Şəkərli diabet (tip 2) xəstəliyinin diaqnostika və müalicəsi üzrə klinik protokol

Diabetik avtonom neyropatiya 
Bu fəsadın əlamətləri və simptomları anamnez toplanarkən və 
fiziki müayinə zamanı təyin edilməlidir. Avtonom neyropatiyanın 
əsas klinik təzahürlərinə aşağıdakılar aiddir: sakit vəziyyətdə 
taxikardiya, fiziki hərəkətlərə tolerantlıq, ortostatik hipotenziya, 
qəbizlik, qastroparez, erektil disfunksiya, sudomotor disfunksiya (tər 
vəziləri funksiyasının pozulması), neyrovaskulyar funksiyanın 
pozulması, “xəfif diabet” və hipoqlikemik avtonom çatışmazlıq.
E. PƏNCƏYƏ NƏZARƏT 
► 
Pəncənin xorası və ya amputasiyasının öncədən meydana çıxan 
əlamətlərini vaxtında müəyyən etmək üçün diabetli xəstələrə hər 
il pəncənin hərtərəfli müayinəsi aparılmalıdır. Pəncənin 
müayinəsi ilkin baxış zamanı monofilament, kamerton, palpasiya 
vasitəsilə və vizual yolla aparılmalıdır. (B) 
► 
Diabetli şəxsləri pəncəyə nəzarət barədə təlimatlandırmaq 
lazımdır. (B) 
► 
Pəncə xorası və yüksək riskli pəncəsi olan şəxslərə, xüsusən də 
anamnezində pəncə xorası və ya amputasiya olanlara, çoxixtisaslı 
yanaşma tövsiyə olunur. (B) 
► 
Siqaret çəkən, qoruyucu hissiyyatın itməsi və toxumaların 
struktur pozulmaları və ya anamnezində aşağı ətraflarda 
patologiyası olan xəstələri, sonrakı profilaktika və uzun müddətli 
sağqalma naminə pəncə problemləri ilə məşğul olan mütəxəssis 
yanına göndərmək lazımdır. (C) 
► 
Periferik arterial xəstəliyin (PAX) ilkin skrininqinə anamnezdə 
dəyişkən axsamanın olması 
və ayaqda pulsasiyanın 
qiymətləndirilməsi daxildir. PAX-li xəstələrin əksəriyyəti 
asimptomatik olduğu üçün topuq-braxial indeksin (TBİ) təyin 
edilməsi nəzərdə tutulmalıdır. (C) 
► 
Əhəmiyyətli dərəcədə dəyişkən axsama və ya TBİ müsbət 
olduqda, xəstələrdə damarların vəziyyətinin daha ətraflı 
qiymətləndirilməsi və fiziki hərəkət, dərman preparatları və 
cərrahi müdaxilə imkanının müəyyən edilməsi üçün 
mütəxəssislərin məsləhəti lazımdır. (C) 
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

---

 26
► 
Diabetik neyropatiyanın və /və ya PAX-nin məntiqi nəticəsi olan 
pəncənin xoralaşması və amputasiyası diabetli xəstələrin ölüm və 
əlilliyinin əsas səbəbləridir. Risk amillərinin erkən diaqnostikası 
və aparılması qeyri-qənaətbəxş nəticənin profilaktikasına və ya 
ləngidilməsinə kömək edə bilər. 10 ildən artıq diabetdən əziyyət 
çəkən, kişi cinsinə mənsub, qlikemiya nəzarəti pis olan və ya 
kardiovaskulyar, retinal və ya renal fəsadlar baş verən xəstələrdə 
xoralaşma və ya amputasiya riski böyükdür.
► 
Pəncə ilə əlaqəli aşağıdakı riskli hallar zamanı amputasiya 
ehtimalı yüksəkdir: 
9 Qoruyucu hissiyyatın itməsi ilə müşahidə olunan periferik 
neyropatiya 
9 Biomexanizmlərin pozulması (neyropatiya olduqda) 
9 Yerli təzyiqin artması əlamətləri (eritema, xoranın qanaması) 
9 Sümüklərin deformasiyası 
9 PAX (ayaqda pulsasiyanın azalması və ya yox olması) 
9 Anamnezdə xoranın və ya amputasiyanın olması 
9 Ağır dırnaq patologiyası.