Məskunlaşma sisteminin inkişafı (Rusiya misalında) Rusiyanın avropa hissəsində II-IX əsrlərdə - ocaq məskunlaşma sistemi (məsk. Sist. Mənb.) yarandı.
II-V əsrlərdə məskunlaşma iri şəhərlər (çəpərə alınmış məskənlər) şəklində təqdim olunur ki, onların ətrafında kənd təsərrüfat yerləri olurdu (şək.10).
Şək.10.
VI-IX əsrlərdə əhatəsində olan əraziləri özünə tabe etməyə çalışan knyaz hakimiyyətində olan şəhər-mərkəzlər seçilməyə başlayır (şək.11).
Şək.11.
IX-XII əsrlərdə xətti məskunlaşma sistemi formalaşır. Erkən feodal mərhələsində xətti və ya su-kommunikasiya məskulaşma sistemi yaranmağa başladı.
Şək.12.
XII-XV əsrlərdə halqavari (müdafiə-strateji) məskunlaşma sistemi formalaşır.
Feodal parçalanması dövründə sərbəst knyaz dövlətrləri meydana gəlir. Halqavari sistemlərin mərkəzləri – Novqorod, Suzdal, Moskva və başqaları (şək. 13).
Şək.13.
XV-XIX əsrlərdə ulduzvari məskunlaşma sistemi formalaşır. Tədricən əsas mərkəzdən radial nəqliyyat istiqamətlərində məskunlaşma sisteminin karkası yaranır. (əvvəl Moskva, XVIII əsrin əvvəl. – Sankt-Peterburq, eləcə də Kiyev və Kazan). Qərbi Sibirdə məskunlaşma mərkəzləri Tümen, Tobolsk, Tomsk şəhərləri olur (şək.14).
Şək.14.
XIX əsrin sonunda məskunlaşma sistemi mürəkkəb xarakter balır. Müxtəlif formalar bir-birilə uyğunlaşır: ulduzvari fromadan, kənarlarda hələ də saxlanılmış ocaq məskunlaşma sistemin qədər.
Məskunlaşmanın vacib xarakteristikası onun fromasıdır. Məskunlaşmanın iki formasını ayırırlar:
