Sayali sadiqova

 
Çələb
-Allah, Tanrı
: 
 
Dedi, qurutsun əliŋi ol 
Çələb
,
Dünyada olsun saŋa Həqdən qəzəb. 
Qədim türk leksemlərindən sayılan "çələb" sözü istər qə- 
dim türk mətnlərində, istərsə də orta əsrlərə aid Azərbaycan və 
türk yazılı abidələrində bol-bol işlənmişdir. Bu sözə "Şühədana-
mə"də yalnız bir şeir parçasında təsadüf etdik: 
Utanuŋız xəlayiqdən dəxi həm, 
Çələbdən
 qorxuŋız, qılmıŋ bu sitəm
. 
1
Zərinəzadə H. Fars dilində Azərbaycan sözləri. Bakı, 1962, səh.249 
2
Nağısoylu M. Əhmədinin "Əsrarnamə" tərcüməsi. Bakı, 2005, səh.92 

---

202 
Çizginmək
 – dönmək, fırlanmaq, dolaşmaq
: 
 
Göndərübdür oğrılar muni əyan,
Anıŋ içün
 çizginür
 munda həman. 
“Çizginmək” feili Şirazinin "Gülşəni-raz" və Əhmədi Təb-
rizinin "Əsrarnamə" tərcümə əsərlərində işlənmişdir
1
. 
 
Damu
 – cəhənnəm
: 
 
Ol zəman kim, ədlü mizan qurıla,
Damu
ya kim, asi qullar sürilə. 
"Damu" sözü "damu"/"tamu" fonetik variantlarında istər əs-
ki türk mətnlərində, istərsə də ortaçağ Azərbaycan yazılı abidə-
lərində eyni mənada işlənmişdir. 
 
Daŋ 
– sübh tezdən, səhər
: 
 
Lütf ilən ol Xudayi-dadgər,
Daŋ 
- axşam yerlərə eylər nəzər. 
Bu söz “tan” şəklində istər əski türk mətnlərində, istərsə də 
orta əsrlər türkdilli yazılı abidələrdə qeydə alınmışdır.
 
Daŋla
 – sabah
: 
 
Var ümüdim 
daŋla
 verə ol xocə, 
Yatdılar pəs ac, məhzun ol gecə. 
“Daŋla” sözü əski türk run yazılarından tutmuş XVI əsrdə 
köçürülmüş yazılara qədər bir dövrü əhatə edən müxtəlif türkdil-
li yazılı abidələrdə "tanla" şəklində işlənmişdir. Nəsimi “Divan”ı 
və “Şühədanamə"də isə bu söz "danla" şəklindədir. 
1
Nağısoylu M. Əhmədinin "Əsrarnamə" tərcüməsi. Bakı, 2005, səh.236 

---

203 
Derilmək
- toplanmaq, toplaşmaq, gəlmək yığılmaq: 
 
Cümə güni dedi çün bang verilə,
Məscidə ol dəm cəmaət