SahibkarliğİN Əsaslari
Yüklə 409,98 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Sahibkarlıq fəaliyyətində menecment sistemi Menecement - bazar şəraitinə nail olunmasına yönəldilən müstəqil professional fəaliyyət növüdür. Bu f əaliyyətdə əsas məqsəd menecmentin iqtisadi mexanizminin prinsip və metodlarının tətbiqi vasitəsi ilə maddi və əmək resurslarından səmərəli istifadənini həyata keçirilm əsindən ibarətdir. Menecment - bazar şəraitində idarəetmənin həyata keçirilməsini n əzərdə tutur. Bazar iqtisadiyyatı özündə aşağıdakıları birləşdirir: - firmanın fəaliyyətinin konkret istehlakçılara yönəldilməsi. Adətən elə məhsul növlərinin istehsalına üstünlük verilir ki, o bir-başa təlabatın daşıyıcısı olsun və firmada nəzərdə tutulan m ənfəətin əldə edilməsinə xidmət etsin; “Menecment” sözü amerikan m ənşəli termindir. İngilis dilli ölkələrdə kifayət qədər sərbəst şəkildə istifadə edilir və müxtəlif mənalarıla işlənir. Cansız təbiətdə baş verən proseslərin idarə edilm
əsində bu termin nəzarət, dövlət və ictimaiyyətdə isə inzibati ideya kimi istifadə edilir. Eyni zamanda “Menecment” biznesl ə yanaşı təsərrüfat fəaliyyəti sferasını da əhatə edir. Menecmentin mahiyy ətinin araşdırılmasına diqqət yetiririk. Menecment müstəqil professional f əaliyyət növü kimi mülkiyyət mənsubiyyətindən asılı deyildir. O. mahiyyət etibarilə fımıamn idar əetmə fəaliyyətini həyata keçirən menecerin mövqeyini nəzərdə tutur. Firmanın səhmlərinə sahib olmaqla v ə ya muzdla işləməklə menecer öz vəzifəsini icra edir. Menecerin əməyi m əhsuldar əmək olub, işçilərin yüksək ixtisaslaşma səviyyəsi, istehsalın yüksək texnoloji kombin ələşmə şərtləri ilə bağlıdır. Bütün istehsal vahidlərini və onların qarşılıqlı əlaqəsini t əmin etməklə menecment müxtəlif ixtisaslı işçiləri, mühasibləri, İahiyəçiləri, marketoloqlan, iqtisadçıları, statistikləri, psixoloqları və s. birləşdirir. Menecerin rəhbərliyi altında müəssisənin istehsal f əaliyyəti və bütünlükdə firmanın idarə edilməsi həyata keçirilir. "Menecer” termini idar
əetmə səviyyəsindən, həmçinin işçilərin professional hazırlıq və praktik təcrübəsindən asılı olmayaraq firmanın idarə edilməsində konkret şəxslərin professional fəaliyyətini özündə əks etdirir. Peşəkar menecment müstəqil fəaliyyət növü olub, menecerlərin konkret sferasını t əsərrüfat fəaliyyətinə təsirini özündə birləşdirir. İdarəetməyə olan yüksək tələblər müəssisənin optimal h əcminin artması, texnikanın mürəkkəbliyi, yeni idarəetmə metodlarının zəruriliyi ilə şərtlənir. Maliyyə, təşkilat və iqtisadi məsələlər üzrə qərarların qəbul edilməsi peşəkar menecerl
ər tərəfindən işlənib hazırlanır. Qəbul edilmiş qərarların yerinə yetirilməsinə nəzarət h əyata keçirilir. Menecmentin təsərrüfat fəaliyyəti dedikdə firmanın aşağıdakı fəaliyyəti başa düşülür; Sərmaye, ticarət, tikinti, nəqliyyat, hansi işi, sığorta fəaliyyəti və s.; - firmanın istehsal, satış, maliyə fəaliyyəti. Bu firmanın fəaliyyətinin konkret məqsədindən asılı olaraq mənfəətin v ə sahibkarlıq gəlirlərinin əldə edilməsinə istiqamətləndirilir. "Menecment" o kateqoriyadan olan firma v ə müəssisələrə aid edilir ki, onlar mənfəət (.sahibkarlıq gəlirləri) əldə etmək m əqsədi ilə fəaliyyət göstərsinlər. Menecment yalnız sənaye firmasının deyil, həmçinin bazarda müst əqil subyekt kimi çıxış edən bank, sığorta cəmiyyətinin turist agentliyinin, mehmanxana və n əqliyyat şirkətinin və digər təsərrüfat vahidlərinin fəaliyyətini əhatə edir. Menecment xüsusi iqtisadi mexanizm ə malikdir. O. təsərrüfat fəaıliyyətində yaranan konkret probleml ərin həll edilməsinə yönəldilir. Menecmentin iqtisadi mexanizmi firmanın bazar münasib ətləri şəraitində təsərrüfat fəaliyyətinin həyata keçirilməsinə yönəldilir. İdarəetmə və t əsərrüfat fəaliyyətinin nəticələrinin qiymətləndirilməsi bazardakı mübadilə sistemi ilə əlaqədardır. Menecmentin iqtisadi mexanizmi üç blokdan ibarət olub aşağıdakı elementlərlə şərtlənir: - fırmadaxili idarəetmə; - istehsalın idarə edilməsi: - personalın idarə edilməsi. Mü əssisə, şirkət - iqtisadiyyatın ilkin özəyini təşkil edir. Müəssisə mülkiyyət formasından asılı olmayaraq, ictimai v ə şəxsi təlabatın ödənilməsi və mənfəət əldə edilməsi məqsədi ilə məhsul istehsal ed ən və salan, xidmətlər göstərən hüquqi şəxs olub müstəqil təsərrüfat subyektdir. Praktikada mü əssisələrin aşağıdakı növləri fərqləndirilir: - dövl ət müəssisəsi: əmlakı tamamilə dövlət mülkiyyətində, səhmlərin nəzarət paketi isə dövlət orqanlarında olan müəssisələrdir: - f
ərdi müəssisə: əmlak vətəndaşların və onun ailə üzvlərinin mülkiyyətində olur; - şərikli müəssisə: ən azı iki fiziki və hüquqi şəxs tərəfindən müqavilə əsasında təsis edilir. Mü əsəsisənin şərikləri onun öhdəliklərinə görə məsuliyyət daşıyırlar; M əhsul istehsal etmək üçün istehsal faktorlarından, iqtisadi resurslardan - işçi qüvvəsi, xammal, material v ə pul vəsaitlərindən istifadə olunur. Ona görə də istehsal prosesini xarakterinə uyğun olaraq mü əssisənin iadər edilməsinin tərkib hissələri kimi işçi qüvvəsinin, istehsal vasitələrinin, istehsal resurslarının, maliyyə texnologiyasının idarə edilməsi fərqləndirilir. İstehsal prosesl
ərinin formalaşdırılması üçün təchizat və satış mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Müasir idar
əetmə praktikasında bu xidmət loqistika adlanır. Müəssisədə istehsal olunan məhsul mü əyyən standartlara, normalara malik olur. Bu da məhsulun keyfiyyətini xarakterizə edir. Mü əssisənin idarə edilməsinin tərkib hissəsi kimi buraxılan məhsulun keyfiyyətinin idarə edilm əsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Mü əssisənin idarə edilməsinin bütün növ formaların məcmusu iqtisadi ədəbiyyatlarda menecment adlanır. Müəssisənin idarə edilməsinin inzibati heyəti menecer adlandınlır. Mü əssisənin idarə edilməsində apancı yeri inzibati heyət, personal və kadrlar tutur. Müəssisənin idar ə edilməsinin müxtəlif struktur variantlan və növ müxtəliflikləri mövcuddur. Müəssisə, firma v ə şirkətlər adətən direktorlar və prezidentlər səviyyəsində təmsil edilirlər. İri mü əssisələrin əksəriyyətində müəssisənin fəaliyyətinə strateji rəhbərliyi prezident, operativ r əhbərliyi isə baş direktor yerinə yetirir. Bəzən direktorun ayrı-ayrı fəaliyyət sahələri ilə bağlı müavinl əri olur. Mü əssisənin idarəetmə aparatı inzibati-idarəetmə personalı adlanır və ən müxtəlif xidmət funksiyalarını yerinə yetirir. Müəssisənin idarə edilməsində adətən istehsal (istehsalın idarə edilm
əsi) və funksional (maliyyə, təchizat, satış, kadr, layihə, konstruktor, xarici iqtisadi əlaqələr) idarəetmə bölmələri fərqləndirilir. X ətti idarəetmə - şaquli idarəetmə olub, müəssisənin aşağı bölməsinin yuxan bölmələrə birbaşa v ə ciddi tabeçiliyini nəzərdə tutur. Funksional idarəetmə - ayn-ayn funksiyaların yerinə yetirilm əsini nəzərdə tutur. Menecment fəaliyyətində texnokratik və humanist yanaşmalar f ərqləndirilir, Texnokratik yanaşmanın mahiyyəti son illər avtomatlaşdırma, kompüter loşdirmənin inkişafı ilə səciyyələnir. Menecerin v əzifələrinə aşağıdakılar daxildir: 1. Bazarın tədqiq edilməsi 2. Proqnozlaşdırma. 3. Marketinq planlaşdırılması (tələbin və satışın planlaşdırılması). 4. Qiym
ət və qiymətin əmələ gəlməsi 5. Büdc
ə (işlənməsi formalaşması). 6. Əmtəənin hərəkət kanalı. 7. Firmanın məhsuluna olan tələbin formalaşması və satışın stimulaşdırIması. 8. Mühasibat uçotu. 9. Maliyy ə.
10. Xarici ticar ət.
11. Əmək qanunvericiliyi Menecment f əaliyyətində aşağıdakı proseduraların yerinə yetirilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir:
1. M əhsul istehsalı və satışın təşkili. 2. Mü əssisənin fəaliyyətinin planlaşdırılması. 3. Qeyri-standart idar əetmə qərarlarının qəbul edilməsi. 4. Müasir t ələblər səviyyəsində kollektivə rəhbərliyin təmin edilməsi. 5. Konflikt v əziyyətlərdən çıxılması. Azad sahibkarlığa və rəqabətə əsaslanan təsərrüfatçılığın bazar mexanizmi istər nəzəri və ist
ərsə də praktik cəhətdən bir sıra elmlərin öyrənilməsini tələb edir. Menccmet - insanların qarşıya qoyulan məqsədlərə nail olması üçün intellekt və davranış istifad
ə etmə prosesidir. Menecment ən müxtəlif təşkilatlarda insanlara rəhbərlik üzrə fəaliyyət növü olub, idar əetmə funksiyalarını yerinə yetirir. .Menecment və menecer terminlərin yalnız bazar t
əsərrüfatçılıq sistemlərinə xasdır. İdarəetmə mürəkkəb sosial-iqtisadi prosesdir. Menecment idar əetmə fəaliyyətinin əsas tərkib hissəsi olub, bazar münasibətləri şəraitində fomalaşan müəssisənin kollektiv vasitəsilə idarə edilməsinin səmərəli praktikasını əhatə edir. .Menecment əmək, material və maliyyə ehtiyatlarından səmərəli istifadə şəraitində qarşıya qoyulan m əqsədə nail olmaq üçün müəssisənin idarəetmə texnikasını və metodlarını özündə əks etdirir. Menecmentin keyfiyy ət kriteriyalan kimi azad sahibkarlığa və rəqabətə əsaslanır. Sahibkarlıq şəraitində işgüzar fəaliyyətlə məşğul olan menecerin müvəffəqiyyəti ön plana ç əkilir. Menecmentin məqsədi resurslardan səmərəli istifadə edilməsindən və müəssisənin f əaliyyətinin səmərəli təşkilindən ibarətdir. Menecment idar əetmə fəaliyyətinin spesifik növü olub ,aşağıdakı prinsiplər üzərində qurulur: a) menecment əlmak ehtiyatlarını əhatə edir. Onun vəzifəsi müəssisənin idarə edilməsində birgə f əaliyyətinin əlaqələndirilməsindən ibarətdir; b) h ər bir müəssisədə menecmentdən sadə və dəqiq vəzifələri tələb edilir. Onun da missiyası öz üzvl ərini ümumi məqsədlərin yerinə yetirilməsinə yönəltməkdir; v) h ər bir müəssisədə menecmentin vəzifiəsi tələbatların ödənilməsini təmin etməkdən ibar ətdir;
q) h ər bir müəssisə müxtəlif iş proseslərini yerinə yetirən və müxtəlif təfəkkür tərzinə malik olan insanlardan, y əni əmək ehtiyatlarından təşkil olunur. Ona görə də işçilər arasındakı əlaqə istehsal münasib ətləri və fərdi məsuliyyət əsasında qurulur; d) əmtəə istehsalı və satışın həcmi, maddi-texniki təchizat özlüyündə menecment fəaliyyətini və mü əssisələrin işinin nəticələrinin ölçülməsini əhatə etmir; j) menecment mü əssisə çərçivəsində əmək ehtiyatlarının inteqrasiyasını əhatə edir, İdarəetmə əmək ehtiyatlarına şamil edilir. Menecmentin t əşkilati strukturu onun korporativ orqan olması ilə xarakterizə olunur. Yuxanda göst
ərilən məqsədlərə nail olunması menecment əsasında həyata keçirilir.
Yüklə 409,98 Kb. Dostları ilə paylaş:
|