarni ranglar o‘yg‘unligida mujasam etadi.
Har bir ijodkor o‘z asarida avalom bor o‘z vataniniga bo‘lgan muxabbatni, oila, dustlariga chin dildan bo‘lgan hurmati kompozitsiya tasvirida ranglar mujasamligida aks etadi. Zamonaviy yo‘nalishlar falsafiy va estetik tamoillari ijodkor g‘oyasi tasvirida muhitni qarama-qarshi obraz tasvirlar issiq va sovuq munosabatlar ta’sirida yaxshi kompozitsiya yaratilish mumkin.
Tasviriy san’at oqimlar “Modernizim” yunalishlari o‘zgacha usul, chiziq, sulet, giometrik shakillar, nuqta, ranglarni yorug‘ tasvirlash xayotiy voqealikni tasavvur, fantaziya orqali tasvirlanadi. Zamonaviy kompozitsiya mazmun va moxiyati xozirgi kundagi oddiy san’at ixlosmandlari uchun tushunarsiz bir holatday desa ham bo‘ladi. Biz ijokor pedagoglarni oldidagi eng dolzarb muammoli vazifalardan biri desa ham bo‘ladi.
Bo‘ynash- mustaqil qiymatga ega bo‘lgan dastgohli rangtasvir ishi. Rassomlik ish va eskizdan farqli o‘laroq, to‘liq asar, rassomning uzoq mehnati natijasi, kuzatishlarning umumlashtirilishi va maqsad va majoziy mazmunning chuqurligi. Rasm yaratishda rassom tabiatga tayanadi, lekin bu jarayonda ijodiy tasavvur muhim rol o‘ynaydi. Rassom tushunchasi, eng avvalo, syujet-tematik xarakterdagi asarlarga taalluqli bo‘lib, uning asosini muhim tarixiy, mifologik yoki ijtimoiy voqealar, insonlarning harakatlari, fikr va hissiyotlarini ko‘p figurali murakkab kompozitsiyalarda tasvirlash tashkil etadi. Shuning uchun rangtasvirning rivojlanishida rasm etakchi rol o‘ynaydi. Rasm taglikdan (tuval, yog'och yoki metall taxta, kontrplak, karton, presslangan taxta, plastmassa, qog'oz, ipak va boshqalar) iborat bo‘lib, uning ustiga astar va bo‘yoq qatlami qo‘llaniladi. Rasmni tashqi dunyodan ajratib turadigan mos ramkaga (baget) joylashtirilsa, rasmning estetik idroki sezilarli darajada yaxshilanadi. Sharqiy rasm turi erkin osilgan o‘ramning an'anaviy shaklini saqlab qoladi (gorizontal yoki vertikal). Rasm, monumental rasmdan farqli o‘laroq, ma'lum bir interyer bilan qattiq bog'lanmagan. Uni devordan olib tashlash va boshqacha osib qo‘yish mumkin. San'at cho‘qqisiga taniqli rassomlarning rasmlari erishdi. Modernizmning xilma-xil oqimlarida syujetning yo‘qolishi va majoziylikni rad etish kuzatiladi, shu bilan rasm tushunchasi sezilarli darajada qayta ko‘rib chiqiladi. 20-asrdagi tasviriy asarlarning tobora keng doirasi. rasmlar deb ataladi.
Farg‘ona galeriyasi o‘ziga xos ijodkorlik maktab vazifasini o‘taydi.