Samarqand davlat universiteti ehtimollar nazariyasi tarixi

Per Monmor
(1678-1719) va 
ingliz matematigi 
Abraxam de Muavr
(l667-1754)
Abraxam de Muavr
(
Abraham de Moivre
, 26 maya 1667, Vitri-le-
Fransua—27 noyabrya 1754, London) ham Bernullining ta’rifini qabul qilishdi 
va masalalar yechishga tatbiq etdilar. Muavr quyidagicha misol keltiradi: «Agar 
qandaydir hodisa 3 ta ro‘yobga chiqaruvchi va 2 ta ro‘yobga chiqarmaydigan 
imkoniyatga ega bo‘lsa, 3/5 kasr ifoda uning ro‘y berish ehtimolini ko‘rsatadi va 
uning o‘lchovi sifatida qaralishi mumkin».
Fransuz tabiatshunosi 
Jorj Lui Leklerk Byuffon 
(1707-1788)
Jorj-Lui Leklе
́rk, graf de Byuffо́n
(fr. 
Georges-Louis Leclerc, Comte de 
Buffon
) ili prosto 
Byuffon
; 7 sentyabr 1707, Monbar, Burgundiya — 16 aprel 

---

13 
1788, Parij) —chiziqlar bilan bo‘laklarga ajratilgan tekislikka ignani tashlash 
masalasini taklif etdi va uning yechimini bayon etdi. Shunday bo‘lsada, unga 
qadar geometrik ehtimolni topish masalasi 1692 yilda X. Gyuygensning «Qimor 
o‘yinlaridagi hisoblar haqida» asarini inglizchaga tarjima qilishda ingliz 
matematigi Jon Arbutnot (1667-1735) ning qo‘shimchalarida uchraydi: tekislikka 
qirralari 
a, b 
va s bo‘lgan parallelepiped tashlangan. Parallelepiped 
ab 
yog‘i bilan 
qanday chastotada tushish, mumkin? Uning o‘zi bu masalani yechmagan. Faqat 
ingliz matematigi
Tomas Simpson
(1710-1761) «Tabiat va tasodif qonunlari» (1740) asarida 
bu masalani yechgan. Unda geometrik ehtimol-hodisani ro‘yobga chiqaruvchi 
hollar to‘plami o‘lchovining barcha mumkin bo‘lgan hollar to‘plami o‘lchoviga 
nisbati kabi tushuniladi.
Byuffon ikki marta geometrik ehtimol to‘g‘risida ish e’lon qildi. 1733 yilda 
«Frank-karro o‘yini haqida » asarida «geometrik ehtimol ehtimollar nazariyasi 
sohasida vosita sifatida ishlatilishi mumkinligi ko‘rsatilgan». Frank-karro o‘yini 
polga bir xil shakllar cho‘zilgan, unga diametri 
2r 
bo‘lib, shaklning har bir 
tomonidan kichik va shakl ichiga to‘la joylashuvchi tanga tashlanadi. Tasodifiy 
tashlangan tanga shaklning bir yoki ikki tomonini kesib o‘tish ehtimoli topilsin.
Byuffondan keyin geometrik ehtimollar o‘quv qo‘llanmalariga kiritildi. 
Masalan, fransuz matematigi