Sərbəst iş Ad: Ədiləxanım Soyad: Ağakərimova İxtisas

4.Əmək prosesində diqqətin rolu

Bir proses kimi əmək istehsal prosesinin bir hissəsidir.

İstehsal prosesi xammal, xammal, yarı bitmiş məhsulların hazır məhsula çevrildiyi əmək prosesləri və texnoloji proseslərin məcmusudur.

Ümumiyyətlə, məqsədi bazara məhsul buraxmaq olan əsas istehsal prosesləri və şirkətin normal fəaliyyətini təmin edən köməkçi proseslər (təmir, nəqliyyat və s.) Var.

Hər bir istehsal prosesinə əmək obyektlərinin yaşadığı dəyişikliklər məcmusu və bu əmək obyektlərinin məqsədəuyğun dəyişdirilməsinə yönəlmiş işçilərin hərəkətləri məcmusu kimi baxmaq olar. Birinci halda texnoloji prosesdən, ikincisi əməkdən danışırlar.

Texnoloji proses müəyyən bir qaydada və ciddi şəkildə müəyyən edilmiş bir ardıcıllıqla istehsal olunan əmək obyektlərinin forması, ölçüsü, vəziyyəti, quruluşu, mövqeyi, yerində məqsədəuyğun bir dəyişiklikdir.

Texniki cəhətdən etibarlı əmək standartlarını yaratmaq üçün istehsal prosesini və onun tərkib hissələrini öyrənmək lazımdır. İstehsal prosesi texnoloji tərəfi, təşkilati, əmək, sosial-iqtisadi tərəfi olan kompleks bir fenomendir. Texnoloji tərəf işlərin müəyyən bir ardıcıllıqla və müəyyən bir zamanda aparılmasını əhatə edir. Əmək mövzusuna təsir növlərini, üsullarını və ardıcıllığını, bu halda istifadə olunan maşınları, mexanizmləri, alətləri, maşın və avadanlıqların iş qaydasını və rejimlərini müəyyənləşdirir. Alətlər və iş metodlarının dəsti xüsusi texnoloji sənədlərdə (texnoloji xəritələr, təlimatlar) əks olunur.

Əmək prosesi altında podratçı tərəfindən hər hansı bir məhsulun və ya onun bir hissəsinin yaradılması və ya istehsal prosesində başqa bir funksiyanın yerinə yetirilməsi üçün həyata keçirdiyi tədbirlər kompleksi deməkdir.

Əmək prosesi, və ya əməyin özü, əmək vasitələrindən istifadə edərək əmək obyektlərinin formasını, ölçüsünü, quruluşunu, fiziki və kimyəvi xüsusiyyətlərini, qarşılıqlı mövqeyini dəyişdirməyə yönəlmiş məqsədəuyğun bir fəaliyyətdir. Əmək prosesində həm işçilərin alətlər köməyi ilə əmək obyektlərinə birbaşa təsiri, həm də əmək vasitələrinin idarə olunması və istehsalın müxtəlif funksiyalarda saxlanılması baş verir.

Əmək prosesinin məzmununu təşkil edən istehsalat işçilərinin hərəkətlər sistemi, əmək funksiyalarının tərkibi və ardıcıllığı, əməyin texnika və metodları iş və istehsal təlimatları, qaydalar və s.

Əmək prosesləri aşağıdakı əsas xüsusiyyətlərə görə fərqlənir: əməyin subyekti və məhsulunun mahiyyəti, işçilərin funksiyaları, işçilərin əmək mövzusuna təsir göstərməsində iştirakı dərəcəsi (əməyin mexanizasiyası dərəcəsi) və əməyin ağırlığı.

Əməyin mövzusunun və məhsulunun təbiəti ilə əmək proseslərinin iki növü vardır: maddi-enerji və məlumatlandırma. Birincisi işçilər üçün, ikincisi ofis işçiləri üçün tipikdir. İşçilərin əməyinin mövzusu və məhsulu maddə və ya enerjidir; işçilərin əməyinin mövzusu və məhsulu məlumatdır (iqtisadi, dizayn, texnoloji və s.).

İştirak dərəcəsinə görə əmək mövzusuna təsir edən bir insan, əmək prosesləri əl, maşın əl ilə, maşın və avtomatlaşdırılmış olaraq bölünür.

Əl ilə əmək mövzusuna təsirinin işçilər tərəfindən əlavə enerji mənbələri istifadə etmədən və ya əlavə bir enerji mənbəyi (elektrik, pnevmatik, hidravlik və s.) tərəfindən işə salınan bir əl alətinin köməyi ilə həyata keçirildiyi proseslərdir. Əl proseslərinin nümunələri məhsulların yığılması, mişarlanması, boyanması, elektrikli qazma ilə delik açılması və s.

Maşın əl iləəmək obyektinə təsirinin dəzgahın (dəzgahın) hərəkətə gətirən mexanizmlərindən istifadə edilərək həyata keçirildiyi, lakin alətin əmək obyektinə və ya əmək obyektinə nisbətən hərəkətinin işçi tərəfindən həyata keçirildiyi proseslərə aiddir. Məsələn, metal kəsmə maşınlarında hissələrin əllə yemlə işlənməsi.

Maşın prosesləri ilə əmək obyektinin forma, ölçü və digər xüsusiyyətlərindəki dəyişiklik, əmək obyektini quraşdırmaq və çıxarmaq və maşının işinə nəzarət etmək olan işçinin fiziki səyləri olmadan maşın tərəfindən aparılır. Məsələn, alətin mexaniki bir yemi olan bir maşın üzərində hissələrin işlənməsi, bir pres sürücüsünün işi.

Avtomatlaşdırılmış proseslər əmək obyektinə texnoloji təsir, onun quraşdırılması və çıxarılması işçinin iştirakı olmadan həyata keçirildiyi ilə xarakterizə olunur. Avtomatlaşdırma dərəcəsindən asılı olaraq, avtomatlaşdırılmış istehsalatda işçilərin funksiyalarına dəzgahın işinin izlənməsi, arızaların aradan qaldırılması, alətlərin qurulması, dəyişdirilməsi, lazımi əmək əşyaları və alət ehtiyatlarının verilməsi və maşınların istismarı üçün bir proqramın tərtib edilməsi daxil ola bilər.