9-MAVZU. GLOBALLASHUV VA GLOBAL MUAMMOLARNING FALSAFIY JIHATLARI
134
4.
Mirziyoyev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda
barpo etamiz. – Toshkent: “O’zbekiston” NMIU, 2017. – 56 b.
5.
Karimov I.A. Asarlar to‘plami. 1-24 jildlar.- T.: O’zbekiston 1996-2016.
6.
Karimov I. A. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch. 2 nashr –T.:Ma’naviyat, 2016
176-b.
7.
Falsafa. Axmedova M. Tahriri ostida. – T.: O’FMJ, 2006. 339 b.
8.
Shermuxamedova N.A. Falsafa. – T.: Noshir, 2012. 1214 b.
9.
Falsafa asoslari. Q.Nazarov tahriri ostida. –T.: «SHarq», 2005 y.
10-MAVZU. MANTIQ ILMINING PREDMETI, ASOSIY QONUNLARI.
TUSHUNCHA TAFAKKUR SHAKLI SIFATIDA
135
10-MAVZU. MANTIQ ILMINING PREDMETI, ASOSIY QONUNLARI.
TUSHUNCHA TAFAKKUR SHAKLI SIFATIDA
REJA:
1. Mantiq fanining predmeti va ahamiyati.
2. Tafakkurning mantiqiy shakllari va qonunlari
3.To‘g‘ri muhokama yuritishning mantiqiy tamoyillari: fikrning aniqligi, izchilligi
va etarli asosga ega bo‘lishi.
4.Mantiqilmining fanlar tizimidagi o‘rni..
5.Tushunchalarning shakllanish va qo‘llanishi.
Tayanch iboralar:
Predmet belgisi, predmetlar sinfi, tushuncha, tushunchaning
mazmuni, tushunchaning xajmi, tushunchaning turlari, tushunchalar o‘rtasidagi
munosabatlar, tushunchani chegaralash, tushunchani umumlashtirish, tariflash,
tasniflash,tushunchani bo‘lish.
Kelib chiqishiga ko‘ra arabcha bo‘lgan “mantiq” (grekcha–logos) atamasi
«fikr», «so‘z», «aql», «qonuniyat» kabi ma’nolarga ega. Uning ko‘pma’noligi turli
xil narsalarni ifoda qilishda o‘z aksini topadi. Xususan, mantiq so‘zi, birinchidan,
ob’ektiv olam qonuniyatlarini (masalan, «ob’ektiv mantiq», «narsalar mantig‘i»
kabi iboralarda), ikkinchidan, tafakkurning mavjud bo‘lish shakllari va
taraqqiyotini, shu jumladan, fikrlar o‘rtasidagi aloqadorlikni xarakterlaydigan
qonun-qoidalar yig‘indisini (masalan, «sub’ektiv mantiq» iborasida) va
uchinchidan, tafakkur shakllari va qonunlarini o‘rganuvchi fanni ifoda etishda
ishlatiladi.
Mantiq ilmining o‘rganish ob’ektini tafakkur tashkil etadi. «Tafakkur» ham
arabcha so‘z bo‘lib, o‘zbek tilidagi «fikrlash», «aqliy bilish» so‘zlarining sinonimi
sifatida qo‘llaniladi. Tafakkur bilishning yuqori bosqichidir. Uning mohiyatini
yaxshiroq tushunish uchun bilish jarayonida tutgan o‘rni, bilishning boshqa
shakllari bilan bo‘lgan munosabatini aniqlab olish zarur.
Bilish voqelikning, shu jumladan, ong hodisalarining inson miyasida sub’ektiv,
ideal obrazlar shaklida aks etishidan iborat. Bilish jarayonining asosini va oxirgi
maqsadini amaliyot tashkil etadi. Barcha hollarda bilish insonning hayotiy faoliyati
bilan u yoki bu darajada bog‘liq bo‘lgan, uning ma’lum bir ehtiyojini qondirishi
mumkin bo‘lgan narsalarni tushunib etishga bo‘ysundirilgan bo‘ladi. Bilish
jarayonini amalga oshirar ekan, kishilar o‘z oldilariga ma’lum bir maqsadni
qo‘yadilar. Ular o‘rganilishi lozim bo‘lgan predmetlar doirasi, tadqiqot yo‘nalishi,
shakllari va metodlarini belgilab beradi.
Bilish murakkab, ziddiyatli, turli xil darajalarda va shakllarda amalga oshadigan
jarayondir. Uning dastlabki bosqichini hissiy bilish – insonning sezgi organlari
yordamida bilishi tashkil etadi. Bu bosqichda predmet va hodisalarning tashqi
xususiyatlari va munosabatlari, ya’ni ularning tashqi tomonida bevosita namoyon
|
