Samarqand davlat arxitektura qurilish instituti

Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
Belgiyada joylashgan bo’lib, uning a’zosi 34 mamlakatdir. FATF ning 2012 yilda ishlab chiqqan qoidalar to’plami istalgan halqaro to’lov tizimlari uchun majburiy talab hisoblanadi. To’lov hizmatlai bo’yicha Evropa Ittifoqi Direktivalarining (PSDva PSD 2) asosiy maqsadi ham umumevropa bozorida hizmatlarga bo’lgan to’lovlar uchun yagona huquqiy baza yaratishdir. Har bir mamlakatda fintex hizmatlar ko’rsatuvchi banklar mavjud, Masalan Britaniyada Barclays, Germaniyada biw-bank va Fidor, Polshada MBANK, Ispaniyada Santander, Kanadada Toronto-Domion, Avstraliyada Westpac Banking va boshqalar. Bu mamlakatlarda ish yuritmoqchi bo’lganlar biznesni rivojlantirish uchun huddi shu banklarga murojaat qilishlari maqsadga muvofiqdir, chunki ular qonunchilik bilan bog’liq muammolarnihal qilishga yordam bera oladilar.
Hozirgi davrda respublikamizdagi ko’pchilik banklarning mutahassislari raqamlashtirish va bu yo’nalishda yangi texnologik yechimlar topish haqida yanada ko’proq fikr yuritmoqdalar. Mamlakatimizdagi moliyaviy texnologiyalar bo’yicha tashkilotlar va bu yo’nalishda faoliyatlarini boshlagan kompaniyalar moliyaviy texnologiyalarni qandaydir katta tavakkalchiklarga ega bo’lgan bir tajriba sifatida tushunmoqdalar. Shuni uchun ham biz ushbu bo’limda O’zbekistonda moliyaviy texnologiyalarni rivojlantirishga nimalar to’siq bo’layapti va bunday muammolarni hal qilish uchun nimalar qilmoq zarurligini o’rganib chiqishga harakat qilamiz. Avvalo shuni aytish kerakki, respublikamizdagi moliyaviy-texnologik loyihalarning fundamental muammolari milliy iqtisodiyotdagi umumiy muammolar mavjudligi sababli yuzaga kelayapti. Busohabo’yichapotentsiyalinvestorlarmamlakatimizdagistartaplargainvestitsiyalarqilishgacho’chimoqdalarvapullariningqaytishdanhavotirlanayaptilar. ShuninguchunhamBloomchainorqaliekspertlarorasidasorovo’tkazilganida, o’zbekmoliya-texnologiksektoridagifaollikko’pchilikhollardatayyortexnologiyalarniyokikorporatsiyalritarkibidagikomandalarnisotibolishgavaulardanfoydalanishgaqaratilganligima’lumbo’ldi.
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
Qandayturdagiasosiyxatolarvaxolatlarmoliyaviytexnologiyalarbo’yichaloyihalarningamalgaoshishigahalaqitberishiniquyidako’ribchiqishgaharakatqilamiz:
Birinchidan, respublikamizdavenchurkorxonalarvaularbilanbog’liqbo’lganvenchurinvestitsiyarrivojlanmaganyokibundaymexqanizmnibizningtadbirkorlarhalipishiq-puxtao’rganishmagan;
Ikkinchidan, mamlakatimizdagi tadbirkorlarning chet ellardagi moliyaviy texnologiya kompaniyalari va mutaxassislari bilan aloqalari maqtanalarli darajada emas. Chunki chet tillarni bilmaslik, bu sohadagi yangi adabiyotlarning mavjud emasligi yoki kamchilligi, yangi texnologiyalarga qiziqmaslik yoki ularni tushunmaslik innovatsion texnologiyalarni mamlakatimizda joriy qilish uchun o’ziga hos to’siq bo’lib turibdi;
Uchinchidan, ko’p yillar davomida bu sohaga yetarlicha e’tibor berilmagani tufayli moliyaviy texnologiyalar bo’yicha startaplar va biznes farishtalarning bizda sanoqli ekanligi;
To’rtinchidan, ichki investitsiyalar uchun juda muhim bo’lgan kapitalning chet ellarga nazoratsiz oqib ketayotganligi va yangi innovatsion texnologiyalar bo’yicha ta’lim jarayoning juda ham sust bo’lib qolganligi;
Agarda moliyaviy texnologiyalarga bo’lgan venchur investitsiyalarining Rossiya Federatsiyasidagi rivojlanishini ko’rib chiqsak, quyidagi diagrammani olamiz:
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
RBKvaPwCningizlanishlarigako’ra, 2017 yildaRossiyamoliyaviytexnologiyalaridagiumumiykelishuvlarninghajmi 30,8 milliondollarbo’lgan. Bu 2016 yilganisbatanikkibaravarko’proq. Bizdaesabusohauchunmablag’laryetishmasligivainvestorlarningkamchilligimoliyaviytexnologiyalarningrivojlanishigamonelikqiladi. Ko’pchilikg’arbvaosiyodavlatlardaagardasizdaqandaydirbiznesningmodelibo’lsa, uninguchunbir-ikkimilliondollartopishunchalikqiyinemas, bizdaesabuningumumanimkoniyatiyo’q. Moliyaviytexnologiyalarsohasiningyanabirkattamuammosi – bizningFinTexmahsulotlarimizgatashqibozordatalabunchalikkattaemasyokiyo’qdarajada.Xozorgo davrda FinTex-kompaniyalar eko-tizimlari doirasida robomaslahatchilar tezzkor bilan rivojlanmoqdalar. Bunday tizimlar moliya-kredit va biznes soxasidagi innovatsiyalar sifatida 2010 yilda paydo bo’lgalar va quyidagu amallarni bajarishda ishlatilganlar:
 Global bozorlarga ta’sir qiluvchi bozor ko’rsatgichlarini bilish uchun tadbirkorlarga pullik maslahatlar berish;
 Robomaslahatchilarning qisqa muddatlarda biznesning boshqaruvdagi aktivlarini ko’patirishga yordam berishi mumkinligi;