S. M. Turobjonov, M. M. Niyazova

7.4. Gazlarni organik moddalardan
katalitik tozalash
Tarkibida yuqori zaharli organik moddalari bor bo ‘lgan gazlar 
asosan, destruktiv katalitik tozalash usuli bilan zararsizlantiriladi. Ular 
uchun qo‘llaniladigan katalizatorlar mis, xrom, kobal, marganets, nikel, 
platina, palladiy va boshqa metallar asosida tayyorlanadi.
48-rasmda keltirilgan klyonka ishlab chiqarish jarayonida hosil 
bo‘layotgan gazlarni tozalash sxemasi juda tipik hisoblanadi. Ushbu 
gazlar tarkibida kerosin bug‘lari (100— 1000 m g/m 3) , uayt-spirit 
(200 
m g/m 3) va boshqa organik birikmalar bordir.
131

---

Havo
A J
V
Suyuqlik
G
Yoqilg‘i g a z .
48-rasm. Gazlarni katalitik yoqish sxemasi:
1— quritish kamerasi; 2 , 7 — ventilatorlar; 3 — tomchi tutgich; 4— issiqlik
almashtirgich; 5 — isitgich; 6— reaktor.
7.5. Gazlarni yuqori temperaturada zararsizlantirish
To‘g‘ridan to ‘g‘ri yoqish usuli gazlarni oson oksidlanadigan zaharli 
moddalardan, shuningdek, yomon hidli moddalardan tozalash uchun 
qollaniladi. Bu usulning afzalligi jihozlarning oddiyligi va foydalanishda 
universalligi^ir. 
U sulning 
m ohiyati 
zararsizlantirayotgan 
komponentlarni kislorod bilan oksidlashga asoslangandir. Jarayon 
odatda, sanoat korxonalari pechlarida, ochiq alangalarda amalga 
oshiriladi.
з)
A 
_
’o'
о 
>,
49-rasm. Sanoat chiqindilarini termik neytrallash sxemalari.
a) issiqlik almashtirgichsiz neytralizator; b) issiqlik almashtirgichli
neytralizator.
G az tozalashga
atmosferaga
tozalashga
132

---

Neytralizatorlar tuzilishi gazlarga kerakli vaqt mobaynida ishlov 
berishni ta’minlashi kerak. Gazlarni jihozlarda ushlab turish vaqti odatda 
0,1—0,5 
soatni 
tashkil 
qiladi. 
Ishchi 
te m p e ratu ra
esa 
zararsizlantirilayotgan gaz aralashm alari o ‘z - o ‘zidan yonish 
temperaturalarining past chegarasiga qarab belgilanadi. Ba’zi hollarda 
yonuvchi moddalari ko‘p bo‘lgan aralashma gazlardan yoqilg‘i sifatida 
ham foydalaniladi.