Саьламлыг  здоровье

Nəticələr:  
1. ABSQ-nın eroziv-xoralı xəstəliklərinin tətbiq etdiyimiz kompleks müalicə 
tədbirləri  xəstəliyin  əsas  klinik  simptomlarının  daha  tez  bir  zamanda  zəifləməsini 
(bəzən  isə,  aradan  qalxmasinı)  təmin  edir.  Bu  zaman  müsbət  nəticə,  ənənəvi 
sxemlərlə  müalicə  almış  xəstələrlə  müqayisədə,  orta  hesabla  1,5-2  gün  tez  əldə 
olnur. 
2.  Hesab  edirik  ki,  əsas  klinik  effekt  -  residivlərin  qarşısının  alınması, 
residiv baş verdiyi hallarda isə onların daha yüngül formada təzahür etməsi hesab 
edilə bilər. Orqanizmin spesifik və qeyri-spesifik müdafiə faktorlarının aktivliyinin 
artması  remissiyanın  müddətini  artırır,  bu  da  ABSQ-nın  eroziv-xoralı 
zədələnmələri zamanı təklif etdiyimiz müalicə sxemini təyin etməyə əsas verir. 
 
ЯДЯБИЙЙАТ - ЛИТЕРАТУРА – REFERENCES: 
 
1.Əliyev  M.M.,  Quliyeva  L.X.,  Əhmədov  F.H.  Ağız  boşluğu    selikli  qişasının  eroziv-xoralı  xəstəliklərinin  müalicəsində 
elektroaktivləşdirilmiş su  məlullarının tətbiqi. “Azərbaycanda tibb elmi  və praktik səhiyyənin müasir nailiyyətləri”,  Bakı, 2002, II 
cild, səh. 158-160. 
2.Банченко Г.В., Максимовский Ю.М., Гринин В.М. Язык – «зеркало» организма. – М., 2000. -407 с.  
3.Боровский Е.В., Леонтьев В.К. Биология полости рта. – М.: Медицина, 1991. - 304 с.  

            
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4. 
132 
4.Гребенников  В.А.,  Белявский  А.Д.,  Каминский  М.Ю.  Изучение  иммунокоррегирующего  действия  гемосорбции, 
плазмафереза и энтеросорбции при пузырчатке. Вестник дерматологии, 1990, №5, с.33-38. 
5.Данилевский Н.Ф., Леонтьев В.К., Несин А.Ф., Рахний Ж.И. Заболевания слизистой оболочки полости рта. М., 2001. –271 
с. 
6.Жуматов  У.Ж.,  Жолматов  А.А.  Опыт  применения  электроактивированных  водных  растворов  в  комплексном  лечении 
пародонтитов  у  рабочих  хлопкоочистительных  заводов  //  «Стоматология»  (Центральноазиатский  научно-практический 
журнал) 1998, №2, с.15-17. 
7.Заболевания  слизистой  оболочки  полости  рта  и  губ  //  Под  ред.  Е.В.Боровского  и  А.Л.Машкиллейсона.  –  М.:  МЕДпресс, 
2001. –320 с. 
8.Рабинович  И.М.,  Банченко  Г.В.,  Рабинович  О.Ф.  Проблемы  патологии  слизистой  оболочки  полости  рта  и  перспективы 
научных исследований. Труды V съезда стоматологической ассоциации России, 1999, с.202-204. 
9.Рыбаков А.И., Банченко Г.В. Заболевания слизистой оболочки полости рта. М., «Медицина», 1978. -232 с. 
10.Сильвермен С., Эверсоул Л.Р., Трулав Э.Л. Заболевания полости рта. М.: «МЕДпресс-информ», 2010. -472 с. 
 
   
Р Е З Ю М Е 
 
ОСНОВНЫЕ ПРИНЦИПЫ МЕСТНОГО ЛЕЧЕНИЯ ЯЗВЕННЫХ СТОМАТИТОВ 
РАЗЛИЧНОГО ГЕНЕЗА 
 
Алескерова Ф.А., Кулиева Л.Х., Мамедова А.М.,  
Алиев М.М., Касумова А.Р. АзГИУВ им.А.Алиева, кафедра стоматологии и 
челюстно-лицевой хирургии 
 
В  статье  излагается  опыт  клинического  лечения  эрозивно-язвенных 
поражений, которые считаются наиболее часто встречаемыми явлениями при 
патологиях  слизистой  оболочки  полости  рта.  Большинство  хронически-
рецидивирующих,  тяжелых  по  течению  заболеваний  слизистой  оболочки 
полости  рта  сопровождаются  образованием  эрозий  и  язв:  красный  плоский 
лишай,  хронический  рецидивирующий  афтозный  стоматит,  язвенно-
некротический  стоматит,  пузырчатка,  рецидивирующий  герпес  и  др.  По 
результатам  клинических  и  цитологических  исследований  авторы  оценивали 
эффективность  применения  схемы  лечения  (плазмофорез,  электроактивиро-
ванные  водные  растворы,  имудон)  в  комплексном  лечении  эрозивно-
язвенных поражений слизистой оболочки полости рта у 58 больных.  
Отмечается, что при применении данной схемы комплексного лечения 
исчезновение  основных  клинических  симптомов  происходит  на  1,5-2  дня 
ранее по сравнению с контрольной группой.     
 
 
S U M M A R Y 
 
BASIK PRINCIPLES OF LOKAL TREATMENT CHORAL RTOMATITIS DIFFERENT 
GENESIS 
 
Aleskerova F.A., Quliyeva L.Kh., Mammadova A.M.,  
Aliyev M.M., Qasimova A.R. 
Chair of  stomatology and maxillafacial surgery of Azerbaijan State Advanced 
Training Institute for Doctors named after A.Aliyev 
 
In article expressed the experiment of clinical treatment of erosive-choral 
damages,  which  are  decided  more  occurred  revealings  during  oral  mucosa 
pathologies.  Majority  of  chronic-recidives,  hard  by  oral  mucosa  diseases,  which 
are  occurred  by  erosia  and  chorals,  lichen  planus,  recidive  aphtoz  stomatitis, 
choral-necrotic  stomatitis,  pemphigus,  recidive  herpes  and  etc.  According  to 

САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4.
 
 
133 
results  of  clinical  and  cytological  researches,  autors  evaluated  the  efficiency  of 
using  treatment  scheme  (plazmophoresis,  electroactivated  water  solutions, 
Imudon) in complex treatment of erosive-choral damages of oral mucosa damages 
among 58 patients.  
Indicated,  that  dwing  using  this  scheme  of  complex  treatment 
dicappearing  of  basis  clinical  simptoms  occurred  on  1,5-2  deys  earlier  to 
compared with control group.      
 
Дахил олуб:  6.05.2016. 
 
 
 
ТРАНСЭПИТЕЛИАЛЬНАЯ ФРК ДЛЯ КОРРЕКЦИИ 
МИОПИИ ВЫСОКОЙ СТЕПЕНИ 
 
Сердарова Ш.А. 
 
Международный центр глазных болезней, Туркменистан. 
 
Актуальность:  Эксимералазерная  коррекция  миопии  высокой  степени 
всегда  сопряжена  с  повышенным  риском  осложнений  и  ограничением  реф-
ракционного  диапазона  возможной  коррекции.  Это  обусловлено  ограни-
чением  максимального  диапазона  абляции  и  необходимостью  сохранения 
достаточной  остаточной  толщины  стромы  роговицы  при  операциях  типа 
ЛАСИК    и  высоким  риском  формирования  субэпителиальных  помутнений 
роговицы  и  регресса  рефракционного  эффекта  при  операциях  типа  ФРК  (7; 
8).  В  этих  условиях  становится  особенно  актуальным  применение  новых 
мето-дов,  обеспечивающих  максимально  щадящие  условия  проведения 
операции  и  прогнозируемость  эффекта,  а  также,  позволяющих  проводить 
операции при высоких степенях миопии [1; 2; 3]. Платформа, реализованная 
в  эксимерном  лазере  SCHWIND  Amaris  (Германия)  позволяет  проводить 
трансэпители-альную  фоторефракционную  кератэктомию  (трансФРК)  с 
одномоментным  удалением  эпителия  и  коррекцию  аметропии,  что 
существенно  сокращает  продолжительность  операции  и  снижает  ее 
повреждающее действие на роговицу [4; 5; 6; 7].  
Цель:  Оценить  эффективность,  безопасность  и  прогнозируемость  ре-
зультата  при  коррекции  миопии  высокой  степени  по  методике 
трансэпителиальной ФРК – с удалением эпителия с помощью лазера. 
Материалы  и  методы.    В  исследование  были    включены  60 
пациентов,  со  средним  сфероэквивалентом  -7.14  D  (от  -4.0  D  до  -10.0  D). 
Средняя  мак-симальная  корригированная  острота  зрения  в  анализируемой 
группе  па-циентов  0,98    (от  0,8  до  1,0)  до  операции.  Расчет  операции 
проводился  с  помощью  программного  обеспечения  Schwind  CAM  (Schwind 
GmbH,  Германия),  операции  выполнялись  на  эксимерном  лазере  Schwind 
Amaris  500  (Schwind  GmbH,  Германия)  с  частотой  импульсов  500  Гц  ,  при 
этом  удаление  эпителия  и  коррекция  аметропии  проводились  в  один  этап. 
Эффект  операции  оценивался  в  срок  6  месяцев  после  операции. 
Послеоперационное ведение проводилось по стандартной схеме. 
Результаты:  В  72%  эпителизация  полностью  завершилась    в  течение 
3-х  суток  после  операции,  у  остальных  пациентов  -  в  течение  5  суток  после 
опе-рации.  В  срок  6  месяцев  после  операции  35%  пациентов  получили  реф-
ракционный  результат  в  пределах  ±0.13D  от  целевой  рефракции,  59%  -  в 

            
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4. 
134 
пределах  ±0.50  D  от  целевой  рефракции.  Средняя  максимальная  корри-
гированная  острота  зрения  до  операции  составила  0,98,  а  после  операции 
1,08, при этом 11% пациентов получили некорригированную остроту зрения 
вдаль после операции 1,2, а 78%  - 1,0. Некорригированная острота зрения в 
срок 6 месяцев после операции достигла 0,8 и более у всех (100%) пациентов.   
Обсуждение.  Методика  трансэпителиальной  ФРК  с  одномоментными 
деэпителизацией  и  коррекцией  аметропии  является  эффективной  и  ком-
фортной  для  пациентов  процедурой  даже  при  высокой  близорукости  и 
существенно расширяет диапазон показаний к проведению эксимерлазерной 
коррекции.  Одномоментное  удаление  эпителия  и  коррекция  аметропии  поз-
воляет  добиться  быстрого  заживления  и  хороших  рефракционных  резуль-
татов, которые сопоставимы с результатами коррекции по методике ЛАСИК. 
Мы не выявили сколько-нибудь значимых осложнений в послеоперационном 
периоде.  
 
ЯДЯБИЙЙАТ - ЛИТЕРАТУРА – REFERENCES: 
 
1.
 
Arba-Mosquera  S,  Shraiki  M.  Analysis  of  the  PMMA  and  cornea  temperature  rise  during  excimer  laser  ablation.  //J  Mod  Opt 
2010; 57:400–407  
2.
 
Brunsmann U, Sauer U, Dressler K, et al. Minimisation of the thermal load of the ablation in high-speed laser corneal refractive 
surgery: the ‘intelligent thermal effect control’ of the AMARIS platform. //J Mod Opt 2010; 57:466–479  
3.
 
Fadlallah A, Fahed D, Khalil K, et al. Transepithelial photorefractive keratectomy: clinical results. //J Cataract Refract Surg 2011; 
37:1852–1857 
4.
 
Kanitkar KD, Camp J, Humble H, et al. Pain after epithelial removal by ethanol-assisted mechanical versus transepithelial excimer 
laser debridement. //J Refract Surg 2000; 16:519–522 
5.
 
McAlinden C, Skiadaresi E, Moore JE. Visual and refractive outcomes following myopic laser-assisted subepithelial keratectomy 
with a flying spot excimer laser. //J Cataract Refract Surg 2011; 37:901–906  
6.
 
Рабовская А.П., Рябенко О.И., Эскина Э.Н.. Сравнительные результаты коррекции миопии высокой степени на установке 
Schwind Esiris по методикам ФРК и ЛАСИК. IX съезд офтальмологов России. Тезисы докладов. Москва. 2010. С.96. 
7.
 
Эскина  Э.Н.,  Рябенко  О.И.,  Юшкова  И.С.,  с  соавт.,  Оценка  результатов  трансэпителиальной  фоторефракционной 
кератэктомии (ФРК) в коррекции миопии высокой степени (6 месяцев наблюдения) // Практическая медицина — 2012. — 
Т.1, N 4(59). — С.59-60.
 
 
Дахил олуб:  8.07.2016. 
 
 
VƏRƏMİN DİAQNOSTİKASINDA VƏ RİFAMPİSİNƏ DAVAMLILIĞIN 
AŞKARLANMASINDA GENEXPERT MTB/RIF-IN AZƏRBAYCAN 
RESPUBLİKASINDA TƏTBIQİ 
 
Məmmədbəyov E.N., Axundova İ.N., Abuzərov R.M., 
Seyfəddinova M.N.,  Qasımov İ.Ə. 
 
Elmi tədqiqat ağ ciyər xəstəlikləri institutu 
 
Vərəm,hələ  də  dünyada  ən  çox  ölümə  səbəb  olan  xəstəlikdir.  Beynəlxalq 
Səhiyyə  Təşkilatının  (BST)  məlumatına  görə  hər  il  8milyondan  çox  insan  vərəmə 
yoluxur və 1,5 milyona yaxın insan isə bu xəstəlikdən ölür (15). 
Azərbaycanda  vərəmə  görə  xəstələnmə  az  da  olsa  ilbəil  azalır.  Lakin,  çox 
dərmanlara  davamlılıq  (ÇDD)  hazırda  ilkin  xəstələr  arasında  13%,təkrar  xəstələr 
arasında isə 29 % təşkiledir (1,2). 
Vərəm  xəstəliyinin  yüksək  yayıldığı  ölkələrdə  ən  yaxşı  müayinə 
mikroskopiya  üsuludur.Lakin  yüksək  ÇDD  olan  ölkələrdə  isə  həmin  xəstələrin 

САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4.
 
 
135 
erkən  aşkarlanması  və  müalicəyə  qoşulması  vacibdir  (16).  BST  2010  ilin  dekabr 
ayında katric sistemi ilə işləyən avtomatik polimeraz zəncirvari reaksiya (PZR) olan 
Gene  Xpert    MTB/RIF  üsulundan  istifadə  etməyi  məsləhət  görmüşdür  ki,  bu 
üsulun  köməyi  ilə  bəlğəmdə  2  saat  ərzində  vərəm  çöplərinin  olmasını  və  eyni 
zamanda  rifampisinə  davamlılığı  təyin  edir(15).Gene  Xpert  MTB/RİF  testinin 
birdəfəlik  istifadə  olunması  mikroskopiya  (+)  olanlarda  həssasliq  99%  və 
mikroskopiya  mənfilərarasında  80%-dirki,bu  da  ümumiyyətlə  92,2%  təşkil  edir 
(əkmə"  qızılstandart"  kimi  götürülmək  şərtiilə).Birdəfəlik  mikroskopiya  59,5% 
həssaslıqdadır.  Gene  Xpert    MTB/RIF  üsulunun  belə  yüksək  həssaslığı  bəzən 
mikroskopiya mənfi, vərəmə şübhəli ağciyərdən kənar orqanlarda yerləşən patoloji 
prosesi  olan  xəstələrdə  yeganə  diaqnostika  vasitəsi  sayılır(10).Gene  Xpert 
MTB/RIF  üsulunun    99%  vərəmin  təsdiq  etdiyini  nəzərə  alınsa  "yalanmüsbət" 
nəticənin alınması ehtimalı çox azdır (6,9). 
Müxtəlif ədəbiyyatların məlumatına görə Gene Xpert  MTB/ RIF üsulunda 
rifampisinə  davamlılığın  həssaslığı  99,1%,spesifikliyi  isə  100%-dir(6,11).Yüksək 
ÇDD olan ölkələrdə rifampisinə davamlılığın aşkar edilməsi həmin xəstələrin aşkar 
olunması  etibarlı  göstəricidir.  Aşkar  olunmuş  rifampisinə  davamlılıq,  yüksək 
ehtimal  laizoniazidə  davamlı  olmasını  göstərirki,bu  da  xəstədə  ÇDD  vərəminin 
olduğunu müəyyən edir. 
İşin  məqsədi.Azərbaycan  Respublikasında  vərəmə  şübhəli  xəstələrin 
diaqnostikasında  Gene  Xpert    MTB/RIF  Dx  System-in.  tətbiq  etməklə  həmin 
xəstələri aşkar etmək və rifampisinə davamlılığı aydınlaşdırmaqdır. 
Material və metodlar.2014-cü il ərzində vərəm üzrə Referes laboratoriyada 
Respublikanın mütəlif regionlarından gətirilmiş 6556 nəfərə diaqnostika məqsədilə 
GeneXpert    MTB/RIF  Dx  Systemlə  müayinələr  aparılmışdır.  Bu  həm  4  modullu 
,həmdə 16 modulluaparatda aparılmışdır. 
Nümunələr    ABŞ-ın  Cepheid,  Sunnyvale  firmasının  yazdıqları  instruksiya 
ə
sasında  işlənmişdir.Nümunələr  durulaşdırıcı  buffer(Sample  reagent)  məhlulu  ilə 
1:2  nisbətində  qarışdırılır  və  çalxalanır.10  dəqiqə  otaq  havasında  saxlanıldıqdan 
sonar  yenidən  çalxalanır  və  5  dəqiqə  gözlənilir.  Sonra  həmin  durulaşdırılmış 
məhluldan  2  ml  katricin  içərisinə  tökülürvə  4  vəya  16  modullu  aparata 
yerləşdirilir.  Hər  katric    1  saat  50  dəqiqə  aparatda  qaldıqdan  sonar  avtomatik 
oxunur (7). 
Vərəmə  şübhəli  xəstələrin  hər  birindən  alınmış  nümunələrdən  yaxma 
hazırlayarak  Sil-Nelson  üsulu  ilə  rəngləyib  mikroskopda  TDB-nin  olmasına 
yoxlanılmışdır.Bakteriya  ifrazetmə  BST-nin  tövsiyyəsinə  əsasən  və  Vərəmlə 
mübarizə üzrə rəhbərliyə uyğun dərəcələnmişdir (3). 
Nəticələr  və  onların  müzakirəsi.  Azərbaycan  Respublikası  vərəmü  zrə 
Referens  laboratoriyasında  6556  nümunəyə  eyni  vaxtda  həm  yaxmaya 
mikroskopiya,  həmdə  Gene  Xpert    MTB/RIF  testi  olunmuşdur  (cədvələbax).  İlkin 
xəstələr  arasında  bəlğəmin  mikroskopiyası  zamanı    TDB  mənfiolan  195(6,1%) 
xəstədə  M.tuberculosis-in  rifampisinə  davamlı  dezoksiribonuklein  turşusu  (DNT) 
aşkar  olunmuşdur.Həmin  xəstələr  arasında  743(23,9%)-n  də  rifampisinə  həssas 
DNT  –siolanM.tuberculosis  müəyyənləşmişdir.İstehsalçı  müəlliflərin(4,5)  çox  saylı 
müayinələrin  nəticələrinə  əsaslanan  fikrinə  görə  Gene  Xpert    MTB/RIF 
,mikroskopiya ilə müqayisədə daha həssas üsul sayılır. 
Müayinə  olunmuş  4475  ilkin  xəstələr  arasında  rifampisinə  davamlılıq 
406(9,1%)  və    1559  təkrar  müalicə  olunmuş  xəstələr  arasında  isə  rifampisinə 
davamlılıq  261(16,74%)  olmuşdur.Bugöstəricilər  2012-2013  –cü  illərdə 
respublikada aparılmış DHT-nin (2) nəticələrindən aşağıdır. 
 

            
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4. 
136 
Şəkil 1. 
 
 
Bundan  başqa  şəkil  1  dən 
göründüyü  kimi  Gene  Xpert 
mənfi olan xəstələrin demək olar 
ki,bütün  göndərilən  xəstələrin 
yarısını  (47,67%)  təşkil  edir. 
Belə  məlum  olur  ki,  həkimlər 
tərəfindən 
vərəmə 
şübhəli 
xəstələr 
optimal 
seçilib 
laboratoriyaya 
göndərilmir. 
Uyğun 
nəticələr 
Qırğısıstan 
Respublikasında  da  alınmışdır 
(3). 
 
 
 
 
Şəkil  2.    Gene Xpert MTB/RİF 
köməyi ilə rifampisinə davamlılıq. 
 
Ümumiyyətlə  M.  tuberculo-
sisin  rifampisinə  davamlı    DNT-
sinin  olması  720  (10,98%)  xəstədə 
aşkar 
olunmuşdur 
(şəkil 
2).   
Rifampisinə 
həssas 
xəstələrin 
miqdarı    2208  (33,68%),mənfi 
nəticəli  (MTB-)  xəstələrin  miqdarı 
3125(47,67%)  olmuşdur  ki,  bu  da 
vərəmə 
şübhəli 
xəstələrin 
seçilməsini 
və 
həmin 
testin 
istifadəsinin 
optimallaşdırılmasını  müəyyənləşdirir  (12,13).  287  (4,38%)  xəstələrdə  naməlum 
(səhv,nəticə yoxdur,nəticə müəyyənləşməmiş) nəticə alınmışdır ki, bu da normada 
3%-I    keçməməlidir  (17,3.).  87(1,33%)  xəstədə  M.  Tuberkulosis  tapılmış  və 
rifampisinə davamlılıq və ya həssaslıq aşkarlanmamışdır. 
Nəticələr: 
1.Vərəm əleyhinə müəssisələrdə GeneXpert MTB/RİF üsulunun tətbiqi çox 
vacibdir və bu metoda dimikroskopiya üsulundan daha həssasdır. 
2.Rifampisinə  davamlılıqi  lkin  xəstələr  arasında  9,1%,təkrar  xəstələr 
arasında  16,74  %  olmuşdur.  Ona  görə  də  bu  test  aparılacaq  xəstələr  həkimlər 
tərəfindən daha düzgün seçilməlidir. 
3.GeneXpert MTB/RIF metodu yerləşdirilən tibb müəssisələri ÇDD xəstələri 
daha çox olan zonalar da yerləşdirilməlidir. 
 
ЯДЯБИЙЙАТ - ЛИТЕРАТУРА – REFERENCES: 
 
1.  Агаев  Ф.Ф.,  Ахундова  И.М.,  Гасымов  И.А.,и  др.Актуальность  индивидуального  компьютерного  учета  для  анализа 
эпидемиологических показателей в Азербайджане . //Туберкулез и болезни легких.2009.№7.стр.24-28 
2.  lixanovaN.A,  Akhundova  I.,  Seyfaddinova  M.  et  al.  First  national  survey  of  anti-tuberculosis  drug  resistence  in  Azerbaijan  and 
risk factors analysis. //Public Health Action.vol.4.supplement 2.published 21 october 2014.p.s17-23 
3.AдамбековаА.Д.,АдамбековД.А.,ЛитвиновВ.И.Тест  Хреrt  MTB/RIF  для  диагностики  туберкулеза  и  устойчивости  к 
рифампицину-результаты внедрения в Кыргызской Республике//Туберкулез и болезни легких -2014-№1.-34-36 
4.AzərbaycanRespublikasında  Vərəm  əleyhinə  tədbirlərin  həyata  keçirilməsində  iştirak  edən  tibb  işçiləri  üçün  rəhbərlik. 
E.N.Məmmədbəyovun rəhbərliyi ilə müəllif kollektivi.Bakı. 2013 

САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4.
 
 
137 
5.BlakemoreR.,Story E.,Helb D.et al.Evaluation of the analytical performance of the XpertMTB/RIF assay//J.Clin.Microbiol.-2010-
Vol.48,№7.P.2495-2501. 
6.Boehme C.C.,NabetaP.,HillemanD.et al. Rapid molecular detection of tuberculosis and rifampin resistence //N.Engl.J.Med.-2010.-
Vol.363.№ 11.-P.1005-1015. 
6.Boehme C.C.,Nicol M.P.,NabetaP.Feasibility and impact of decentralized use of Xpert MTB/RIF for the diagnosis of tuberculosis 
and multi-drug resistence-result from a multi-center implementation study //Lancet/-2011.-Vol.377.-P.1495-1505. 
7.Cepheid.Brochure:Xpert®MTB/RIF.Two-hour detection of MTB and resistance to rifampicin. http: //www. cepheid.com /media / 
files/eu/brochures/ Xpert  MTB  Broch  R9 EU.pdf.  Sunnyvale,Accessed 17,June 2012. 
8.Helb  D.,JonesM.,Story  E.,  et  al.  Rapid  detection  of  M.tuberculosis  and  rifampin  resistence  by  use  of    on-demand,  near-patient 
technology //J.Clin.Microbiol.-2010.-Vol. 48,№ 1.-P.229-237. 
9.Hilleman  D.,Rusch-Gerdes  S.,BoehmeC.  et  al.  Rapid  molecular  detection  of  extrapulmonary  tuberculosis  by  the  automated 
GeneXpert MTB/RIF system //J.Clin.Microbiol.-2011.-Vol. 49.-P.1202-1205. 
10.Morlowe  E.M.,Novak-Weekley  S.M.,Cumpio  J.  Evaluation  of  the  Cepheid  Xpert  MTB/RIFassay  for  direct  detection  of 
Micobacterium tuberculosis complex in respiratory specimens //J.Clin.Microbiol.-2011.-Vol.49.-P.1621-1623. 
11.Rapid  implementation  of  the  Xpert  MTB/RIF  diagnostic  test:Technical  and  operational«How-to»;practical  considerations. 
WHO.2011 
12.Rapid  implementation  of  the  Xpert  MTB/RIF  diagnostic  test:Technical  and  operational«How-to»;  practicalconsiderations. 
WHO/HTM/TB/2011.2.Geneva: World Health Organization,2011. 
13.Review  of  the  laboratory  network  of  the  Kyrgyz  Republic  .9-29  April  2012.Dr.Harald    Hoffmann&Dr.UladzimirAntonenka.TB 
Laboratory Experts,IML red GmbH.Germany. 
14.World  Health  Orgnization.Global  tuberculosis  control:WHO  report  2011.  WHO/HTM/TB/2011.16.World  Health  Orgnization, 
Geneva,Switzerland.2011. 
15.WHO(World  Health  Orgnization).Global  tuberculosis  control-epidemiology,  strategy,  financing.  Geneva,  WHO,  2009 
(WHO/HTM/TB/2009,411).World Health Orgnization. 
16.Xpert® MTB/RIF implementation in MSF field projects.MartinaCasenghi,Elisa Ardizzoni.5
th
 GLI meeting.16 April,2013. 
 
Р Е З Ю М Е 
 
ВНЕДРЕНИЕ В РЕСПУБЛИКЕ АЗЕРБАЙДЖАН МЕТОДИКИ   GENEXPERTMTB/RIFC 
ЦЕЛЬЮ ДИАГНОСТИКИ ТУБЕРКУЛЕЗА  И  ВЫЯВЛЕНИЯ УСТОЙЧИВОСТИ К 
РИФАМПИЦИНУ. 
 
Маммедбеков Е.Н., Ахундова И.Н., Абузаров Р.М., Сейфаддинова М.Н.,  
Гасымов И.А. 
 
Целью исследования является  внедрение GENEXPERTMTB/RIFcцелью 
диагностики  туберкулеза  и  выявления  устойчивости  к  рифампицину  среди 
больных, подозрительных на туберкулез. 
 
 
Выводы: 
1.Внедрение  метода  GENEXPERTMTB/RIF  в  противотуберкулезных 
учреждениях  является  очень  важным  и  этот  метод  в  сравнении  с  обычной 
микроскопией  является более чувствительным. 
2.  Устойчивость  к  рифампицину  среди  первичных  больных  была 
определена в 9,1% случаев, , а среди повторных больных- в 16, 74% случаев. 
Этот  тест должен быть правильно выбран  врачами-фтизиатрами. 
3. Методика  GENEXPERTMTB/RIF должна быть внедрена в лечебных 
учреждениях  тех  регионов,  в  которых  встречается  большое  количество 
больных туберкулезом с лекарственной устойчивостью. 
 
S U M M A R Y 
 
THE AIM OF RESEARCH IS TO STUDY THE GENEXPERT MTB/RIF TEST 
SYSTEMS EFFECTIVENESS FOR EARLY DIAGNOSTIC OF  TB AND CASES 
WITH RIFAMPICIN RESISTANCE IN REPUBLIC OF AZERBAIJAN. 
 

            
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 4. 
138 
Mammadbayov E.N., Axundova İ.N., Abuzarov R.M., 
Seyfaddinova M.N.,  Qasımov İ.A. 
 
1. Implementation of GeneXpert MTB/RİF test system in medical facilities 
become as a  principal component for diagnostic of TB due the sensitivities of the 
method in comparison with microscopy.  
2.  Selection  of  patients  for  testing  must    be  provided  more  carefully. 
According  the  study  results  the  Rifampicin  resistance  among  new  TB  cases  – 
9.1%, among previously treated cases - 16.74% 
3.  We  recommend  to  allocate  the  GeneXpert  MTB/RIF  test  systems  in 
regions with high percentage of drug resistance TB. 
 
Дахил олуб:  13.10.2015. 
 
                       
 
ЕКСПЕРИМЕНТАЛ  ТЯБАБЯТ 
ЕКСПЕРИМЕНТАЛЬНАЯ  МЕДИЦИНА 
EKSPERIMENTAL  MEDICINE