Sədi Şirazi GÜLÜstan

2. Hekayət 
 
Xorasan hakimlərindən biri yuxuda gördü ki, Mahmud Səbük-
təkinin
13
 bütün badəni çürüyüb torpağa qarışmış, lakin gözləri hələ də 
öz hədəqəsində  hərlənir və  ətrafa baxır. Bütün alimlər bu yuxunu 
yozmaqda aciz qaldılar. Ancaq orada olan dərvişlərdən biri baş əyib 
dedi: «Gözləri həsrət çəkir, axı, ölkəsi əldan–ələ keçir». 
 
 Şer 
 
Çox gömüldü yer altına mənəm–mənəm deyənlər  
Ki, onlardan bu dünyada bircə ad–san qalmadı.  
Torpaq altda yatanlara bir diqqətlə nəzər sal.  
Torpaq yedi, sümüyündən belə nişan qalmadı.  
Yaxşı addır Nuşirəvanı
14
 bu dünyada yaşadan.  
Lakin, köçdü bu dünyadan Nuşirəvan, qalmadı.  
Ey filankəs, xeyirxah ol, bil həyatı qənimət,  
Nə qədər ki, deməmişlər filan–filan qalmadı. 
 
3. Hekayət 
 
Bir  şahzadə haqqında eşitmişəm ki, özü çirkin və  qısaboylu, 
qardaşları isə gözəl və uca idi. Bir dəfə şah ona alçaq nəzərlə baxıb, 
etinasızlıq göstərdi. Oğlan həssas idi, başa düşdü və dedi: 
 
29
– Ata, ağıllı gödək, axmaq uzundan yaxşıdır. Hər qaməti uca 
olanın qiyməti baha olmaz. Qoyun kiçik olsa da təmiz, fil böyük olsa 
da murdardır. 
 
Şer 
 
Çox alçaq olsa da Tur dağı
15
 bişək,  
Allah dərganında sayılır yüksək. 
 
Şer 
 
Söylədi bədəncə zəif bir alim, 
Bir şişman axmağa: «Varmı xəbərin 
Əgər ərəb atı arıq olsa da, 
Bir töylə eşşəkdən yaxşıdır, yəqin». 
 
Atası güldü, söz dövlət başçılarının ürəyinə yatdı, qardaşlarında 
isə kin oyatdı. 
 
Şer 
 
Nə qədər dil açıb dinməmiş insan,  
Hünəri və eybi qalacaq nihan.  
Gördüyün hər meşə sanma ki, boşdur,  
Bəlkə də yatmışdır orada qaplan.
16
 
 
Deyirlər ki, həmin günlərdə güclü bir düşmən padşahın ölkəsinə 
hücum etdi. Hər iki tərəfin qoşunları üz–uzə gəldikdə döyüş meyda-
nına birinci atılan haman oğlan oldu. 
 
Vuruş çağı kimsə görməmişdir arxamı,  
Bəlkə torpaq–qan içində görəcəksən döşümü.  
Hər döyüşən öz başını itirirsə vuruşda,  
Dönüb qaçan, girə verər saya gəlməz qoşunu. 
 
Bunu deyib, özünü düşmən qoşununa vurdu, bir necə  pəhlivan 
öldürdükdən sonra atasının yanına gəldi, baş əydi və dedi: 
 

 
30
Şer 
 
Məni belə zəif hesab edən sən,  
Demə ancaq boydadır hər iqtidar. 
Döyüşlərdə incə belli at gərək.  
Kök öküzün meydanda nə xeyri var?! 
 
Nağıl edirlər ki, duşmənin qoşunu son dərəcə çox, hökmdarınkı 
isə az idi. Buna görə də onun qoşunundan bir hissə döyüşdən qorxub 
qaçmağa başladı. Bu vaxt haman oğlan nərə çəkib dedi: 
–Ey, kişisinizsə, çalışın qadın paltarı keyməyin! Süvarilər onun 
bu sözündən qeyrətə gəlib cəsarətləndilər, qaçanlar da geri döndülər, 
hamısı birlikdə düşmənə qarşı hücuma keçdi. Padşahın qoşunu həmin 
gün düşmənə qələbə çaldı. 
Şah igid oğlunu bağrına basıb öpdü. Sonra şahın ona qarşı 
məhəbbəti gündən–günə artmağa başladı, nəhayət onu özünə vəliəhd 
təyin etdi. Qardaşları paxıllıqdan onun xörəyinə zəhər qatdılar. Bacısı 
eyvandan bunu gördü, dərhal pəncərəni bərk çırpdı. Oğlan işin nə 
yerdə olduğunu duydu və əlini xörəkdən çəgərək dedi: 
–Heyifdir, hünərlilər ölə, hünərsizlər onların yerini tuta! 
 
Beyt 
 
Dünyadan yox olsa gər hüma quşu,  
Bir kimsə sayəban etməz bayquşu. 
17
 
 
Ataları bu xəyanətdən xəbərdar olub oğlanlarını yanına ca-
ğırtdırdı, onlara lazımi qulaqburması verdikdən sonra, hərəsinə 
ölkənin uzaq bir hissəsində yer ayırdı. Bununla da aralarındakı fitnə 
yatdı və ədavət aradan qalxdı, çünki məsəl var deyərlər: «On dərviş 
bir kilimə yığışar, iki padşah bir ölkəyə sığışmaz» 
 
Şer 
 
Bir çörək taparsa mömin, düz adam,  
Yarısın paylayıb, yarısın yeyər.  
Padişah bir ölkə aldıqda, yenə  
İkinci ölköni almaq istəyər. 
 
31
 
4. Hekayət 
 
Ərəblərdən bir dəstə quldur dağ başında məskən salıb, karvan 
yolunu kəsmiş, dağın zirvəsində ən uca yerdə möhkəm bir mövqeyi 
tutmuşdular. Buna görə şah qoşunları quldurlara bata bilmir, camaat 
isə onların qorxusundan yata bilmirdi. Quldurların bu hərəkəti bir 
müddət də davam edərsə, onlara üstün gəlməyin mümkün 
olmayacağını görən o ətrafın başçıları  tədbir üçün bir yerə 
toplaşdılar. 
 
Şer 
 
Yeni rişə atan cavan bir çinar,  
Bir adam əl atsa yerindən çıxar.  
Lakin kök atarsa o xeyli zaman,  
Fələk də gələrsə, qoparmaz, inan.  
Çeşmə tutulsa da kiçik bel ilə,  
Dolarsa keçilməz böyük fil ilə. 
 
Başçılar məsləhətləşib bir nəfəri quldurları pusmağa göndərdilər 
və hücum üçün fürsət gözləməyə başladılar. Pusquda oturmuş adam 
tezliklə xəbər gətirdi ki, quldurlar məskənlərini yiyəsiz qoyub, hansı 
bir tayfa üzərinə isə basqına getmişlər. Bunu eşidən kimi dərhal 
sınanmış  və müharibə görmüş bir dəstə döyüşçü göndərdilər, onlar 
gedib quldurların məskən saldığı dağın keçidində pusquda 
dayandılar. Axşamüstü quldurlar çoxlu qənimətlə öz məskənlərinə 
qayıtdılar, qənimətləri yerbəyer edib, silahlarını açdılar, paltarlarını 
soyunaraq yatdılar. Onların başının üstünü alan birinci düşmən yuxu 
oldu. Gecədən xeyli keçdi. 
 
Beyt 
 
Günəşi bürüdü zil bir qaranlıq,  
Guya ki, Yunisi udmuşdur balıq.
18
 
 
Pusqudakı igidlər dərhal hücum edib quldurların qollarını bir–bir 
dallarına bağladılar, səhər açılan kimi şahın hüzuruna gətirdilər. Şah 

 
32
quldurların hamısını öldürməyi  əmr etdi. Onların
 
içərisində ginc bir 
oğlan da var idi. Onun gül çöhrəsi bahar çəməni tək təzəcə çiçəklənir, 
gənc ömrünün həyat bağında ilk meyvələr yetişirdi. Vəzirlərdən 
birinin ona rəhmi kəldi, irəli çıxaraq şahın taxtı önündə təzim etdi və 
dedi: 
– Bu gənc hələ həyat baqından meyvə dərməmiş, cavan ömrünün 
ləzzətini görməmişdir. Hökmdarın kəramət və səxavətinə arxalanaraq 
xahiş edirəm ki, şah onun qanından keçsin və bu qulunu minnətdar 
etsin. 
Vəzirin bu sözündən xoşlanmayan şah hiddətləndi və
 
dedi: 
 
Beyt 
 
Yaxşıdan ibrət götürməz, zati bəd, nacins olan,  
Necə ki günbəz başında qoz dayanmaz heç zaman. 
 
Belə yaramazların nəslini kəsib, dudmanlarını dağıtmaq la-
zımdır. Odu söndürüb qorunu saxlamaq, əfini öldürüb balasına rəhm 
etmək ağıllı iş deyildir. 
 
Şer 
 
Göylərdən yağsa da dirilik suyu,  
Söyüd ağacında görməzsən səmər.  
Alçaq adamlarla oturub durma,  
Həsir qamışından alınmaz şəkər. 
 
Vəzir şahın sözunü istər–istəməz təsdiq etdi, onun fikrinə afərin 
deyib əlavə etdi: 
–Cahan hökmdarının buyurduqları  həqiqətdir, yaramazlar 
içərisində tərbiyə alan, onların xasiyyətini də mənimsəyər. Lakin bu 
oqlan hələ  uşaqdır və quldurların yaramaz sifətləri onda möhkəm 
təsir buraxa bilməz. Qulunuz ümid edir ki, əgər o, bundan sonra 
xeyirxah adamlar arasında tərbiyələnsə, gözəl xasiyyətlər qəbul edib, 
islah oluna bilər. Bir hədisdə deyilir ki, insan fitrətən pak doğulur, 
lakin sonra, ata–anasının tərbiyəsi ilə, ya yəhudi, ya xristian, ya da 
atəşpərəst olur.  
 
 
33
Şer 
 
Pislərə yar oldu Lutun arvadı  
Ayrıldı peygəmbər xanədanından.  
İtisə bir zaman Əshabi–kəhfin,  
Yaxşılarla getdi oldu bir insan.
19
 
 
Şahın yaxın adamlarından bir neçəsi də  vəzirə qoşulub vasitə-
çilik etdilər. Nəhayət şah oğlanın günahından keçdi və dedi: 
–Məsləhət bilmirəm, lakin bağışlayıram. 
 
Şer 
 
Zal bir gün söylədi oğlu Rüstəmə:
20
  
«Biçarə və zəif sanma düşməni,  
Çox gördük balaca çeşmənin suyu,  
Güclənib apardı yüklü dəvəni». 
 
Xülasə, oğlanı nazü nemətə çatdırıb, tərbiyəsini təcrübəli bir 
müəllimə tapşırdılar. Nəhayət oğlan natiqlik, hazırcavablılıq və saray 
qaydalarını dərindən öyrənib, hamısının rəğbətini qazandı. 
Bir dəfə  vəzir  şahın hüzurunda oğlanın fəzilətləridən danışaraq 
dedi ki, ağıllı mürəbbilərin tərbiyəsi yaxşı  nəticə vermiş, köhnə, 
yaramaz xasiyyətlərdən oğlanda əsər qalmamışdır. 
Hökmdar vəzirin sözünə gülümsəyib dedi: 
 
Şer 
 
İnsanla qalmağa etsə də adət,  
Qurd oğlu qurd olar, yenə, nəhayət. 
 
Bu hadisədən bir–iki il keçdi. Oğlan bir dəstə yerli dələ–duzlarla 
dostlaşıb, onlarla yoldaşlıq etməyə başladı.  Əvvəlki quldurluq 
xasiyyətləri onda yenidən baş qaldırdı. Nəhayət günlərin birində für-
sət tapıb həmən vəziri, onun iki oğlunu öldürdü, evini soyub, var–
dövlətini yığışdırdı, quldurların mağarasına qaçıb, atasının yerində 
oturdu və yol kəsməyə başladı. Padşah bu hadisədən xəbərdar 
olduqda təəssüflənib dedi: 

 
34
 
Şer 
 
İti şəmşir olmaz paslı dəmirdən,  
Gözləmə nakəsdən adamlığı sən.  
Yağışla sulansa bağ da, şoran da,  
Bağda lalə bitər, şoranda tikan. 
 
Şer 
 
Şoranlıq bitirməz sünbül heç zaman 
O yerdə zəhməti eyləmə hədər.  
Pisə yaxşılıqla, yaxşıya pislik,  
Mənaca bir şeydir, düşünsən əgər. 
 
5. Hekayət 
 
Oğulmuşun
21
 sarayında çox ağıllı, düşüncəli və  dərrakəli bir 
sərhəng oğlu var idi. Hələ  uşaqlıq vaxtlarından alnında böyüklük 
nişanəsi parlardı. 
 
Şer 
 
Kəmalı ulduz tək başı üstə bax.  
Parlardı hər yana işıq saçaraq. 
 
Xülasə, oğlan həm yaraşıqlı idi, həm də ağıllı. Ona görə hökm-
darın rəğbətini qazanmış  və  mənsəbə çatmışdır. Atalar doğru de-
mişlər: «Dövlət malda deyil, kamaldadır, ağıl yaşda deyil, başdadır». 
Bir gün tay–tuşları  oğlanın vəzifzsinə  həsəd aparıb, onu 
xəyanətkarlıqda tzqsirləndirdilər, öldürülməsi üçün səy göstərdilər. 
 
Misra 
 
Düşmən nəçidir, dost, sənə qəmxar olsa. 
 
Hökmdar oğlanı yanına çağırıb soruşdu: «Bunların sənə qarşı 
düşmənçiliyinin səbəbi nədir?». Oğlan dedi: 
 
35
– Böyük hökmdarın mərhəmətilə, paxıllardan başqa hamını razı 
sala bilmişəm, paxıla gəldikdə o, mənim nemətdən, hökmdarın isə 
səadətdən məhrum olmasını istəyir. 
 
Beyt 
 
Bacararam bir ürəyə toxunmayım heç zaman,  
Nə edim ki, paxıl özü öz qəlbini edir qan.  
Öl ey paxıl, bəlkə canın rahat ola büsbütün,  
Çünki səni yalnız ölüm qurtarar bu əzabdan. 
 
Şer 
 
Alçaqlar arzu edər ki, daim,  
Dünyada olmasın bəxtəvər insan,  
Gündüz yarasalar görmürsə əgər,  
Bununçun varmıdır günəşdə nöqsan?  
Kor olsun minlərlə qoy elə gözlər!  
Günəşə çökməsin qaranlıq bir an. 
 
6. Hekayət 
 
Belə  rəvayət edirlər ki, Əcəm
22
 hökmdarlarından biri rəiyyətin 
var–yoxunu  əlindən alıb, onlara əziyyət verməyə başladı.  İş o yerə 
çatdı ki, xalq bu zülm və sitəmə davam gətirməyib başqa ölkələrə 
qaçmağa və qürbətdə yaşamağa məcbur oldu. Əhali əskildikcə ölkədə 
məhsul da azaldı, xəzinə boş qaldı. Bunu görən düşmənlər təzyiq 
göstərməyə başladılar. 
 
Beyt 
 
Kim müsibət günü istər ona bir yar olsun,  
De ki, xoş gündə özü xalqa havadar olsun.  
Qulağı halqalı qul, hörməti görməzsə gedər,  
Lütf qıl, lütf sənə yadları da bir qul edər. 
 
Bir gün onun hüzurunda «Şahnamə»
23
 kitabından Zöhhakın
24
 
devrilməsi və Fridunun qələbəsi haqqındakı hissəni oxuyurdular. 

 
36
Vəzir soruşdu: 
– Heç bilmək olmur ki, xəzinəsi, mülkü və qüvvəsi olmaya–ol-
maya Fridun hökmdarlığı necə ələ ala bildi? 
Hökmdar dedi: 
–Məgər eşitmədinmi ki, cəmaət ona tərəfdar çıxıb, ətrafında sıx 
birləşmiş, taxt–tacı ələ gətirməsinə kömək etmişdir. 
Vəzir dedi: 
–Ey hökmdar, əgər camaatı  ətrafında sıx birləşdirmək  şahlağın 
əsasıdırsa, bəs nə üçün sən xalqı başından dağıdırsan? Məgər sən 
şahlıq etmək istəmirsən? 
 
Beyt 
 
Ordunu can kimi bəslə hər zaman,  
Orduyla sayılar hər yerdə sultan. 
 
Hökmdar dedi: 
–Ordu və camaatı  ətrafımızda birləşdirməyin  şərti nədir? Vəzir 
dedi: 
–Şah səxavətli olmalıdır ki, onun ətrafına toplansınlar; rəhmli 
olmalıdır ki, ondan qorxub qaçmasınlar; səndə isə bunların heç biri 
yoxdur. 
 
Şer 
 
Şahlara yaraşmaz zülm etmək bir an,  
Qurddan ola bilməz sürüyə çoban.  
Padişah zülm etsə xalqına əgər.  
Özü öz mülkünü tar–mar edər. 
 
Ağıllı vəzirin məsləhəti hökmdarın xoşuna gəlmədi, hiddətlənə-
rək onu zindana göndərdi. Çox çəkmədi ki, hökmdarın  əmoğlanları 
üsyan edib atalarının haqqını almaq üçün qoşun çəkdilər. Şahın zülm 
və sitəminə davam gətirməyən, vətənini tərk etmiş adamlar da 
qayıdıb onlara qoşuldular. Nəticədə hökmdar məğlub oldu və 
hökmdarlıq əmoğlanlarının əlinə keçdi. 
 
Şer 
 
37
 
Rəiyyətə zülm edərsə bir ağılsız hökmdar.  
Düşmən bir gün edər onun ölkəsini tar–mar.  
Rəiyyətlə sülh edən şah dəf edər hər afəti.  
Adil şahın ləşkəridir çünki öz rəiyyəti. 
 
7. Hekayət 
 
Bir şah öz əcəm qulu ilə gəmiyə minmişdi. Demə qul ömründə 
gəmiyə minməmiş, dəniz səfərinin  əziyyətini görməmiş imiş. O, 
qorxudan əsməyə və ucadan ağlamağa başladı. Gəmidəkilər nə qədər 
çalışdılarsa onu sakit edə bilmədilər. Qulun bu halı  şahın kefini 
pozdu. Lakin bir çarə tapa bilmirdilər. Gəmidə müdrik bir adam var 
idi, vəziyyəti belə gördükdə dedi: 
–İcazə versəniz, mən onu sakit edə bilərəm. Hökmdar dedi: 
–Son dərəcə lütf göstərmiş olarsınız. 
Əmr etdi qulu dənizə atdılar, Qul bir neçə dəfə suya batıb çıxdı; 
sonra saçlarından tutub onu gəmiyə  tərəf dartdılar. O, iki əlli 
sükandan yapışıb sallandı  və elə ki, gəmiyə  çıxdı, susub dinməz, 
söyləməz bir küncdə oturdu. Şaha bu qəribə  gəldi, haman müdrik 
adamdan soruşdu ki, bunda nə hikmət var? 
Dedi: 
–Bu qul dənizdə qərq olmaq qorxusunu keçirmədiyindən gəmi-
dəki  əmin–amanlığın qədrini bilmirdi. O da məlumdur ki, 
fəlakətədüşməyən sakitliyin qədrini bilməz! 
 
Şer 
 
Ey tox, sənə xoş gəlməyir əgər arpa çörəyi, 
Bil ki, sənə xoş gəlməyən bu şey mənə nemətdir. 
Cənnət əhli bir cəhənnəm sanar ikən erafı,
25
  
Cəhənnəmin əhli üçün eraf özü cənnətdir. 
 
Beyt 
 
Fərqi vardır: birisinin ağuşunda gözəl yar,  
Digərinin iki gözü yolda qalmış intizar. 
 

 
38
8. Hekayət 
 
Hörmüzə dedilər: – Atanın vəzirləriidən nə xəta baş verib ki, on-
ları həbs etdiribsən? 
Dedi: – Elə bir xəta baş verməyib ki, həbsə səbəb olsun. Lakin 
gördüm, zəhmim onların ürəyinə elə çöküb ki, verdiyim vədlərə belə 
inanmırlar. Qorxdum canlarının qorxusundan canıma qəsd etsinlər. 
Ona görə də alimlərin sözürə əmal etdim. Alimlər deyiblər ki: 
 
Şer 
 
Kim səndən qorxursa, qıl ondan həzər,  
Olsan da yüz elə şəxsə bərabər.  
Pişik aciz qalsa, görmürsən, dərhal,  
Pələngin gözünə atacaq çənkal.  
İlan ona görə çalır çobanı  
Ki, qorxur çomaqla alınsın canı. 
 
 
39
9. Hekayət 
 
Ərəb hökmdarlarından biri qocalıq vaxtında xastələnib, həyatdan 
ümidiyi kəsmişdi. Bu zaman bir atlı gəlib, xoş xəbər verərək dedi:  
–Hökmdar sağ olsun, düşmənin qalasını dağıdıb başçılarını da 
əsir aldıq. Düşmənin camaatı və qoşunları hökmdarın bayrağı altına 
keçdilər. 
Hökmdar kədərlə köksünü ötürüb dedi: 
–Bu xoş xəbəri mənə yox, varislərimə ver! 
 
Şer 
 
Əziz ömür başa çatdı xoş arzular içində,  
Dedim kaş ki, ürəyimdən gecən girsin qapımdan.  
Ürəyimdən gecən gəldi, lakin ümid yoxdur ki,  
Gecən ömür geri dönə, mən də olam kamran. 
 
Şer 
 
Köç təblini vurdu əcəl əlilə,  
Ey gözlərim başa deyin: əlvida.  
Ey əl, bilək və qol daha ayrılın.  
Üzə, gözə, qaşa deyin: əlvida.  
Düşmənlərin kamınça mən gedirəm,  
Barı bu yoldaşa deyin: əlvida!  
Mən nadan yaşadım dunyada, barı,  
Dostum, sən xoş yaşa, deyin əlvida! 
 
10. Hekayət 
 
Dəməşq məscidində, Yəhya peyğəmbərin məqbərəsində 
olduğum zaman, ədalətsizlikdə  şöhrət tapmış bir ərəb hökmdarı da 
təsadüfən oraya ziyarətə  gəlmişdi. O, namaz qıldıqdan sonra dua 
oxuyub, allahdan köməkliklər istədi. 
 
Beyt 
 
Kasıb da, varlı da bu yerdə quldur.  

 
40
Daha dövlətlisə, daha yoxsuldur.
26
 
 
Sonra o, mənə müraciət edib dedi: 
–Dərvişlərin mərhəmətli və sədaqətli olduğuna inandığıma görə, 
xahiş edirəm, mənə bir məsləhət verəsiniz, çünki güclü bir duşmən 
məni hədələyir. Cavabında dedim: – Gücsüz rəiyyətə  rəhm elə ki, 
güclü düşməndən zülm görməyəsən! 
 
Şer 
 
İnsaf deyil, güclü ikən göstərərək zor, qüvvət.  
Sındırasan bir yazığın pəncəsini nəhayət. 
Qorxsun o kəs, biçarəyə rəhm etməyib zülm edə. 
Yıxılanda kimsə ona hayan durmaz əl–əlbət.  
Hər kim əkib «pislik» dəni, yaxşı məhsul gözləsə.  
Xam xəyala düşmüş olar, boşa çıxar bu niyyət.  
Qulağından pambığı at, ver bu xalqın haqqını.  
Sən verməsən, gələr bir gün, haqqın istər rəiyyət. 
 
Şer 
 
Bir bədən üzvüdür bu bəni–adəm.  
Eyni bir çövhərdən yaranmış aləm.  
Bir üzvü dərdlərə salsa ruzigar.  
Tutmaz başqa üzvü yerində qərar.  
Özgənin dərdinə əgər qalmasan,  
Yaraşmaz adına deyilsin insan. 
 
11. Hekayət 
 
Duası müstəcab olan bir dərviş Bağdad  şəhərinə  gəldi. Həccac 
Yusifə
27
 xəbər verdilər, onu yanına çağırtdırıb dedi: 
–Mənim üçün bir xeyir–dua ver! 
Dedi: 
–Ey allah, Həccacın canını al!  
Həccac soruşdu: 
–Allah xatirinə, bu necə duadır? 
Dedi: 
 
41
–Bu duanın həm sənə, həm də bütün müsəlmanlara xeyri vardır. 
 
Şer 
 
Məzlumlara zülm edən ey hökmran!  
Nə vaxtadək sürəcəkdir bu dövran?!  
Nə dörd əlli tutmusan bu dünyanı,  
Birdəfəlik öl ki, mərdümazarsan. 
 
12.Hekayət 
 
Zalim hökmdarlardan biri, bir abiddən soruşdu: 
–İbadətlərdən hansı yaxşıdır?  
Dedi: 
–Sənin üçün yarım günlük yuxu. Heç olmasa camaat yarım gün 
sənin əziyyətindən qurtarmış olar. 
 
Şer 
 
Gündüz gördüm yatıbdır bir zülmkar,  
Bu fitnədir dedim, yatsa yaxşıdır.  
Oyaqlıqdan yatması xoş olan kəs.  
Birdəfəlik yerə batsa yaxşıdır. 
 
13. Hekayət 
 
Nəql edirlər ki, bütün gecəni eyş–işrətlə  məşğul olan bir 
hakmdar səhərə yaxın məst halda deyirdi: 
 
Bizim üçün bu dünyada bundan artıq dəm yoxdur. 
Ki, yaxşı, pis şeylər üçün fikir yoxdur, qəm yoxdur. 
 
Bayırda,  şaxtalı havada çılpaq yatmış bir dərviş bunu eşidib 
dedi: 
 
Beyt 
 
Ey deyən dünyada, ən xoşböxt bizik,  

 
42
Tutaq, sən qəmsizsən, biz də qəmsizik? 
 
Dərvişin sözündən hökmdarın xoşu gəldi, ona min qızıl vermək 
istədi, pəncərədən qızıl kisəsini çıxarıb səslədi: 
—Dərviş, ətəyini aç!  
Dərviş dedi: 
–Paltarım var ki, ətəyim olsun?! 
Dərvişin belə yazıq vəziyyətini və zərif təbiətini görən hökmda-
rın ona həddən artıq rəhmi gəldi. O, qızıl kisəsinin üstünə bir xələt də 
qoyub, dərvişə verdi. Lakin çox çəkmədi ki, dərviş pulu xərclədi, 
xələti də satıb yedi və yenə  bəxşiş ümidi ilə hökmdarın yanına 
qayıtdı. 
 
Beyt 
 
Azadə kəslərin əli boş olar,  
Xəlbirdə su qalmaz, aşiqdə qərar.  
 
Hökmdarın söz dinləməyə meyli olmadığı vaxt dərvişin gəldi-
yini ona xəbər verdilər. Hiddətlənib, qaşqabağını tökdü. 
Buna görə  ağıllı adamlar deyiblər ki, hökmdarların qəzəbindən 
ehtiyat etmək lazımdır. Çünki hökmdarlar ölkənin böyük məsələlərilə 
məşğul olduqlarından qara camaatın hayına qalmazlar. 
 
Şer 
 
Hər kim gozləməsə vaxtı, fürsəti,  
Ona haram olar şahın neməti.  
Hər zaman sözünün bil məqamını  
Boş sözlə məhv etmə ehtiramını. 
 
Hökmdar dedi: 
– O qədər dövləti az bir vaxtda dağıdıb tələf edən bu həyasız, 
israfçı  gədanı buradan qovun! Dövlət xalqın malıdır. Kömək 
yoxsullar üçündür, israfçılar üçün deyil. 
 
Beyt 
 
 
43
Axmaq əgər yandırarsa şamını gündüz çağı,  
Gecə vaxtı şamsız qalar, zülmət olar otağı. 
 
Ağıllı  vəzirlərdən biri sözə qarışıb dedi: – Ey hökmdar, məncə 
belə adamlara xərcliyi az–az vermək yaxşıdır ki, birdən israf etməsin-
lər. Cəzalandırmaq məsələsinə gəldikdə isə, əmriniz onu tərbiyələn-
dirmək məqsədilə olsa da, bəziləri bunu sizin səxavətsizliyinizə 
yozarlar. Bundan əlavə, ümidvar etdiyiniz adamı yenidən naümid 
edib könlünü sındırmaq kəramətinizə yaraşmaz. 
 
Beyt 
 
Tamahkara öz qapını çalış açma heç zaman,  
Açdınsa bil, bir də onu bağlamaq olmaz asan. 
 
Şer 
 
Kim görmüş dünyada Hicaz
28
 təşnəsi,  
Şor suyun yanında yurd salıb yaşar?  
Lakin harda şirin bir bulaq olsa,  
İnsan, quş, qarınca ora toplaşar.