S. F. Abdirasilov

B. Jalolov. Nurli tong.
Abdulhaq 
Abdullayevdan 
ta’lim oldi. 
Rassom 
ijodiy 
faoliyatining 
dastlabki
namunalarida 
milliy 
his- 
tuyg‘ular turli xil ranglarda o‘z 
ifodasini 
topdi. 
B. Jalolov 
tasviriy 
san’at 
borasidagi 
iahsilni 
davom 
ettirib, 
keyinchalik Chingiz Ahmarov,
Ro‘zi 
Choriyev, 
Melnikov,
Korolyovlardan tasviriy san’at 
sirlarini o‘rgandi. Shu sababli u 
yaratgan portretlarda mahorat 
ko‘zga 
yaqqol 
tashlanadi.
Uning 
ijodidagi 
tuyg‘ular 
uyg'unligi tomoshabinni o'ziga 
mahliyo etib qo‘yadi. Darhaqiqat, «Raqsning tug‘ilishi» kompozitsiyasi 
o‘zbek raqqosalarini ulugMabgina qolmasdan, ularga boMgan samimiy 
hurmat va muhabbatni ham ifodalaydi.
Bahodir Jalolov portret san’atida ko‘plab yutuqlarni qo‘lga kiritdi. 
Uning toiaqonli asariarida o‘zbek xalqining sevimli farzandlari 
siymolari o‘z ifodasini topgan. Bular: akademik rassom 0 ‘rol 
Tansiqboyev, akademik Vohid Zohidov, san’atning mashhur darg‘alari 
Komil Yormatov, Malik Qayumov, Muhitdin Rahimov, Hamro Rahimo­
va, Akrom Toshkanboyev, Damir Ro‘ziboyevlardir. Rassom inson 
shaxsini doimo o‘rganishga, uni har tomonlama his qilishga intiladi. 
Bahodir Jalolov ijodiy faoliyatining asosiy yo‘nalishi insonlar obrazi, 
ya’ni portretlar yaratishga qaratilganidir. U o‘z rangin olamini yangidan- 
yangi jilolar bilan tobora boyitib kelmoqda.
Bahodir Jalolov erishgan yetuklikning yana bir jihati shundaki, u 
Sharq va G ‘arb an’analarini o'zlashtirib, ana shu an’analardagi 
mushtaraklikni topib, uni yuzaga chiqarishga muvaffaq bo‘lganidir. 
Shuning uchun ham rassom asarlari xorijiy davlatlarning san’at 
ixlosmandlari nazariga tushgan. Rassom o‘zining monumental pannolari 
bilan dunyoning ilg‘or davlatlari hashamatli saroy va binolarini bezatib 
kelmoqda. Darhaqiqat, rassom keng tafakkurli ijodkor sifatida odam, 
olam, koinot sirlarini o‘rganishga intiladi.
Bahodir Jalolov ijodida olam sirlari o‘zgacha talqin etiladi. Bu 
o‘rinda uning «Gul va Rayhon afsonrsi», «Nido», «Baxt qushi».
131
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

«Abadiy va navqiron Hindistoin», «XXI asr madonnasi» kabi ko^plab 
asarlarini misol keltirish mumkin.
Mustaqil 0 ‘zbekiston tarixiga bag‘ishlangan 0 ‘zbekiston xalqlari 
tarixi muzeyi devoriga ishlangan monumental ko‘rinishdagi surat jiddiy 
va mazmunli tarixiy dalillar orqali saiobatli tasvirlanishi bilan har 
qanday tomoshabin e’tiborini o‘ziga jalb qila oladi. Polotnoni kuzatgan 
tomoshabin buyuk tarixga ega bo‘lgan o ‘zbek xalqining tengsiz kuch va 
qudratga ega ekaniga yana bir bor ishonch hosil qiladi. Umuman, 
tasviriy san’at asarlarini bir marta ko'rish bilan to‘liq idrok etib 
bo‘lmaydi. Albatta, uni qayta va yana qayta ko‘rish, kuzatish, 
mushohada yuritish tufayli asar kompozitsiyasida ifoda etilgan 
g‘oyalaming yangidan-yangi qirralarini kashf etish mumkin. Bahodir 
Jalolov ijodiyoti shu jihati bilan qadrlidir. U o‘zbek tasviriy san’ati 
rivojiga astoydil hissa qo‘shib kelmoqda.
0 ‘zbekiston xalq rassomi, ran g ta sv ir ustasi Atisher M irzayev
1948-yilda Toshkent shahrida tavallud topdi. U zamonaviy rangtasvir 
san’atining ilg‘or vakillaridan biri, serquyosh 0 ‘zbekiston tabiatining 
rangin olamini tasvirlashda katta yutuqlami qo‘lga kiritib kelayotgan 
iste’dod egasidir.
Rsssom Alisher Mirzayev xalqimiz an’analariga, boy va sermaz­
mun o ‘tmish tasviriy san’at merosiga hurmat bilan qaraydi, Rassom o‘z 
xalqiga xos ruhiy kechinmalami chuqur tahlil qila oladi. Shuning uchun 
ham kartinalarida fikr tiniqligi bo‘yoqIar majmuyi bilan uyg‘unlashgan. 
Eng muhimi, rassomning o ‘z ijodiy izlanishlari bilan buyuk ijodiy 
paivozlarga astoydil harakat qilayotgani e’tiborga molikdir.
Alisher Mirzayev kimgadir taqlid qilmaydi, o‘z izlanishlari uni 
chinakam san’at bag‘riga tortadi. Yetmishinchi yillarning ikkinchi 
yarmidayoq A. Mirzayev asarlari ixlosmandlar e’tiborini qozona 
boshlagan. Bu rassom polotnolarining xalqimiz ruhiyati va xarakteriga 
to‘la-to‘kis mosligi bilan izohlanadi. Rassom tinimsiz mehnat qilar ekan, 
har kungi harakatida chinakam ijodiy parvozlarga intiladi.
Alisher Mirzayevning ajoyib xususiyatlaridan biri - o‘z ijodiy 
yutuqlaridan qoniqmaydi, ijod namunalariga tanqidiy ko‘z bilan qaray 
oladi, ana shu tanqidiy nazar san’atkomi yangi ijodiy parvozlar sari 
yetaklaydi. Rassom asarlari bugungi kunda xalqimiz hurmatini qozonish 
bilan birga, ko‘pgina xorijiy davlatlarda ham m a’lum va mashhurdir. 
Uning, ayniqsa, Germaniya, Bolgariya, Ruminiya, Italiya, Fransiya kabi 
xorijiy davlatlarda qo‘Iga kiritgan muvaffaqiyatlarini ta’kidlamoq kerak.
132
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Rassom ooa íabiat bag'rWa o^zbekona an'analami, to‘ylarni, 
beg‘ubor o‘zbek bolalari, lobar qizlari, mushtipar onalari obrazlarini aks 
ettira olishga muvaffaq bo‘ldi. Jumladan, «Toshkent — tinchlik va 
do‘stlik shahri» triptixi, «Boloxonada», «Intizoriik», «Yosh oila haqida 
qo‘shiq», «Kelinchak» kabi o ‘nlab 
asariari moybo‘yoqlarda o‘z aksini 
topdi. Umuman, rassom tabiat va 
jamiyatda boMayotgan o‘zgarishlami 
e’tiborsiz 
qoldirmaydi. 
Rassom 
tasvirlarga shunday jon bag‘ish- 
laydiki, ulardagi go‘zallik odamlarni 
ezgulikka yetaklaydi. Tasviriy san’at 
qudrati, rassom ta’biri bilan aytgan­
da, bezovta yuraklami tinchlantiradi.
Darhaqiqat, Alisher Mirzayev ana 
shunday tuyg‘u va fikriar bilan o‘z 
qalb qo‘rini matolarga jo qilmoqda.
M a’rifat va go'zallik tarqatish, 
haqiqiy 
san’at 
asarini 
yaratish 
rassomning shioridir.
A km al Ikrom jonov - taniqli 
rangtasvir 
ustasi, 
o‘z 
fíkr 
va 
g‘oyalariga ega iste’dodli rassomdir. Uning ijodida davr ruhi, kayfiyati, 
quvonchi-yu tashvishlari namoyon boiayotganini ko‘ramiz. Akmaí 
Ikromjonov 1952-yiI Toshkent shahrida tavallud topdi. Sankt-Peterburg 
shahridagi I.E. Repin nomidagi oliygohda san’at sirlarini o ‘rgandi. Tez 
orada Akmal Ikromjonovning asarlari ko‘rgazma zallarida namoyish 
etila boshladi. Ko‘rgazmalarga qo‘yilgan kartinalarni kuzatib, ulaming 
takrorlanmas va mazmundor kompozitsiyalar bilan boyitilganini 
ko‘ramiz. 
Rassom 
ijodining 
o‘ziga 
xosligi, 
tasviriy 
san’at 
taraqqiyotidagi 
uslublami yaxshi 
bilganligi 
va zamonga 
mos 
kompozitsiyalar yarata olganligi bilan ham izohlanadi. Avvalo, shuni 
aytish kerakki, bundan bir necha yil muqaddam A. Ikromjonov o‘z 
davrining achchiq qismatlarini bir necha kompozitsiyalarda mahorat 
bilan ko‘rsata olgan. Ayniqsa, «Orol mening dardim», «Hisor fojiasi», 
«Chaqmoq» kabi asariarida davrimizning murakkab muammolarini aks 
ettiribgina 
qolmasdan, 
tabiatga, 
insoniyatga 
mehr-shafqat, 
adolatparvarlik 
zamrligini 
ta’kidladi. 
Bu 
asarlar 
kompozitsion 
yechimining tugalligi, fikrlaming tiniqligi bilan tomoshabinga voqelikni
A. M irzayev. Kelinchak.
133
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

to‘la-to‘kis anglatadi. Rassomni ona tabiatga boMgan mehr-muhabbati 
tinch qo'ymaydi. U Orol dard-alamlarini aks ettiruvchi qator asarlar 
yaratdi.
Akmal Ikromjonov bir qator asarlarida avangardchilarga xos 
an’anani davom ettirib, o‘z fikrlari bilan bu yo‘nalishni boyitishga 
harakat qildi. Masalan, «Nigoh» nomli polotnosi bu o‘rinda diqqatga 
sazovordir. Unda Salvador Dali qiyofasi orqali hayot muammolarini 
o ‘ziga xos tarzda ochib berishga erisha oigan. Shu bilan birga u Salvador 
Daliga b o ig an juda katta hurmatini ham aks ettiradi.
Rassom ijodiga nazar solar ekanmiz, uning serqirra va rang- 
barangligiga guvoh boiam iz. Ayniqsa, bu hoi hind xalqi hayoti va 
tarixiga bag‘ishlangan asarlarida ko‘zga yaqqol tashlanadi. Akmal 
Ikromjonov Kalkuttada b o ig an kezlarida hind xalqlarining tarixi, 
hayoti, e’tiqodini astoydii kuzata olganligini «Hindiston», «Kamasutra», 
«Hind qizi», «Rohib», «Zam in taronasi» kabi asarlari orqali ko‘ramiz. 
Rassom hayotni, uning sirli olamini o‘z ichki kechinmalari bilan yoritib 
berishga harakat qiladi. Bu o‘rinda uning «Darvesh» nomli asarini misol 
keltirish mumkin.
Akmal Ikromjonov asarlari bir qator xorijiy davlatlaming 
ko'rgazmalaridan, muzeylaridan o ‘rin oigan. Jumladan, Amerika, 
Angliya, Germaniya, Hindiston, Turkiya va boshqa davlatlarda uning 
ixlosmandlari ko‘p. Rassom doimo ijodiy izlanishiar bilan band. Ana 
shuning uchun ham uning faoliyatida tez-tez yangi-yangi asarlarga duch 
kelamiz. Bu mehnat va harakatlar zoe ketmadi. Rassom el nazariga 
tushdi - 1990-yiIda Hamza nomidagi Davlat mukofotining sovrindori 
b o id i.
Rassom portret san’ati borasida ham ijod qilib, buyuk bobomiz 
Mirzo Ulug‘bek siymosini toiaqonli gavdalantirishga muvaffaq b o id i. 
Bu portret maxsus tanlovda a’lo baholanib, étalon sifatida qabul qilindi. 
Rassom turli kompozitsiyalar bilan birgalikda portret san’atining ustasi 
sifatida ham allaqachon shuhrat qozongan.
Akmal Ikromjonov ijodidan keng o ‘rin oigan san’at janrlaridan 
biri natyurmortdir. To‘qsoninchi yillaming boshlarida ko‘rgazmaga 
qo‘yilgan «Guldonli natyurmort» asari kishi e’tiborini o‘ziga tortadi. 
E ’tiborli tomoni shundaki, dorivor o ‘simliklardan bo‘ymadoron 
gullarining tasvirlanishi, shisha idishiaming material jihatdan xarakteri 
to ia -to ‘kis o ‘z qiyofasini topa oigan. Rassom ishlagan natyurmortlarda 
predmetning xususiyatlari mohirona berilishi bilan birga, falsafiy 
mushohadalar ranglarda aks etadi.
134
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Rassom rang-barang natyurmortlarida buyum va narsalar, me'^a va 
sabzavotlaming go‘zalligini tasvirlabgina qolmasdan, ona tabiat sir- 
asrorlarini ham talqin qilishga erishadi.
Akmal 
Ikromjonov 
tengdosh 
hamkasblari 
bilan 
tez-tez 
ko‘rgazmalar tashkil etib turadi. Bu borada Muhammadxon Nuriddinov, 
Sobirjon Rahmetov, Imyar Mansurov kabi ijodkor do'stlari bilan amalga 
oshirgan ko‘rgazmalari e’tiborga molikdir. Bir qaraganda, ularning 
ijodiy hamkorligida qandaydir uyg‘unlik mavjuddek ko‘rinsa-da, har 
birining o‘ziga xos yutuqlari bor. Masalan, S. Rahmetovning asarlarida 
sharqona 
miniatura 
xarakteriga 
xos 
an’analar 
balqib 
tursa, 
Muhammadxon Nuriddinovning ijodida portret janri yetakchi o‘rinni 
egallaydi. 90-yillar tasviriy san’atining ilg‘or vakillari boMmish bu 
rassomlar ayni paytda yoshlarga mahorat sirlarini o‘rgatishmoqda.
Xalqimiz tasviriy san’at merosi an’analarini o‘zlashtirib, zamona 
ruhiyatiga, xarakteriga mos ravishda davom ettira olish har qanday 
musavvirga ham nasib etavermaydi. Buning uchun, avvalo, tasviriy 
san’at tarixining o‘zbek mumtoz adabiyoti bilan chambarchas va uzviy 
bogiiqligini rassom chuqur his qilmogM lozim.
Mashhur m usaw ir Chingiz 
Ahmarovning shogirdlaridan biri 
T em ar Sa’dullayev ham katta 
ijodiy muvaffaqiyatlarga erisha 
oigan rassomlar sirasiga kiradi.
Temur Sa’dullayev 1948-yil 20- 
aprelda 
Jizzax 
viloyatining 
G'allaorol 
tumanidagi 
Qangli 
qishlog‘ida 
Sa’dullaxon 
ismli 
diniy 
ilmlardan 
yaxshigina 
xabardor 
bo‘lgan 
savodxon 
kishining oilasida tavallud topdi.
Temur Sa’dullayev dastlab 
o‘zi tugMlib o‘sgan qishlog‘idagi 
Alisher Navoiy nomli maktabda 
ta’lim oldi. Bu maktabda navoiy- 
xonlik kechalari, turli uchrashuv- 
lar b o iib turar edi.
0 ‘sha 
anjumanlarda 
qat- 
nashgan yosh Temur ishlagan 
rasmlar ko‘pchilikning e’tiborini