Sayali sadiqova
Yüklə 3,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Sımaq - pozmaq: qırmaq, sındırmaq: Bu əksi görmədi iblisi-məlun, Anu ŋ çün əmri sıdı oldı məğbun… Bozalar sülhivü əhdi sıyalar, Bu rəsmə ola atlular yeyələr. Bu söz eyni mənada istər qədim türk mətnlərində, istərsə də orta çağlara aid yazılı abidələrdə işlənmişdir. Qeyd edək ki, “Gülşəni-raz” tərcüməsində bu feil nümunələrdən də göründüyü kimi, “əmr” və “əhd” isimləri ilə birgə işlənmişdir. Sin - qəbir: Dügün gözlərü xəlqin ölüsini, Yeməksiz evdür ana ölü sini. 149 Bu sözün eyni mənada istər qədim türk mətnlərində , istərsə də orta çağlara aid yazılı abidələrdə işlənməsi qeydə alınmışdır. Sarı Aşıq da bir bayatısında bu sözü işlətmişdir: Mən aşiq, tərsinə qoy, Tər təni tər sinə qoy. Yaxşını qibləsinə Aşığı tərsinə qoy . Soğulmaq - suyu çəkilmək, suyu qurumaq: Zamanlar keçərü dönər fələklər, Də ŋ izlər soğulur, ölür səməklər. Bu söz eyni mənada “Kitabi-Dədə Qorqud”da da işlənmiş- dir: “Qanlı-qanlı suların soğulmuşdı, çağladı axir” . Qeyd edək ki, dastanın 1988-ci il Bakı nəşrində bu söz “sovğulmuşdı” kimi verilmiş və kitabın izahlı lüğətinıdə də elə bu şəkildə qeydə alın- mışdır. Şamil Cəmşidov onu “soğulmuşdu” kimi transfonelite- rasiya etmişdir . Bizim fikrimizcə, bu sözü yazılışına görə məhz “soğulmuşdı” kimi oxumaq məqsədəuyğundur. Qeyd edək ki, “soğulmaq” feili XIV-XVI yüzilliklərə aid bir sıra türk mətnlə- rində işlənmiş və əksər halda elə “Kitabi-Dədə Qorqud”un Drez- den nüsxəsindəki kimi yazılmışdır. V.Radlov da onun “torpağa batmaq (suyun, qurdun) və “qurumaq” mənalarını göstərmişdir. Onu da qeyd edək ki, “Tarama sözlügü”ndə verilən nümunələrin çoxunda “soğulmaq” feili “Kitabi-Dədə Qorqud”da olduğu ki- mi, “su” sözü ilə işlənmişdir. Bizim fikrimizcə, çağdaş ədəbi di- limizdə işlənən “suyu sovulmuş dəyirmana oxşayır” ifadəsində- ki “sovulmuş” sözü “soğulmaq” lekseminin fonetik dəyişikliyə uğramış formasıdır (sözdə ğ-v səs əvəzlənməsi baş vermişdir). X əsrə aid “Altun yaruq” adlı qədim türk mətnində bu söz “soqul- maq” şəklində ( “suyu çəkilmək” mənasında) işlənmişdir. Sözün bu fonetik variantı göstərir ki, zaman keçdikcə onun tərkibindəki “q” samiti “ğ” samiti ilə əvəzlənmişdir. |