Seçilmiş əsərləri
ORDENLI YAZIÇI ILƏ GÖRÜŞ
Yüklə 2,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
19 ORDENLI YAZIÇI ILƏ GÖRÜŞ (Fars-novella) 20 İŞTİRAK EDƏNLƏR Cəfər Ağa – 48 yaşında, taksi sürücüsü, təxəllüsü: «Taksi Cəfər», orta-boylu, arıq, qışqıranda nazik boğazının damarları şişir, heç bir ordeni və medalı yoxdur. Böyük Vətən müharibəsinin iştirakçısıdır və ondan soruşanda ki, o boyda müharibədən gəlmisən, bircə dənə medalın da yoxdur, belə cavab verir ki, canımı salamat gətirmişəm, medaldan azdır? Məsuliyyətsiz adamdır. Yoldaş Kərimzadə – 50 yaşında, rayon partiya komitəsinin birinci katibi, təxəllüsü: «Kişi», ortaboylu, həddən artıq kök və bu cür kök olduğu üçün də top kimi yumru görünür; hərəkətləri, yerişi cəlddir, amma oturanda durmağı çox çətin olur, alma kimi girdə və ətli sifəti, qırmızı və hamar yanaqları var, Azərbaycan KP MK-nın üzvü, Azərbaycan SSR Ali Sovetinin deputatıdır, iki Lenin ordeni və başqa orden və medalları var, amma təntənəli iclaslarda pencəyinin yaxasından yalnız iki Lenin ordenini taxır. Yerli diktatordur. Yazıçı Alpaslan Qulamzadə – 50 yaşında, Stalin mükafatı laureatı, əmək qabaqcıllarının xoşbəxt güzəranından, şən və azad kolxoz həyatından, MTS quruculuğundan, Qırmızıçay SES-in fəaliyyətindən bəhs edən əsərləri məktəb dərsliklərinə də salınmışdır, qəzetlərdə tez-tez şəkli çıxır, 7 Noyabr, 1 May, 28 Aprel, 5 Dekabr Stalin Konstitusiyası və sairə bu kimi bayramlarda həmişə radio ilə nitq söyləyib əmək qabaqcıllarını ürəkdən təbrik edir, ordenli yazıçıdır. Əliquliyev – 28 yaşında, komsomoldan rayon partiya komitəsinə təlimatçı vəzifəsinə irəli çəkilib və bu əzablı-əziyyətli dünyada bütün istəyi, fikri-zikri indi işlədiyi təbliğat şöbəsinin müdiri olmaqdır və bu çox ehtiraslı istəyə görə təzə evləndiyi arvadını da, qoca atasını-anasını da, yeməyini-içməyini də, bir sözlə, bu çətin dünyada hər şeyi unudub. Rayon rəhbərləri. Əmək qabaqcılları. Rayon camaatı. Zaman – 1952-ci ilin bir payız gecəsi. Məkan – Papanin adına Rayon Mədəniyyət Evinin klubu. 21 Papanin adına Rayon Mədəniyyət Evinin klubu ağzına qədər doludur. Klubun divarlarından qırmızı parça üzərində iri hərflərlə yazılmış şüarlar asılıb: «ŞANLI RƏHBƏRIMIZ, ATAMIZ STALIN YOLDAŞA EŞQ OLSUN!», «XIX PARTIYA QURULTAYININ TARIXI QƏRARLARINI HƏYATA KEÇIRƏCƏYIK!», «SOVET BƏDƏN TƏRBIYƏÇILƏRINƏ EŞQ OLSUN!» , «YAŞASIN DÜNYA ZƏHMƏTKEŞLƏRININ SEVIMLI RƏHBƏRI DAHI STALIN!», «XOŞBƏXT HƏYATIMIZ ÜÇÜN ƏZIZ ATAMIZ STALIN YOLDAŞA MINNƏTDARIQ!», «YAŞASIN ŞANLI KOMMUNIST PARTIYASI!», «YENILMƏZ MARKS – ENGELS – LENIN – STALIN BAYRAĞI ALTINDA IRƏLI!». Klub səhnəsinin ortasında, divardan Iosif Vissarionoviç Stalin yoldaşın marşal paltarında rəngli şəkli asılıb. Yoldaş Stalin zala baxa-baxa gülümsəyir. Camaat Papanin adına Rayon Mədəniyyət Evinin zalına raykomun tapşırığı ilə ordenli yazıçı Alpaslan Qulamzadə ilə görüşə toplaşıb. Klubun səhnəsində görüşün rəyasət heyəti, yəni rayon partiya komitəsi bürosunun üzvləri, əmək qabaqcılı üç nəfər qadın, əmək qabaqcılı iki nəfər kişi , bir nəfər Qəhrəman ana, ordenli yazıçı Alpaslan Qulamzadənin yaradıcılığı barədə çıxış edəcək ədəbiyyat müəllimi, pioner baş dəstə rəhbəri, «Xoşbəxt həyatımız» adlı rayon qəzetinin redaktoru və təbii ki, Alpaslan Qulamzadənin özü. Zala sükut çöküb. Yazıçı Alpaslan Qulamzadə zalda əyləşənləri sıra-sıra təmkinlə nəzərdən keçirir. Yazıçı Alpaslan Qulamzadə özü öz böyüklüyünü hiss edir. Zalın yeganə qapısı ağzında Əliquliyev dayanıb və gözlərini yalnız Yoldaş Kərimzadəyə zilləyib və Yoldaş Kərimzadə hər dəfə tərpəndikcə, Əliquliyevin ürəyi döyünür, çünki istəyir ki, Yoldaş Kərimzadə bu gecə onu beləcə tez-tez görsün; bu tədbirin keçirilməsində camaatın zala doldurulması, nizam-intizam məsələləri şəxsən Əliquliyevə tapşırılmışdı, görüşün partiya məsuliyyətini o daşıyırdı və indi daxili bir fəxarət hissi keçirirdi ki, vəzifəsinin öhdəsindən şərəflə gəlib; vəcdlə elə hey Yoldaş Kərimzadəyə baxır. Yoldaş Kərimzadə çox kök olduğu üçün böyük bir əziyyətlə ayağa qalxmağa çalışır. Birdən Cəfər Ağa görünür və klubun dəhlizi ilə düz zalın qapısına tərəf gəlir. Ə l i q u l i y e v (təlaşla yavaşdan). Olmaz! Olmaz! Cəfər Ağa (yavaşdan). Nə olmaz, ə? Ə l i q u l i y e v (eyni təlaşla). Başlayır! Başlayır! Yoldaş Kərimzadə eləcə ayağa qalxmağa çalışır. Cəfər Ağa . Belə elə ə, çəkil!.. Görüşə gəlmişəm də!.. Ə l i q u l i y e v. Olmaz! Olmaz! Indi Yoldaş Kərimzadə özü şəxsən danışmağa başlayır!.. Püf- f-f... Araq içmisən yenə? Cəfər Ağa. Sənə nə var, ə? Avtoinspektorsan? Yoldaş Kərimzadə, nəhayət ki, ayağa qalxa bilir. Ə l i q u l i y e v (dəhşətli bir təlaşla). Çəkil! Çəkil! Olmaz! Kişi danışmağa başlayır!.. Y o l d a ş K ə r i m z a d ə (diqqətlə zalı nəzərdən keçirib, bərkdən). Yoldaş rayon zəhmətkeşləri!.. Hamı dərin bir sükut və sifətlərə çökmüş eyni bir heyranlıqla qulaq asır. 22 Ə l i q u l i y e v (pıçıltıyla). Get burdan!.. Kişi danışır!.. C ə f ə r A ğ a (səsini qaldırır). Hara get, ə? Özün çəkil görüm!.. Y o l d a ş K ə r i m z a d ə. Bu gün... Cəfər Ağa əli ilə Əliquliyevi qapının ağzından kənar eləyib, zala dürtülür və belini əyib barmaqlarının ucunda addımlasa da, zalın taxta döşəməsinin cırıltısı Yoldaş Kərimzadənin nitqini yarımçıq kəsir. Yoldaş Kərimzadə əvvəlcə təəccüblə qapıya tərəf baxır, sonra nəzərləriylə Cəfər Ağanın taxta döşəməni cırıldada-cırıldada özünə yer axtarmasını müşayiət edir, sonra da tənə dolu gözlərini Əliquliyevin gözlərinin içinə zilləyir. Əliquliyev Yoldaş Kərimzadənin o nəzərləri altında əriyib heçə dönür. Cəfər Ağa orta sıralarda özünə yer tapıb oturur. Yoldaş Kərimzadə böyük bir narazılıqla Cəfər Ağanın gözlərinin içinə qəzəblə ox atıb nitqinə yenidən başlayır. Y o l d a ş K ə r i m z a d ə. Yoldaş rayon zəhmətkeşləri!.. Bu gün sizin sevimli yazıçınız Alpaslan Qulamzadə yoldaş Bakıdan sizin, əziz zəhmətkeşlərimizin görüşünə gəlmişdir. Siz hamınız sevimli yazıçımız Alpaslan Qulamzadəni ürəkdən sevirsiniz. Hələ bizim şanlı Kommunist Partiyamızın stalinçi Mərkəzi Komitəsinin elə bir qərarı olmamışdır ki, Alpaslan Qulamzadə bu barədə öz gözəl əsərlərini yazmasın! Hamı əl çalır. Y o l d a ş K ə r i m z a d ə. Bəli, yoldaşlar! Hamı əl çalır. Y o l d a ş K ə r i m z a d ə. Partiya... Yoldaş Kərimzadə udqunur və gözləri ilə yanında oturmuş Rayon Icraiyyə Komitəsinin sədrinə işarə edir. Rayon Icraiyyə Komitəsinin sədri yerindən sıçrayıb mizin üstündəki qrafindən stəkana su tökür, gətirib ehtiramla birinci katibə təqdim edir. Yoldaş Kərimzadə suyu qurta-qurt içə-içə gözlərini zalda fırladıb gətirir yenə Cəfər Ağanın gözlərinin düz içinə kin-küdurət oxu atır. Y o l d a ş K ə r i m z a d ə (əlindəki stəkanı yaşıl kətanın üstünə qoyur). Partiya heyvandarlıq haqqında qərar qəbul etdi. Ona ən birinci romanı Alpaslan Qulamzadə yazdı! Baramaçılıq haqqında partiyamız qərar qəbul etdi. Ona ən birinci gözəl dram əsərini Alpaslan Qulamzadə yazdı! Partiyamız tərəvəzçiliyin inkişafı haqqında Moskvada müşavirə çağırdı – bilirsiz ki, mən ora getdim o vaxt, – sonra xüsusi qərar qəbul etdi. Yenə də bu qərar barədə birinci romanı sizin sevimli sənətkarınız Alpaslan Qulamzadə yazdı! Yazıçımız qızıl paytaxtımız Moskvadakı Xalq Təsərrüfatı Sərgisi barədə öz romanını yazıb! Eyni zamanda, Alpaslan Qulamzadə yoldaş öz qüdrətli əsərlərində kosmopolitləri də ifşa edir! Və birdən Yoldaş Kərimzadənin gözləri yenə də Taksi Cəfərə sataşır. Y o l d a ş K ə r i m z a d ə (əli ilə Cəfər Ağaya işarə edir). Bir ayağa qalx! Bütün camaat nəfəsini sinəsində saxlayıb, Cəfər Ağaya baxır. Milçək uçsa, səsi gələr. Cəfər Ağa (əvvəlcə ətrafına baxır). Mən? Y o l d a ş K ə r i m z a d ə (hirslə). Sən! Sən! Cəfər Ağa ayağa qalxır. 23 Y o l d a ş K ə r i m z a d ə. Sən heç bilirsən ki, kosmopolit nədir? Pauza. Cəfər Ağa. Xeyr, Yoldaş Kərimzadə. Y o l d a ş K ə r i m z a d ə (zala baxır). Vot pajalısta!.. Yazıçı Alpaslan Qulamzadə narazılıqla başını bulayır, yəni ki, hələ də gör cəmiyyətimizdə siyasi şüuru inkişaf etməmiş necə adamlar var... Y o l d a ş K ə r i m z a d ə (nifrətlə). Otur! Cəfər Ağa oturur, amma Yoldaş Kərimzadə fikrini dəyişir. Y o l d a ş K ə r i m z a d ə. Qalx yenə, qalx! Cəfər Ağa ayağa qalxır. Yoldaş Kərimzadə fikrini yenə dəyişir. Y o l d a ş K ə r i m z a d ə. Əşşi... (Əli ilə işarə edir ki, Cəfər Ağa otursun.) Cəfər Ağa oturur, amma Yoldaş Kərimzadə təzədən fikrini dəyişir. Y o l d a ş K ə r i m z a d ə. Qalx!.. Qalx!.. (Əlini yelləyir, yəni ki, yox, sənin kimisinin biriylə danışmağın mənası yoxdur.) Sadis!.. Cəfər Ağa oturur. Bütün zal lal-dinməzdir. Ə l i q u l i y e v (Cəfər Ağaya baxa-baxa pıçıltıyla). Gördün? Lap yaxşı oldu!.. Yekəbaşlığın axırı belədi!.. Bu boyda kişiyə hörmətsizlik eləyir... Ona nə var ki, pyaniskənin biridi... Vay mənim halıma!.. Y o l d a ş K ə r i m z a d ə. Gördüz, yoldaşlar? Səviyyəni gördüz də?! Bilmir ki, kosmopolit nədir... Ancaq siz bilirsiz ki, kosmopolit nədir! Zal sükut içindədir. Y o l d a ş K ə r i m z a d ə. Mən düz deyirəm, elə deyilmi, yoldaşlar? B ü t ü n z a l x o r i l ə. Bəli! Y o l d a ş K ə r i m z a d ə. Alpaslan Qulamzadə də qüdrətli əsərində kosmopolitləri damğalayır! O maskalanmış xalq düşmənlərini də ifşa edir, göstərir ki, ədəbiyyat partiyanın yaxın köməkçisidir. Alpaslan Qulamzadənin əsəri Çində də çap olunub, yoldaşlar! Yoldaş Kərimzadə danışdıqca rəyasət heyətinin bir küncündə əyləşmiş «Xoşbəxt həyatımız» qəzetinin redaktoru güclə seziləcək tərzdə razılıq əlaməti kimi başını tərpədir. Alpaslan Qulamzadənin yaradıcılığı haqqında geniş arayışı redaktor yazıb dünən şəxsən Yoldaş Kərimzadəyə verib. Y o l d a ş K ə r i m z a d ə. Bizim əmək qəhrəmanlarımızın şən həyatı, yoldaşlar, Alpaslan Qulamzadəyə ruh verir və o çox sevdiyiniz əsərlərini yazır. Belə deyilmi, yoldaşlar? B ü t ü n z a l x o r i l ə. Bəli!.. Y o l d a ş K ə r i m z a d ə. Alpaslan Qulamzadənin pambıq becərilməsində texnikanın tətbiq edilməsi kimi mühüm məsələnin əsl bolşevikcəsinə təbliğinə həsr olunmuş romanı da sizin sevimli əsərinizdir! Belə deyilmi, yoldaşlar? B ü t ü n z a l x o r i l ə. Bəli!.. 24 Y o l d a ş K ə r i m z a d ə (məmnuniyyətlə Alpaslan Qulamzadəyə müraciət edir). Görürsünüzmü? Alpaslan Qulamzadə təvazökarlıqla gülümsəyir. Hamı əl çalır. Yoldaş Kərimzadə stəkanı götürüb su içir və içə-içə də əvvəlcə qapının ağzında ayaq üstə dayanmış Əliquliyevə baxır. Əliquliyein dizləri hələ də titrəyir və o, əlbəttə, tamam məhv olmuş bədbəxt bir insandır. Sonra Yoldaş Kərimzadə yenə də Cəfər Ağaya öldürücü bir nəzər salır, amma bu kinli nəzərlərdə bu dəm daxili bir təntənə də hiss olunur. Yoldaş Kərimzadənin ədəbiyyat haqqında söylədiyi fikirlər özünün də xoşuna gəlir. Y o l d a ş K ə r i m z a d ə. Lakin yoldaşlar, Alpaslan Qulamzadənin əsərlərində əsas bir cəhət var ki, siz onu lap çox sevirsiniz, bu da odur ki, o əziz atamız yoldaş Stalinin parlaq surətini yaratmışdır! Yoldaş Kərimzadə özü başlayır hərarətlə əl çalmağa. Bundan sonra bütün zal əl çalır. Y o l d a ş K ə r i m z a d ə (daha da ucadan). Alpaslan Qulamzadənin əsərlərində biz görürük ki, yoldaş Stalin bəşər dühasının sönməz ulduzudur, yoldaşlar! Sürəkli alqışlar. Y o l d a ş K ə r i m z a d ə (daha artıq bir ehtirasla). Hələ, yoldaşlar, bəşəriyyət tarixi yoldaş Stalin kimi müdrik və qayğıkeş dahi bir rəhbər verməmişdir! Sürəkli alqışlar. Y o l d a ş K ə r i m z a d ə. Bəli, yoldaşlar! Sürəkli alqışlar. Y o l d a ş K ə r i m z a d ə. Indi, yoldaşlar, mən sözü sizin çox sevdiyiniz yazıçı Alpaslan Qulamzadəyə verməmişdən əvvəl deyirəm: (çox ucadan) Yaşasın... Pauza. yoldaş... Pauza. Stalin! Sürəkli alqışlar. Hamı ayağa qalxır. Yoldaş Kərimzadə məhv olmuş Əliquliyevə məhəl qoymadan öldürücü nəzərlərlə Cəfər Ağaya baxır. Uzun sürən alqışdan sonra, Yoldaş Kərimzadə hər tayı iri bir topaya bənzəyən yanlarını kürsüyə basıb oturur və dərindən nəfəs alır. Alqışlar o saat kəsilir və hamı oturur. Yazıçı Alpaslan Qulamzadə ayağa qalxır və Papanin adına Rayon Mədəniyyət Evinin klubunun səhnəsindəki xitabət kürsüsünün arxasına keçir. A l p a s l a n Q u l a m z a d ə (böyük ruh yüksəkliyi ilə). Mənim əziz qəhrəmanlarım!.. Birdən Cəfər Ağa yerindən qalxır. Cəfər Ağa (zalın ortasından bərkdən qışqıra-qışqıra). Yoldaşlar, yaşasın əziz rəhbərimiz, atamız, dahi Stalinin ən yaxın silahdaşlarından biri – yoldaş Molotov! 25 Bir anlıq sükut çökür. Yoldaş Kərimzadə ilk təəccübdən sonra özünə gəlib bərkdən əl çalmağa başlayır və yanlarını kürsüdən qaldırmağa çalışır, nəhayət ki, ayağa qalxır. Bundan sonra bütün zal ayağa qalxır. Sürəkli alqışlar. Sonra Yoldaş Kərimzadə oturur. Qalan camaat da oturur. A l p a s l a n Q u l a m z a d ə. Mənim əziz qəhrəmanlarım!.. Cəfər Ağa yerindən qalxır. Cəfər Ağa (bərkdən qışqıra-qışqıra). Yaşasın dahi Stalinin ən yaxın silahdaşlarından biri – yoldaş Malenkov! Yoldaş Kərimzadə yerində qurcalanıb güclə ayağa qalxır. Hamı ayağa qalxır. Sürəkli alqışlar. Hamı oturur. Pauza. A l p a s l a n Q u l a m z a d ə. Mənim... (Dərindən nəfəs alır.) Mənim əziz qəhrəmanlarım... Cəfər Ağa yerindən qalxır. Cəfər Ağa (bərkdən qışqıra-qışqıra). Yaşasın dahi Stalinin ən yaxın silahdaşlarından biri – yenilməz bolşevik yoldaş Beriya! Yoldaş Kərimzadə bu dəfə bir həmlə ilə yerindən atılıb ayağa qalxır, tövşüyə-tövşüyə hərarətlə əl çalır. Hamı ayağa qalxır. Uzun çəkən sürəkli alqışlar. Ə l i q u l i y e v (qapının ağzında dayanıb özü də əl çala-çala Yoldaş Kərimzadəyə baxır və bu dəfə Yoldaş Kərimzadənin qarasına pıçıldayır). Öl, köpək oğlu!.. Sənə bu da azdı!.. Mənə əyri-əyri baxmağına bax! Taksi Cəfər deyəllər e, ona! Oğuldu e, oğul!.. Alqış kəsilir, amma alnından süzülüb, qıpqırmızı pörtmüş yanaqlarından tər axan Yoldaş Kərimzadə yerində oturmur, Cəfər Ağaya baxır və yəqin ki, sonrakı şüarları gözləyir. Cəfər Ağa heç nə olmayıbmış kimi yerində oturur. Yoldaş Kərimzadə və onun ardınca da camaat oturur. A l p a s l a n Q u l a m z a d ə. Mənim... Mənim əziz... Cəfər Ağa yerindən qalxır. Cəfər Ağa (xırıldamağa başlamış səsiylə qışqırır) Yoldaşlar! Yaşasın dahi Stalinin ən yaxın silahdaşlarından biri – yoldaş Anastas Mikoyan! Onun adına, yoldaşlar, Bakıda ayaqqabı fabriki də var! Yoldaş Kərimzadə bu dəfə güclə qalxır. Hamı ayağa qalxır. Sürəkli alqışlar. Ə l i q u l i y e v (nifrətlə Yoldaş Kərimzadənin pörtüb tərləmiş sifətinə baxa-baxa, pıçıltıyla). Yaxşı olur sənə, əclaf oğlu, əclaf!.. Bir az arıqlayar zadnı mostun!.. Hünərin var, qalxma ayağa görüm, necə qalxmırsan!.. Görürsən analar necə oğullar doğub?! Lap əlinin içindən gəlir sənin, Taksi Cəfər! Halal olsun!.. Alqışlar kəsilir. Yoldaş Kərimzadə oturmur, Cəfər Ağaya baxır, amma nəzərləri daha bayaqkı ox kimi bata bilmir. Bu dəfə camaat Yoldaş Kərimzadəni gözləmədən oturur. Zalda canlanma əmələ gəlir. Cəfər Ağa da oturur. Papanin adına klubda ayaq üstə yalnız Yoldaş Kərimzadə, xitabət kürsüsünün qarşısındakı ordenli yazıçı Alpaslan Qulamzadə və qapı ağzındakı Əliquliyevdir. Alpaslan Qulamzadə ürkək nəzərlərlə Yoldaş Kərimzadəyə baxır. Yoldaş Kərimzadə gözlərini yayındırır və təzədən yanlarını basa-basa yerində oturur. A l p a s l a n Q u l a m z a d ə. Mə... Mənim... 26 Cəfər Ağa ayağa qalxır. Cəfər Ağa (batmış səsiylə xırıldaya-xırıldaya qışqırır). Yoldaşlar! Yaşasın dahi Stalinin ən yaxın silahdaşlarından və şagirdlərindən biri – yoldaş Koqanoviç! Camaat Yoldaş Kərimzadəni gözləmədən bir nəfər kimi ayağa qalxıb əl çalmağa başlayır. Yoldaş Kərimzadə bir zal camaatın ona dikilmiş nəzərləri altında qan-tər içində, hərəkətdən ürəyi döyünə-döyünə güclə qalxır və əl çalır. Sürəkli alqışlar. Ə l i q u l i y e v (məhəbbət dolu nəzərlərlə Cəfər Ağaya baxıb, sidq-ürəkdən əl çala-çala, pıçıltıyla). Gözünə dönüm sənin, Taksi Cəfər! Sağ ol e, sağ ol!.. Bu dəfə, elə bil ki, Cəfər Ağanın özü də vəcdə gəlir. Cəfər Ağa (batmış səsiylə qışqırır). Yaşasın yoldaş Stalinin, əziz rəhbərimizin sədaqətli silahdaşı və şagirdi – Xruşşov! Bütün zal ləzzətlə daha da bərkdən əl çalır. Uzun sürən sürəkli alqış, nəhayət ki kəsilir. Yoldaş Kərimzadə oturmayıb, Cəfər Ağaya baxır. Ə l i q u l i y e v (nifrətlə Yoldaş Kərimzadəyə baxa-baxa pıçıltıyla). Öl ha!.. Adamın anasını belə ağladarlar! Hünərin var, acıqlan! O zadnı mostunu qaldırma, əl çalma görüm, necə çalmırsan?! Əl çalma, enkevede sənin özünü sabah süpürləyib aparıb bassın qoduğluğa, bizim də canımız qurtarsın, köpək oğlu!.. Hünərin var bir söz de Taksi Cəfərə!.. Hünərin var acıqlan ona!.. Ay acıqlandın ha!.. Zadnı mostundan qorxursan! Enkevede ora bir ağac soxar ki!.. Camaat CəfərAğaya baxır. Cəfər Ağa yerində oturur. Camaat da o saat həvəslə oturur. Pauza. Yoldaş Kərimzadə yavaş-yavaş oturur, amma Cəfər Ağaya baxıb səksəkə içində dayanır. Bütün zal isə səsini çıxarmayıb daxili bir ləzzətlə Yoldaş Kərimzadənin oturmağını gözləyir. Yoldaş Kərimzadə oturur. Pauza. A l p a s l a n Q u l a m z a d ə (udquna-udquna ehtiyatla). Mə... Mə... Mə... Y o l d a ş K ə r i m z a d ə (pıçıltıyla və tövşüyə-tövşüyə). Bu əbləh də qoyun kimi mələyir... A l p a s l a n Q u l a m z a d ə. Mə... Mə... Mənim... Mənim... Mənim əziz.. Cəfər Ağa ayağa qalxır. Cəfər Ağa (tamam batmış səsiylə qışqırır). Yaşasın dahi Stalinin yaxın silahdaşlarından biri – yoldaş Voroşilov, yoldaşlar! Cəfər Ağa şüarını bitirməmiş camaat həvəslə ayağa qalxır və sürəkli alqış qopur. Hamı əl çala-çala gözləyir ki, Yoldaş Kərimzadə nə vaxt ayağa qalxacaq. Yoldaş Kərimzadə ayağa qalxdıqca çox əziyyət çəkir. Özü də qızarıb-pörtmüş Rayon Icraiyyə Komitəsinin sədri ona kömək etmək istəyir. Yoldaş Kərimzadə hirslə qolunu çəkir, elə bil ki, bütün bu əhvalatın təqsirkarı Rayon Icraiyyə Komitəsinin sədriymiş... Alqış kəsilir. Bu dəfə camaat heç Cəfər Ağanı da gözləmir və böyük ruh yüksəkliyi ilə oturur. Cəfər Ağa da bir-iki dəfə öskürüb oturur və gözlərini zəndlə tavana zilləyir. Yenə də ayaq üstə yalnız Yoldaş Kərimzadə, ordenli yazıçı Alpaslan Qulamzadə və qapı ağzındakı Əliquliyevdir. Hiss olunur ki, Alpaslan Qulamzadə özünü tamamilə itirib və nə edəcəyini bilmir. Yazıçının iri qulaqları qıpqırmızı qızarıb. Yoldaş Kərimzadə tövşüyə-tövşüyə yerində oturur. Pauza. 27 Camaat öskürməyə başlayır, yəni ki, Bakıdan gəlmiş qonaq ağzını açsın görək. Alpaslan Qulamzadə gah Yoldaş Kərimzadəyə baxır, gah da zalın ortasında öz yerində oturub ciddi surətdə gözlərini tavana zilləmiş Cəfər Ağaya baxır. Camaat öskürür. Zalda səs. Hamı narazıdı ki, ordenli yazıçı niyə nitqinə başlamır? A l p a s l a n Q u l a m z a d ə. Mə... Mə... Mə... Pauza. A l p a s l a n Q u l a m z a d ə. Mə... Mə... Camaat Bakıdan gəlmiş qonağa yox, Cəfər Ağaya tərəf baxır və elə ki, Cəfər Ağa ayağa qalxır, zalda canlanma əmələ gəlir. Cəfər Ağa (batmiş səslə qışqırır). Yoldaşlar, yaşasın yoldaş Budyonnı! Ə l i q u l i y e v (sevincək pıçıltıyla). Vallah tapdı! Sağ ol e, sağ ol! Kişisən, Taksi Cəfər, vallah? kişisən! Tapdı! (Bərk-bərk əl çalır.) Sürəkli alqışlar. Hamı, o cümlədən Yoldaş Kərimzadə ayaq üstündədir. Yoldaş Kərimzadə tamam təngnəfəs olub, bütün bədəni tərin içindədir, çəpik çalan ətli əlləri də qıpqırmızıdır. Cəfər Ağa (batmış səslə qışqırır.) Yoldaşlar! Yaşasın dahi Stalinin sevimli şagirdi yoldaş Şvernik! Özü də Kalininin yerindədir, yoldaşlar! Ura, yoldaşlar! Bütün zal «Ura!» qışqıraraq ləzzətlə əl çalır. Ə l i q u l i y e v (ləzzətlə əl çala-çala öz-özünə pıçıldayır). Vallah, dəryadı bu e, dərya!.. Hamısını tanıyır! (Vəcdlə) Tapacaq bir-bir!.. Xitabət kürsüsündə dayanmış Alpaslan Qulamzadəni soyuq tər basıb. Yoldaş Kərimzadə də «Ura!» qışqırır. Yoldaş Stalin isə klubun səhnəsindəki marşal paltarlı şəklindən zala «baxa-baxa» gülümsəyir... ...1952-ci ilin o payız gecəsi Papanin adına Rayon Mədəniyyət Evinin o klubundan hələ xeyli müddət sürəkli alqışlar eşidildi... 12 dekabr 1989. Bakı. 28 MEHMANXANA NÖMRƏSINDƏ GÖRÜŞ (Absurd) Zaman – 1990-cı ilin aprel ayı, günorta saat 11 ilə 12 arası. Məkan – Bakı şəhəri, mehmanxananın doqquzuncu mərtəbəsində ikiotaqlı nömrə. 29 B i r i n c i q o n a q (açarla sol tərəfdəki qapını açıb içəri girir və daxili bir rahatlıqla dərindən nəfəs alır). Sağ olsun iki şüşə Gəncə konyakı!.. Yaşasın e, yaşasın!.. Var olsun!.. (Əlindəki portfeli kreslonun üstünə atır, plaşını çıxarır.) Düzdü, o iki şüşə konyakı yuxarılara versəydim, işimə yarayardı, amma eybi yox!.. Yarayır yarasın, yaramır cəhənnəmə yarasın. Bəsdi day e, bəsdi! Cana yığılmışam! Bəsdi! (Plaşı da o biri kreslonun üstünə atır, şlyapanı da çıxarıb ora tolazlayır.) Azadlıq!.. Azadlıq!.. Istirahət!.. Bu gün buradan çıxdı yoxdu! Neçədi saat? (Iri cib saatını jiletin cibindən çıxarıb baxır.) On bir. Qoy gözləsinlər!.. Nə deyirlər, qoy desinlər sabah! Bu gün idarəyə getmək yox e, heç küçəyə çıxdı da yoxdu! Üç gün var hələ irəlidə, bəs eləyər... Yeməyi də deyəcəyəm bura gətirsinlər! (Otağı nəzərdən keçirir.) Ömrümdə belə genişliyim, belə rahatlığım, sakitliyim olmayıb! Nə uşaqların çığır-bağırı, nə də tanış-bilişin telefon zəngi!.. Ay nə bilim, orası elə oldu, burası belə oldu... Bu günü ancaq özüm üçün yaşayıram, vəssalam!.. O iki konyaka ki, düzəltdilər mənimçün bu nömrəni, vallah, halalları olsun! Rüşvətin də öz gözəlliyi var!.. Azadlıq və istirahət, vəssalam! Ezamiyyətin zir-zibili sabahdan başlayır! Proqramımızı belə müəyyən elədik, əziz dost! (Atılıb divanda oturur, qollarını geniş açır, ayaqlarını xalçanın üstünə uzadır.) Bax, belə! Ölmək, ölməkdi, xırıldamaq nə deməkdi? Deyəcəyəm yeməklə, özümə də bir dənə araq gətirsinlər! Ley-pey, Bombey!.. Yox, deyəcəyəm konyak gətirsinlər! Məndən artıqdı konyak içənlər? (Yenə diqqətlə otağı nəzərdən keçirir, sonra gözü sağ tərəfdəki o biri otağın qapısına sataşır.) Qoy bir ora da baxım, əziz dost! Bura qonaq otağı, ora da yataq otağı, day nə istəyirsən, ay zalım?! (Ayağa qalxır və bu zaman yataq otağından öskürək səsi eşidilir.) Bu nədi? (Təəccüblə) Orda adam var deyəsən... Bəs dedilər ki, boşdu, mən tək qalacam burda?.. Iki yerin pulunu aldılar məndən... (Yaxınlaşıb yataq otağının qapısını açır və daha artıq təəccüblə) Salam... I k i n c i q o n a q (qapı arxasından). Salam, salam! Bağışlayın siz Allah! Bu saat!.. B i r i n ci q o n a q. Siz də burda qalırsız? I k i n c i q o n a q (qapı arxasından). Yox! Yox! Mənim vaxtım bitib daha! Indicə qayıtdım ki, çətiri götürüm. Yadımdan çıxıb qalmışdı burda. Yaxşı ki, küçədə yağış yağır, yadıma düşdü... B i r i n c i q o n a q (təəccüblə pəncərədən küçəyə tərəf baxır). Yağış yağır? I k i n c i q o n a q (qapı arxasından). Hə! Yağışla da ki, mənim heç aram yoxdu. (Öskürür.) Onsuz da, soyuqlamışam. Bu saat... bude, bu da çətir. (Yataq otağından çıxır, əlində qara çətir.) Salam!.. (Əlini uzadır.) B i r i n c i q o n a q (əl tutur). Salam!.. I k i n c i q o n a q Necəsiz? B i r i n c i q o n a q. Çox sağ olun... I k i n c i q o n a q. Bağışlayın siz Allah!.. Mane oldum sizə, istirahətinizi pozdum!.. B i r i n c i q o n a q. Eybi yox... I k i n c i q o n a q (öskürür, sonra əynindəki ağ plaşın boynunu qaldırır, başındakı boz şlyapanı düzəldir, əlindəki qəhvəyi portfeli yerə qoyub çətiri yoxlayır). Yaxşı açıldı... Hərdən tutması var axı, tutanda qalıram yağışın altında. Özüm də ki, soyuqlamışam. (Çətiri bağlayıb, qoltuğuna vurur, portfeli götürür.) Mən sizə yaxşı istirahət arzu edirəm! B i r i n c i q o n a q. Çox sağ olun! I k i n c i q o n a q. Işiniz avand olsun! B i r i n c i q o n a q. Çox sağ olun. I k i n c i q o n a q. Yaxşı nömrədi, suyu da yaxşı gəlir, tualeti də yaxşı işləyir!.. Düz üç gün qaldım burda!.. Razı gedirəm!.. Arzu edirəm ki, siz də razı gedəsiz! B i r i n c i q o n a q. Çox sağ olun... I k i n c i q o n a q. Bir daha üzr istəyirəm, narahat elədim... B i r i n c i q o n a q. Eybi yoxdu... I k i n c i q o n a q. Sağ olun! B i r i n c i q o n a q. Sağ olun... 30 Ikinci qonaq iti addımlarla otaqdan çıxır. Birinci qonaq onun ardınca açarla qapını bağlayır. B i r i n c i q o n a q (yenə də gəlib özünü divanın üstünə salır, qollarını geniş açıb, ayaqlarını uzadır). Qəribə tipdi... Əşşi, hərə bir cürə tipdi də... Biri elədi, biri belədi... Amma necə gəlib girib bura, heç xəbərim olmayıb?.. Yəqin məndən əvvəl gəlib... məndən əvvəl necə gələ bilər? Qapını açarla özüm açdım ki?.. Nə isə!.. (Ürəkdən gərnəşir.) Gedim bir az uzanım, sonra durum yemək sifariş eləyim. Ley-pey – Bombey!.. Bəlkə Natiqə zəng eləyim? Gəlsin, bir yerdə yeyib-içək, hə, əziz dost? Yox... Tək olmaq istəyirəm... Bəlkə Ofelyaya zəng eləyim, dəvət eləyim gəlsin, oturub cavanlığımızı yada salaq? Yox, lazım deyil... Azadlıq və istirahət!.. Bu vaxt yataq otağından yenə öskürək səsi eşidilir və Birinci qonaq divanın üstündə özünü yığışdırıb heyrətlə yataq otağının açıq qalmış qapısına tərəf baxır. B i r i n c i q o n a q. Bu nədi? Yenə adam var orda? (Qalxıb yataq otağının qapısına yaxınlaşır.) Siz... Siz yenə burdasız? I k i n c i q o n a q (qapı arxasından). Mən? Hə... Çox üzr istəyirəm sizdən!.. Yadımdan çıxıb, çətir qalıb burda... Yaxşı ki, yağış yağır küçədə, yadıma düşdü!.. Bu saat!.. B i r i n c i q o n a q. Bura baxın, siz... siz məni ələ salmısız?! I k i n c i q o n a q (əlində qara çətir yataq otağından çıxır). Mən? (Təəccüblə) Salam... B i r i n c i q o n a q. Nə salam? Ələ salmısız? I k i n c i q o n a q. Məni deyirsiz? B i r i n c i q o n a q. Bəli, sizi! Sizi deyirəm!.. I k i n c i q o n a q (eyni təəccüblə). Başa düşmürəm?.. B i r i n c i q o n a q. Mən sizi başa düşmürəm! Necə gəldiz bura?! I k i n c i q o n a q. Çətir yaddan çıxmışdı, gəldim götürəm də... Sizdən də min dəfə üzr istəyirəm ki, narahat etdim. Bağışlayın! Bu saat gedirəm. (Öskürür.) Çətirsiz mənim işim fırıq olur... (Əlindəki qəhvəyi çantanı yerə qoyub, çətiri açır.) Allaha şükür! Yaxşı açılır!.. bunun tutması var, bir də gördün ki, şıdırğı yağışdı, amma açılmır ki, açılmır!.. Nə isə... Mən bir daha sizdən üzr istəyirəm. Arzu eləyirəm ki, yaxşıca istirahət edəsiz burda!.. Yaxşı da nömrədi! Suyu da yaxşı gəlir, bircə tualeti yaxşı işləmir... B i r i n c i q o n a q. Yaxşı işləmir? I k i n c i q o n a q. Hə, yaxşı işləmir... Bakıdı da, gərək hər şeyin bir əmması ola!.. Amma eybi yox, vedrə var orda, suyu doldurub tökürsən... B i r i n c i q o n a q. Bəs deyirdiz tualet yaxşı işləyir? I k i n c i q o n a q. Mən? B i r i n c i q o n a q. Bəli, siz. I k i n c i q o n a q. Nə danışırsız? Düz üç gündü burda dava edirəm ki, gəlin düzəldin tualeti, gəlmirlər ki, gəlmirlər! Fikir verməyin. (Çətiri bağlayıb, qoltuğuna vurur.) Mənim bir prinsipim var: o şey ki, səndən asılı deyil, gərək o barədə fikirləşməyəsən! Dedim, gəlmədilər! Yenə dedim, gəlib düzəltmədilər! Bir də dedim, eləmədilər! Vəssalam! Mən də fikir vermirəm! Mən fikir verməklə, əsəbiləşməklə, özümə dərd eləməklə düzələndi? Ölüm də belə!.. B i r i n c i q o n a q. Nə ölüm? I k i n c i q o n a q. Ölüm də, ölüm! Ölüm barədə də fikirləşmirəm! Mənnən ki, bir şey asılı deyil! Onsuz da, hamı ölüb, mən də öləcəyəm, məndən sonra da hamı öləcək! Mən fikirləşməklə, həmişə diri qalacağam? (Öskürür.) Bu dəfə, deyəsən, yaman soyuqlamışam! Arvadım necə xəstələnir xəstələnsin, ikicə gündən sonra, sağalır. Amma mən ki, xəstələndim ha, çəkəcək bir ay, iki ay... Nə isə... artıq dərəcədə üzr istəyirəm sizdən! Təəssüf ki, görüşümüz belə ayaqüstü oldu... Nə etmək olar?.. Dünyanın ən vəfasız yeri mehmanxanadı... salamat qalın! B i r i n c i q o n a q (könülsüz). Sağ olun... I k i n c i q o n a q. Bu nömrədə sizə yaxşı günlər arzulayıram! 31 B i r i n c i q o n a q (könülsüz). Çox sağ olun... Gedirsiz də!.. I k i n c i q o n a q. Bəs nə edirəm, əlbəttə, gedirəm!.. B i r i n c i q o n a q. Çətiriniz yaddan çıxmayıb ki? I k i n c i q o n a q. Çətirim? Bude, qoltuğumda! B i r i n c i q o n a q. Yaxşı yol! I k i n c i q o n a q. Salamat qalın! Ikinci qonaq otaqdan çıxır. Birinci qonaq qapını onun ardınca açarla bağlayır. B i r i n c i q o n a q. Bax, bu da açar! (Sıxır.) Belə! Qurtardıq səninlə! (Gəlib divanda oturur.) Çox qəribə tipdi! Iki çətir gəzdirir? Bəs necə gəlib girdi bura təzədən? Qəribədi... Bəlkə o biri otaqda başqa qapı da var! (Qalxıb yataq otağına keçir və oradan səsi gəlir.) Yox, başqa qapı-zad yoxdu burda... Bu çarpayı... Bu dolab... Bu güzgü... Yox, balam, başqa qapı yoxdu burda!.. Çox qəribədi... (Qonaq otağına gəlir.) Amma bir şeyi düz deyirdi ki, gərək beynini qoruyasan... Fikirləşməyəsən də gərək hər şeyi... (Nəbzini tutur.) Bir az çox vurur deyəsən... (Pəncərəyə yaxınlaşıb diqqətlə aşağı baxır.) Vallah, mən yağış-zad görmürəm... Qəribədi... Gah elə deyir, gah belə deyir... Gah deyir ki, tualet işləyir, gah da deyir ki, işləmir... Vallah, dəli şeytan deyir, dur götür portfelini, get idarəyə, işini-gücünü gör!.. Nə azadlıqbazlıqdır? Nə istirahətbazlıqdır? Niyə e, niyə? Heç hara getmirəm! Bu gün burdan çıxdı yoxdu! Otur, istirahətinlə məşğul ol! Tipin birindən ötrü özündən çıxacaqsan? (Bərkdən) Ey, yoxsan ki, daha?! Heç kim yoxdu ki?! Indi isə gəl, gəl yandır televizoru, bax, belə, indi də gəl otur divanda, bax belə, əziz dost, yaddan çıxar hər şeyi... T e l e v i z o r u n s ə s i.... Çauşesku faşist rejimi yaratmışdı. Xalq ayağa qalxdı və Çauşesku rejimini tar-mar etdi. Xalqın qəzəbi... B i r i n c i q o n a q (qalxıb televizoru söndürür). Bu dünya niyə belə ikiüzlü qurulub, ay Allah? Dünənəcən Çauşeskuyla cici-bacıydılar: tovariş Çauşesku!.. tovariş Çauşesku!.. Görüşəndə qucaqlaşıb öpüşürdülər!.. Indi də olub faşist rejimi!.. Elə faşistlərin özləriylə bir vaxt cici-bacı olmamışdılar? Nə isə, əziz dost! Bu dünyanın işlərini sən düzəldəcəksən? Ucundan tutub uğuzluğa getmə (Divanda uzanır.) Bax, belə!... Gözünü də yum, dincəl!.. Mürgülə... Mürgülə... Birdən yataq otağından öskürək səsi gəlir və Birinci qonaq yerindən sıçrayıb ayağa qalxır. B i r i n c i q o n a q (qışqırır). Kimdi? Kimdi orda? I k i n c i q o n a q (qapı ardından). Bağışlayın! Min dəfə, milyon dəfə üzr istəyirəm sizdən! B i r i n c i q o n a q. Sizsiz yenə? I k i n c i q o n a q. Bu saat gedirəm!.. Bu zəhrimar çətir yadımdan çıxıb qalıb burda! Həmişə gərək bir şey olsun ki, camaatı narahat eləyim!.. Arvadım yüz dəfə deyib mənə ki, huşun başında olsun!.. Bağışlayın, siz Allah! Bu saat gedirəm... B i r i n c i q o n a q (sürətlə yataq otağına qaçır və səsi oradan gəlir) Siz hardan girdiz bura? Hardan? I k i n c i q o n a q (qapı arxasından). Salam!.. Nə olub sizə? B i r i n c i q o n a q (qapı arxasından). Hardan gəldiz? Hardan gəldiz? I k i n c i q o n a q (qapı arxasından). Nə olub sizə? Sakit olun! B i r i n c i q o n a q (qapı arxasından). Aha, burdan gəlmisiz! I k i n c i q o n a q (qapı arxasından). Sakit olun, canım!.. B i r i n c i q o n a q (qapı arxasından). Bax, burdan! I k i n c i q o n a q (qapı arxasından). Nə edirsiz? B i r i n c i q o n a q (qapı arxasından gücənə-gücənə). Bax... Burdan!.. Burdan!.. I k i n c i q o n a q (qapı arxasından). Şkafı niyə yerindən çəkirsiz? B i r i n c i q o n a q (qapı arxasından). Qapı şkafın arxasındadı! Ordan gəlmisiz!.. I k i n c i q o n a q (qapı arxasından). Yavaş olun... 32 B i r i n c i q o n a q (qapı arxasından). Çəkilin!.. I k i n c i q o n a q (qapı arxasından). Nə olub axı, sizə? B i r i n c i q o n a q (qapı arxasından). Özünüz bilirsiz! I k i n c i q o n a q (qapı arxasından). Mən? B i r i n c i q o n a q (qapı arxasından). Bəli, siz! I k i n c i q o n a q (qapı arxasından). Üstünüzə düşər!.. B i r i n c i q o n a q (qapı arxasından). Qoy düşsün! Ordadı qapı! I k i n c i q o n a q (qapı arxasından). Nə qapı? Hansı qapı? B i r i n c i q o n a q (qapı arxasından gücənə-gücənə). Özünüz bilirsiz hansı qapı!.. I k i n c i q o n a q (qapı arxasından). Mən? Mən bilirəm? B i r i n c i q o n a q (qapı arxasından gücənə-gücənə). Bəli, siz! Sizin... sizin gəldiyiniz... qapı!.. I k i n c i q o n a q (qapı arxasından). Hanı qapı? Hanı? B i r i n c i q o n a q (qapı arxasından). Burda da yoxdu... Bəs siz hardan gəldiz bura? I k i n c i q o n a q (qapı arxasından). Canım, sakit olun!.. Mən oğruyam bəyəm şkafın dalından girim içəri? Əsəb qalmayıb adamlarda!.. Bilirsiz niyə? Ona görə ki, hamı bir-birinin əsəbiylə oynayır! Bir əlində qara çətir, o biri əlində qəhvəyi portfel tutmuş Ikinci qonaq, onun ardınca da tərin içində qızarıb-pörtmüş Birinci qonaq qonaq otağına girirlər. B i r i n c i q o n a q. Açın portfeli. I k i n c i q o n a q. Nə? B i r i n c i q o n a q. Deyirəm, açın portfeli! I k i n c i q o n a q. Quldura oxşamırsız axı, siz?! B i r i n c i q o n a q. Bəsdirin! Açın, dedim sizə, portfeli! I k i n c i q o n a q. Mən quldura oxşayıram? Deyirsiz bəlkə sizin nəyinizisə götürmüşəm? B i r i n c i q o n a q (qışqırır). Açın! I k i n c i q o n a q (öskürür). Açın deyirsiz, açım də... baxın, bu, bir kirli köynək... Bu, ikinci kirli köynək... Geyim əynimə, yoxsa inanırsız ki, mənimkilərdi?... B i r i n c i q o n a q. Az danışın! I k i n c i q o n a q. Yaman kobudsuz!.. B i r i n c i q o n a q. Göstərin!.. I k i n c i q o n a q. Bax, bu bir kirli dəyişək... Bu, dəsmal... Bu, üzqırxan... Bu, sabun... Düzdü, indi sabun tapılmır, amma inanın ki, aldatmıram, sabundu, istəyirsiz, əl-üzünüzü yuyun, baxın... B i r i n c i q o n a q. Bəsdirin! I k i n c i q o n a q. Hə, indi nə istəyirsiz? Görürsüz, day bir şey yoxdu bunun içində... B i r i n c i q o n a q. Bəs çətirlər hanı? I k i n c i q o n a q. Hansı çətirlər? Bude çətir! B i r i n c i q o n a q. Yox, onu demirəm! O birilər hanı? Bayaq götürdükləriniz? I k i n c i q o n a q. Canım, mənim bircə dənə çətirim var, onun da tutması var: bir də görürsən ki, şıdırğı yağış yağır, bunun da tutması tutub, açılmır ki, açılmır!.. Qoy bir baxım görüm... (Çətiri açır, elə bil, yağış yağır, başının üstünə tutur). Görürsüz, indi lazım deyil, amma açılır! Dünyanın bütün işləri beləcə tərsi-məssəbdir! (Öskürür.) Yaman soyuqlamışam. Bunu da burda yaddan çıxarmışdım. Yaxşı ki, küçədə... B i r i n c i q o n a q (onun sözünü kəsir)....Yağış yağırdı, çətir yadınıza düşdü... I k i n c i q o n a q (təəccüblə). Doğrudur... Nə bildiz? B i r i n c i q o n a q. Arvadınız da xəstələnəndə iki gün çəkir!.. I k i n c i q o n a q (təəccübdən mat qalıb). Bunları siz hardan bilirsiz? 33 B i r i n c i q o n a q (eyni hiddətlə). Buranın tualeti də gah işləyir, gah işləmir!.. I k i n c i q o n a q. Doğrudur? Nə bildiz? (Jiletin cibindən çıxardığı iri saata baxır.) Nə yaxşı vaxt tapıb getmisiz tualetə!.. Mən heç on dəqiqə deyil ki, boşaltmışam bu nömrəni... B i r i n c i q o n a q (qışqırır). Ələ salmısız məni? Hə? Soruşuram sizdən! Ələ salmısız məni? I k i n c i q o n a q. Sakit olun, canım, sakit olun!.. Özünüzü üzməyin!.. Mən bu saat gedirəm... (Çətiri bağlayıb, qoltuğuna vurur.) Bu saat... Yorulmuş və əldən düşmüş Birinci qonaq taqətsiz halda divana oturur. Ikinci qonaq otağın ortasındakı boş mizə baxıb gülümsəyir. I k i n c i q o n a q. Doğrusu, elə bilirdim ki, oturub içirsiz... (Havanı iyləyir.) Yox, içki iyi gəlmir... Iy yayınmaz mənim burnumdan! Içməmisiz, yaxşı eləmisiz. Içki bədənin atasını yandırır, doğrudan da, çox ziyanlı şeydir... (Öskürür.) Mən də ki, xəstələnmişəm... B i r i n c i q o n a q (yavaşdan). Demisiz, bilirəm... I k i n c i q o n a q. Qoyun sizə bir məsləhət verim: buranın beləliyinə baxmayın, gecələr soyuq olur. Iki adyal salın üstünüzə. B i r i n c i q o n a q (biganə). Yaxşı... I k i n c i q o n a q. Yaz vaxtının soyuqdəyməsi pis şeydi. (Öskürür.) Özünüzü qoruyun. B i r i n c i q o n a q (eyni ruh düşkünlüyü ilə). Yaxşı... I k i n c i q o n a q. Di salamat qalın! Bir daha üzr istəyirəm sizdən ki, narahat elədim... Bağışlayın... B i r i n c i q o n a q. Siz hardan gəldiz? I k i n c i q o n a q. Nə? B i r i n c i q o n a q (qışqırır). Hardan gəldiz siz? Hardan girdiz içəri? Pauza. I k i n c i q o n a q. Siz çox yorğunsuz... Dincəlmək lazımdı... B i r i n c i q o n a q. Gedirsiz? I k i n c i q o n a q. Bəli, gedirəm, əlbəttə!.. B i r i n c i q o n a q. Həmişəlik gedirsiz? I k i n c i q o n a q. Necə yəni «həmişəlik gedirsiz?» B i r i n c i q o n a q. Deyirəm daha görüşməyəcəyik ki? I k i n c i q o n a q. Dağ dağa rast gəlməz, adam adama rast gələr, – deyiblər. Kim bilir?.. B i r i n c i q o n a q. Yox, soruşuram, daha bu gün bura qayıtmayacaqsız ki? I k i n c i q o n a q. Yox, canım... Çətiri də götürdüm, day burda nə işim var? Üç gündü burdayam, vaxtım bitib, evə qayıdıram... Bilirsiz, əslinə baxsaz, mən ev adamıyam. Imkanım olsa, heç vaxt evdən çıxmaram. Özüm ki, xəstələnmişəm... B i r i n c i q o n a q. Deməli gedirsiz? I k i n c i q o n a q. Əlbəttə!.. B i r i n c i q o n a q. Daha geri qayıtmayacaqsız? I k i n c i q o n a q (təəccüblə). Yox... B i r i n c i q o n a q. Çətiri də götürmüsüz? I k i n c i q o n a q. Bude... B i r i n c i q o n a q. Day heç nəyiniz qalmayıb burda? I k i n c i q o n a q. Nəyim vardı ki, nəyim də qalsın. Görmədiz? Götürmüşəm hər şeyi. B i r i n c i q o n a q. Onda söz verin mənə. I k i n c i q o n a q. Nə söz? B i r i n c i q o n a q. Söz verin ki, daha geri qayıdıb o otağa girməyəcəksiz! 34 I k i n c i q o n a q. Canım, mənim burda day nə işim var ki?.. B i r i n c i q o n a q (qışqırır). Söz verin! I k i n c i q o n a q. Siz, doğrudan, çox yorulmusuz... Bağışlayın ki, narahat etdim!.. Sağ olun... (Sol tərəfdəki qapıya tərəf gedir). B i r i n c i q o n a q (qalxıb onun ardınca gedir). Sizdə ikinci açar yoxdu ki? I k i n c i q o n a q (acıqlı). Siz məni kim hesab eləyirsiz? B i r i n c i q o n a q. Soruşuram: ikinci açar var sizdə, yoxsa yox? I k i n c i q o n a q. Bir açarıydı məndə, qaytarmışam növbətçiyə, o da yəqin ki, verib sizə. (Qapıdakı açarı göstərir.) Bude, bu da həmin açar! Başqa açar mənim nəyimə lazımdı? Gecə gəlib öldürəcəyəm sizi? B i r i n c i q o n a q (səsi titrəyir). Nə? I k i n c i q o n a q. Deyirəm nəyimə lazımdı ikinci açar! Gecə gəlib sizin başınızı kəsəcəyəm bəyəm? B i r i n c i q o n a q (titrək səslə qışqırır). Bu nə sözlərdi deyirsiz? Necə yəni gecə gəlib başınızı kəsməyəcəyəm? (Iki əlilə də öz boğazından yapışır, elə bil ki, bıçaqdan qorunur). I k i n c i q o n a q Bəs nə deyim? (Gülümsəyir.) Deyim ki, gəlib kəsəcəyəm? B i r i n c i q o n a q (pıçıltıyla). Yox... I k i n c i q o n a q. Sağ olun. (Qapını ardıyca çırpıb gedir.) B i r i n c i q o n a q. (qapını açarla bağlayaraq). Bax, bağladım!.. Bağladım ha!.. Qoy çıxarım burdan. (Açarı qapıdan çıxarıb otaqda mizin üstünə qoyur.) Bu da belə!.. Pauza. Heç nə başa düşə bilmirəm!.. Sakit ol, sakit ol, əziz dost... Bir də görürsən elə bir sadə şey çıxdı ortaya ki, heç ona fikir verməmisən, heç ağlına gəlməyib, amma o saat da bütün mürəkkəb hadisələri izah edir... Indi isə sakit ol... Nə var ki, Allaha şükür, sağ-salamatsan, heç bir şey olmayıb... Həyəcanlanmaq lazım deyil... Hər şeyin izahı var, bunun da izahı var, bunun da izahı olacaq, onda özünün də gülməyin tutacaq!.. Sakit ol və get uzan, yat. Bax, hər tərəf sakitlikdi... Daha heç kim gəlməyəcək.. O biri otaq da bomboşdu... (Gedib sağ tərəfdə yataq otağının açıq qapısı ağzında dayanır.) Görürsən ki, heç kim yoxdu!.. (Qışqırır.) Ey, bir adam var burda? Görürsən ki, yoxdu heç kim! Sakit ol, get uzan!.. (Divanda uzanır.) Bax, belə... Amma... Heç bir amma yoxdu!.. Vəssalam! Qoy televizoru yandırım. (Qalxıb televizoru yandırır.) T e l e v i z o r u n s ə s i... «Nizami» adına kolxozun əməkçiləri heyvandarlıq sahəsində böyük müvəffəqiyyətlər qazanmışlar. Indiki demokratiya və aşkarlıq dövründə onlar daha böyük həvəslə çalışırlar. Öz fikirlərini açıq deməkdən çəkinmirlər. Indi plyuralizm vaxtıdır. Buna görə də... B i r i n c i q o n a q (televizoru söndürərək). Görürsən ki, plyuralizm vaxtıdır! Demokratiyadır! Aşkarlıqdır! Sən də başlamısan ki, o hardan gəldi, necə gəldi, niyə gəldi, day nə bilim, nə?... (Dayanıb qulaq asır.) Pauza. Nədi, ürəyin səksəkədədi? (Qulaq asır.) Pauza. 35 Sakitlikdi... (Jiletinin cibindən iri saatını çıxarıb baxır.) Saat on ikiyə qalır... Get, bir az uzan, dincəl... Sonra da Ofelyaya zəng eləyərsən. Yox, Ofelya lazım deyil, Natiqə zəng eləyib çağıraram. Əşşi, tək oturub neyləyəcəyəm burda? Qoy gəlsin, bir yerdə oturub çörək yeyək, bir az içək, dərdləşək... Sonra, o gedəndən sonra, bəlkə Ofelyaya da zəng elədim... Baxarıq... (Diqqətlə qulaq asır.) Pauza. Nə sarını udmusan? Arxayın ol, sakitlikdi... (Divanda oturur.) Dünyada o qədər qəribə işlər olur ki... Elə o Natiqin özü danışır ki, bir dəfə... (Sözünü yarımçıq kəsir.) O nə səsdi elə? Yataq otağından öskürək səsi gəlir. Birinci qonaq divandan qalxıb dəhşətlə yataq otağına tərəf baxa-baxa geri- geri addımlayır və gəlib kürəyini sol tərəfdəki qapıya söykəyərək dayanır. Yataq otağından yenə öskürək səsi gəlir. B i r i n c i q o n a q (boğuq səslə). Kimdi orda? (Iki əlilə də boğazını tutur.) Kimdi? Kimdi orda? I k i n c i q o n a q (qapı arxasından). Bağışlayın!.. Min dəfə, milyon dəfə üzr istəyirəm sizdən... Birinci qonaq əlləri boğazında donub qalıb. I k i n c i q o n a q (qapı arxasından). Çətirim yadımdan çıxıb qalıb burda, zəhrimar!.. Həmişə gərək bir şey çıxsın də!.. (Öskürür.) Bu saat gedirəm!.. İ ş ı q s ö n ü r. 30 aprel 1990. Yüklə 2,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|