Şərq-Qərb Tədqiqat Mərkəzi Səlahəddin XƏLİlov

Geyim
Toxucu: “Bizimlə Geyim barədə danış”,– dedi.

O, cavab verdi:

“Geyiminiz sizin gözəlliyinizin çox hissəsini örtür, lakin sizdəki eybəcərliyi gizlədə bilmir.

Hərçənd ki, libaslarınızda sirr saxlamaq azadlığı axtarır­sı­­nız, an­­caq siz onlarda boyunduruq və zəncir də tapa bilərsiniz.

Yaxşı olardı ki, günəşi və küləyi daha çox dərinizlə qar­şı­la­yay­dı­nız, nəinki paltarınızla.

Axı, həyatın nəfəsi gün işığında, həyatın əli isə küləkdədir.

Bəziləriniz deyir: “Məgər geydiyimiz paltarı şimal küləyi özü to­xu­mayıbmı?”

Bəli, mən də deyirəm – bu, şimal küləyi idi.

Amma onun toxucu dəzgahı – həya, ipləri isə ərköyün­lü­yü­nüz idi.

İşini bitirəndən sonra o sizə gülürdü meşədə.

Unutmayın ki, utancaqlıq natəmizlərin gözündən qorun­maq üçün qal­xandır.

Natəmizlər qalmayanda, utancaqlıq ağılın əsarətindən və alda­nı­şın­dan başqa nə olacaq ki?

Unutmayın ki, torpaq sizin yalın ayaqlarınızın təma­sın­dan həzz alır, küləklərsə saçlarınızla oynamaq həsrətindədir”.

Alış-veriş
Bir tacir söylədi: “Alış-verişdən danış bizə”.

O, belə cavab verdi:

“Torpaq öz meyvələrini sizin üçün yetişdirir, lakin siz təkcə öz əl­­lə­rinizi doldurmağı öyrənmisinizsə onlardan bəhrə­lə­nə bilmə­yə­cək­si­niz.

Çünki yalnız torpağın nemətlərinin mübadiləsində siz bol­­luq ta­pa bilər və ehtiyaclarınızı ödəyərsiniz.

Lakin bu mübadilə məhəbbət və ədalətlə həyata keçiril­mir­sə, o, bə­zilərinizi hərisliyə, digərlərinizi isə aclığa gətirib çıxaracaq.

Siz – dənizin, tarlaların və üzümlüklərin zəhmətkeşləri – bazarda to­xucularla, dulusçularla və ədvaçılarla görüşəndə, yerin Ruhunu ça­ğırın, gəlib dursun aranızda, tərəzilərinizi və haqq-hesabınızı işıq­lan­dır­sın.

İmkan verməyin ki, sizin sövdələşmələrinizdə avaralar, iş əvəzinə boşboğazlıq satanlar iştirak etsinlər.

Belələrinə deyin: “Gedək bizimlə tarlaya, yaxud çıxın qarda­ş­la­rı­­nızla dənizə və siz də tor atın;

Torpaq da, dəniz də bizə qarşı olduğu kimi, sizə də səxavətli olacaqdır.”

Əgər müğənnilər, rəqqaslar və ney çalanlar gəlsələr onların da nemətlərindən alın.

Zira, onlar da meyvə və ətir yığanlardırlar. Gətirdikləri yuxular­dan toxunsa da, ruhunuza qida və geyimdir.

Bazarı tərk etməzdən əvvəl diqqət edin ki, heç kim evinə əliboş yollanmasın.

Əgər içinizdəki ən balacanın da ehtiyacları ödənməyibsə, yerin Ruhu küləyin altında rahat yata bilməyəcək”.

Cinayət və Cəza
Sonra şəhərin hakimlərindən biri qarşıya çıxaraq dedi: “Bizə Cinayət və Cəzadan danış”.

O, belə cavab verdi:

“Ruhunuz rüzgar qabağına düşüb avaralanmağa gedəndə,

siz tənha və müdafiəsiz olanda, başqalarına və dolayısı ilə özü­nü­zə zülm etmiş olursunuz.

Etdiyiniz bu zülmə görədir ki, müqəddəsliyin qapısını döyərək bir müddət unudulmuş kimi gözləməyə məcbursunuz.

Sizin ilahi mənliyiniz bir okean kimidir,

O, əsla çirkləndirilə bilməz.

O, bir efir kimi yalnız qanadı olanları yüksəyə qaldırır.

Hətta sizin ilahi mənliyinizin günəşə də bənzəri var;

O nə köstəbək yolları tanıyar, nə ilan deşiyi axtarar.

Lakin ilahi mənliyiniz içinizdə yalnız deyildir.

İçinizdə insani çox şey var, lakin bir çox şey hələ də in­san­laş­ma­sı­nı gözləyir.

O, bir biçimsiz cırtdan kimidir, duman içində yuxulu-yuxulu öz oya­nışını arayır.

İndi içinizdəki insandan danışmaq istəyirəm.

Zira, cinayətin və cinayətə görə cəzanın nə olduğunu bi­lən içi­niz­dəki ilahi məniniz, yaxud yuxulu cırtdan deyil, məhz odur.

Tez-tez eşitmişəm bunu sizdən,

Zülm etmiş adam haqqında elə danışırsınız ki,

guya o sizlərdən birisi olmayıb, dünyanıza soxulmuş bir yaddır.

Mən isə deyirəm: müqəddəs və mömin olan, daxilinizdəki ali­lik­dən yüksəyə qalxa bilmədiyi kimi, eləcə zalım və zəif olan da, həm­çi­nin, daxilinizdə gəzdirdiyiniz alçaqlıqdan aşağı enə bilməz.

Bir yarpaq bütövlükdə ağacın səssiz razılığı olmadan sarala bil­mə­diyi kimi, sizin hamınızın buna gizli razılığınız olmasa zalım da öz pis əməlini eləyə bilməz.

Sanki bir izdiham kimisiniz, birlikdə yeriyirsiniz öz ilahi mən­li­yi­nizə doğru.

Siz həm yol, həm də yolçularsınız.

Əgər biriniz yıxılırsa, o, arxadan gələni ayaq altdakı daşdan xə­bər­dar etmək üçün yıxılır.

Lakin yıxılan, həm də, qabaqda gedənlərə görə yıxılmış olur; ayaq­­dan möhkəm və iti olmaqlarına baxmayaraq, o daşı yoldan gö­tür­mə­mişlər.

Bir söz də deyəcəm, ürəyinizə ağırlıq gətirəcək olsa belə:

Öldürülənin öz ölümündə təqsiri yox deyil.

Soyulanın soyğuna məruz qalanda günahı yox deyil.

Zalımın zülmündə möminin də günahı vardır.

Xatakar pis iş tutanda əlləri təmiz olan da təmiz qalmır.

Bəli, çox zaman məhkum zərərçəkmişin qurbanı olur.

Çox zaman da məhkum olunmuş günahlandırılmayan və mü­ha­ki­mə edilməyənin yükünü daşımış olur.

Siz haqlını haqsızdan və yaxşını pisdən seçə bilmirsiniz.

Zira, ağ sapla qara sap birlikdə toxunan kimi onlar günəşin qar­şı­sında birgə dayanmışlar.

Qara sap qırılır, toxucu bütün parçanı gözdən keçirməli, dəzgahı da yoxlamalıdır.

Əgər aranızda birisi öz xəyanətkar arvadını məhkəməyə çəkmiş olsa, qoy, onda ərin də ürəyini tərəzidə çəksinlər. Ölçsünlər də­qiq­lik­lə onun ruhunu.

Qoy, incidəni şallaqlayacaq adam əvvəlcə incidilmişin ruhuna da boylansın.

Aranızdan bir kimsə haqq naminə şər ağacını balta­la­mağa qal­xıb­sa, qoy, onun köklərinə də diqqətlə baxsın.

Həqiqətən də, o, xeyir və şər, bəhrəli-bəhərsiz bütün kök­lə­ri ye­rin səssiz-səmirsiz ürəyində bir-birinə sarmaşmış halda görəcəkdir.

Siz, ədalətli olmalı olan hakimlər, əlləri təmiz, ruh isə oğ­ru ola­na nə hökm çıxaracaqsınız?

Bəs əlləri ilə qatil, ruhu ilə zülmün qurbanı olana hansı cəzanı la­yiq biləcəksiniz?

Davranışında yalançı və qəddar olan, lakin özü də inci­dil­miş və al­çaldılmış birisini necə təqib edərdiniz?

Bəs çəkdiyi peşmançılığı artıq çoxdan xatasını üstələdiyi birisini ne­cə mühakimə edərsiniz?

Məgər sizin xidmət etdiyiniz ədalət məhkəməsinin əsl hədəfi elə peş­mançılıq deyilmi?

Hər bir halda, siz nə günahsıza peşmanlıq çəkdirmək, nə də gü­nah­karın ürəyindəki peşmanlığı ordan çıxarıb atmaq gücündə deyil­si­niz.

O, gecələr çağrılmadan gəlir. Gəlir ki, insanlar oyanıb özlərinə baxa bilsinlər.

Ey ədaləti anlamalı olan kimsələr, əgər bütün işlərə gün işığında baxmasanız bunu necə edə bilərsiniz?

Yalnız o zaman anlayacaqsınız ki, ayaq üstə olan və yı­xılan – əs­lin­­də öz cırtdan mənliyinin gecəsi ilə ilahi mənliyinin gündüzü ara­sın­da­kı alatoranlıqda gəzişən eyni insandır.

Məbədin guşə daşı təməldə duran ən altdakı daşdan heç də yüksəkdə deyil”.

Qanunlar
Sonra bir hüquqşünas soruşdu: “Ustad, bizim qanunlar barədə nə deyərdin?”

O, cavab verdi:

Qanun qoymaqdan xoşunuz gəlir. Lakin onları pozanda daha çox həzz alırsınız.

Okean sahilində oynayan uşaqlar kimisiniz, inadla qum qalaları ucal­dırsınız ki, sonra gülərək onları uçurasınız.

Amma başınız bu qum qalalarını tikməyə qarışıq ikən, okean sa­hi­lə bir xeyli qum yenə gətirir.

Siz onları dağıdıb uçuranda, okean da sizə qoşularaq gülür.

Həqiqətən, okean həmişə məsumlarla birgə gülür.

Bəs o kəslərə nə deyəsən ki, onlar üçün həyat okeanı, insanın yaratdığı qanunlar isə qum qalalarını xatırlatmır.

O kəslərə ki, onlar üçün həyat qaya, qanunlar isə külüngdür, istədikləri kimi çapırlar həyatı.

Onlara nə deyəsən?

Neyləyəsən rəqqaslara nifrət edən topala?

Neyləyəsən öz boyunduruğuna vurğun öküzə ki, meşədə­ki sığın və maralı avara və sərgərdan sayır?

Bəs toya hamıdan tez gələn, yeyib, içib yorulan, evinə gedəndə isə bütün şənlikləri zorakılıq, bütün şənlənənləri isə qanun pozucuları adlandırana nə deyəsən?

Nə deyə bilərəm ki, mən belələri haqqında?

Onlar da gün işığının altında durublar, amma arxaları günəşə doğrudur.

Onlar yalnız öz kölgələrini görə bilirlər və onların kölgələri onlar üçün qanundur.

Günəş bir kölgə istehsalçısından savayı nədir onlar üçün?

Məgər qanunları tanımaq, əyilib yerdəki kölgələri izləmək­dən baş­­qa bir şeydirmi? Amma sizi, üzü günəşə doğru yeriyənləri, yerə çə­kil­miş hansısa şə­killər saxlaya bilərmi?

Siz, küləklə birgə səyahət edənlər, hansı yelqovan sizə yol gös­tə­rə bilər ki? Əgər siz boyunduruğunuzu qırarkən başqasının dustaq­xa­na­sının qa­pısına toxunmamısınızsa insanın yaratdığı hansı qa­nun­lar sizin əl-qo­lunuzu bağlaya bilər?

Əgər rəqs edərkən, başqasının dəmir zəncirlərinə iliş­mir­si­nizsə han­sı qanundan qorxacaqsınız?

Əgər siz libasınızı cırarkən onu bir kimsənin cığırına tulla­ma­mı­sı­nızsa kim sizi məhkəməyə çəkə bilər?

Orfalesin camaatı, siz dəfin səsini ala, udun simlərini boşalda bi­lərsiniz, bəs torağayı kim susdura bilər”?

Azadlıq
Natiq dilləndi: “Bizə azadlıqdan danış”.

O, dedi:

“Şəhər qapılarında və ocaqlarınızın başında, sizin öz azadlığınız qar­şısında necə əyilib, səcdə etdiyinizi görmüşəm; eyni ilə qullar öz zülm­­karı qarşısında beləcə alçalır və onu öyürlər; baxmayaraq ki, o onları öldürməkdə davam edir.

Hə, məbədin meşəliyində və qalanın kölgəsində aranızda ən azad sa­yılanları azadlığı boyunduruq və qandal kimi geyinərək da­şı­dıq­la­rı­nı görmüşəm.

Ürəyim qan ağlayır içimdə. Zira, siz o zaman azad ola bi­lər­siniz ki, hətta azadlığı axtarmaq arzusunun özü belə sizin üçün artıq bir yü­kə çevriləcək və siz azadlıq haqqında bir məq­səd və həyatın mənası haq­qında danışırmış kimi danış­ma­ya­caq­sınız.

Siz o zaman həqiqətən azad olacaqsınız ki, günləriniz qayğısız, ge­cələriniz isə ehtiyac və qüssədən uzaq olacaq.

O zaman ki, bütün bunlar həyatınızı saranda belə, siz çıl­paq və bağ­lanmamış halda onların üzərinə yüksələ biləcəksiniz.

İdrakınızın səhərində öz günorta saatınızın ətrafına dola­dı­ğınız zən­cirləri qırmasanız öz gecə və gündüzləriniz üzərinə necə yüksələ bilərsiniz?

Əslində sizin azadlıq adlandırdığınız – zəncirlərin ən möh­kə­mi­dir, hərçənd ki, onun halqaları günəşdə parıldayır və gözlərinizi qa­ma­ş­dırır.

Azad olmaq üçün qırıb atmaq istədikləriniz məgər sizin mə­n­li­yi­ni­zin parçaları deyilmi?

Əgər ləğv etmək istədiyiniz ədalətsiz qanundursa, bu qanunu özü­nüz öz əllərinizlə yazmısınız öz alnınıza.

Hüquq kitablarınızı yandırmaqla silə bilməzsiniz onu; hakim­lə­ri­ni­zin alnından da yuya bilməyəcəksiniz onu, lap bütöv bir dənizi on­la­rın üstünə töksəniz belə.

Əgər taxtdan salmaq istədiyiniz despotdursa, əvvəlcə ba­xın, gö­rün içinizdə onun üçün ucaltdığınız taxt hələ dururmu?

Zira, azad və vüqarlıları tiran necə idarə edə bilər, əgər on­ların azad­lığında bir tiranlıq və vüqarlarında bir ayıb olma­sa?

Əgər canınızı qurtarmaq istədiyiniz qayğıdırsa, bilin ki, onu sizə sırı­mayıblar – özünüz seçmisiniz.

Əgər qovmaq istədiyiniz qorxudursa, o sizin ürəyinizdə oturub, qo­rxudanın əlində deyil.

Həqiqətən, varlığınızda hər şey yarı qucaqlaşmış halda da­im hə­rə­kətdədir; arzuladığınız və qorxduğunuz, ikrah et­di­yi­niz və sevdiyiniz, tə­qib etdiyiniz və uzaq qaçdığınız.

Bütün bunlar içinizdə işıq və kölgə kimi cüt gəzişirlər.

Kölgə ağararaq yox olanda, sönməkdə olan işıq başqa bir işığın köl­gəsinə çevrilir.

Beləcə sizin azadlığınız da qandallarını itirəndə, daha böyük azad­lığın qandallarına çevrilir”.

Ağıl və Ehtiras
Yenidən məbədin kahinəsi dilləndi və söylədi: “Bizimlə Ağıl və Eh­tiras barədə danış”.

O belə cavab verdi:

“Çox zaman qəlbiniz döyüş meydanını xatırladır; ağıl və dər­rakəniz ehtiras və meyllərinizə qarşı müharibə aparırlar bu meydanda.

Kaş, mən sizin qəlbinizdə sülh yarada biləydim, sizin his­sə­­ləriniz ara­sındakı qarşıdurma və rəqabəti vəhdət və harmoni­ya­ya çevirəydim!

Lakin mən bunu necə edə bilərəm, əgər siz özünüz öz da­xi­linizdə sülh yaratmasanız və bir-birinizi və hər bir hissənizi sev­məsəniz?

Sizin ağlınız və ehtirasınız – dənizdə üzən ruhunuzun sükanı və yel­kənləridir.

Əgər sizin yelkənləriniz cırılmış və ya sükanınız qırılmışsa, siz ya­l­nız axına düşüb hara gəldi gedərsiniz, yaxud dənizin ortasında hə­rə­­kətsiz qalarsınız.

Zira, təkbaşına idarə edən ağıl məhdudlaşdırıcı qüvvə, nə­za­rət­dən çıxan ehtiras isə ­­­özünü yandırıb külə döndərən alovdur.

Odur ki, qoyun, ruhunuz ağlınızı ehtiras səviyyəsinə yük­səl­t­sin ki, o, nəğmə oxuya bilsin; qoyun, ruhunuz ehtirasınızı ağıl­la isti­qa­mət­lən­dirsin ki, ehtiras hər gün dirilərək yaşaya bil­sin; və simurq quşu kimi öz külünün içindən pərvazlansın.

İstərdim ki, düşüncə və istəklərinizə evinizin iki ən əziz qonağı ki­­mi yanaşasınız; yəqin ki, qonağın birini digərindən üstün tut­maz­sı­nız;

Zira, birinə aşırı diqqətli olan kəs, hər ikisinin sevgi və etibarını itirmiş olur.

Təpələr arasında, ağ qovaqların kölgəsində oturaraq uzaq­dakı çöl və çəmənlərin sakitliyini və əmin-amanlığını bö­lü­şərkən icazə ve­rin, ürəyiniz öz sükutunda söyləsin: “Allah ağılda dincəlir”.

Lakin tufan qopub qüvvətli külək meşəni silkələyəndə, il­dı­rım və şim­şəklər göylərin əzəmətindən xəbər gətirəndə, icazə ve­rin, ürəyiniz öz həyəcanında dillənsin: “Allah ehtirasda hərəkət edir”.

Bir halda ki, siz İlahi aləmin nəfəsi və İlahi meşənin yar­paq­la­rı­sınız, onda siz də ağılda dincəlib ehtirasda hərəkət edin.

Ağrı
Bir qadın dilləndi: “Ağrıdan danış bizə”.

O dedi:

«Sizin ağrınız – idrakınızın qabığının sındırılmasıdır.

Meyvə çəyirdəyinin içini işığa çıxarmaq üçün onu sındırmaq lazım olduğu kimi, siz də ağrını yaşamalısınız.

Əgər ürəyiniz gündəlik həyatınızın möcüzələrinə təəc­cüb­­lənmək qa­biliy­yətini saxlaya bilsəydi, onda ağrı sizə se­vinc­dən az maraqlı gö­rün­məyəcəkdi;

Siz ürəyinizin mövsümlərini zəmilərinizin üzərindən ke­çən fə­sil­lər kimi qəbul edərdiniz.

Sakitcə aləmi öz kədərinizin qışından müşahidə edər­diniz.

Ağrının çoxunu özünüz seçmisiniz.

Bu bir acı dərmandır ki, onun vasitəsi ilə Loğman sizin xəstə mən­liyinizi sağaldır.

Odur ki, Loğmana etibar edin və onun dərmanını sükut və itə­at­kar­lıqla için.

Zira, onun əli ağır və sərt olsa da, Görünməzin qayğıkeş əli ilə istiqamətləndirilir.

Sizə uzatdığı piyalə dodaqlarınızı yandırsa da, o, Dulus­çu­­­nun mü­qəddəs göz yaşları ilə isladılmış palçıqdan düzəldilmişdir».

Özünüdərk
Bir kişi dilləndi: “Özünüdərkdən danış bizə”.

O belə cavab verdi:

«Sizin ürəkləriniz öz sükutunda gündüz və gecələrin sirrini bilir.

Lakin qulaqlarınız ürəklərinizin bildiyini eşitmək həsrətindədir.

Həmişə fikirlərinizdə bildiyinizi sözlərdə də tanımaq istərdiniz.

Arzularınızın çılpaq bədəninə barmaqlarınızla toxunmaq istərdi­niz.

Bu, yaxşıdır.

Ruhunuzun gizli bulağı qaynamalı və şırıltı ilə dənizə doğ­ru ax­malıdır; onda sonsuz dərinliyinizin xəzinəsi gözləriniz önünə açılacaq.

Naməlum xəzinənizi tərəzidə çəkməyə can atmayın; biliyinizin də­rinliyini xətkeşlə ölçməyə çalışmayın.

Zira, Məniniz sərhədsiz və ölçüsüz bir dənizdir.

Deməyin: “Mən Həqiqəti tapmışam”, yaxşı olar deyəsiniz: “Mən bir həqiqət tapmışam”.

Deməyin: “Mən ruhun yolunu tapmışam”.

Yaxşı olar deyəsiniz: “Mən mənim yolumla gedən ruha rast gə­l­mi­şəm”.

Zira, ruh bütün yollardan istifadə edir.

Ruh yalnız bir istiqamətdə hərəkət etmir və qamış kimi bitmir.

Sonsuz ləçəkli şanagüllə kimi açılır ruh».

Müəllimlik
Sonra bir müəllim söylədi: “Bizə Müəllimlikdən danış”.

O dedi:

«Heç kim sizə biliyinizin səhərində mürgülü şəkildə artıq möv­cud olandan başqa bir şey aça bilməz.

Məbədin kölgəsində, tələbələrinin müşayəti ilə gedən mü­­əl­lim öz müdrikliyi ilə deyil, inamı və eşqi ilə bölüşür əslində.

Əgər o doğrudan da müdrikdirsə, onda o sizi öz müd­rik­li­yi­­nin kan­darından keçirməyə çalışmayacaq, əksinə, sizi öz ağlınızın qa­pı­sı­na gətirəcəkdir.

Astronom kosmosu necə anladığından danışacaq, amma sizə öz anlamını verə bilməyəcək.

Musiqiçi sizə bütün fəzanı dolduracaq ritmi oxuya bilər, lakin o si­zə nə bu ritmi tuta biləcək qulaq və nə bu ritmi təkrarlayacaq səs vermək iqtidarındadır.

Rəqəmlər elminə vaqif olan da sizə yalnız çəki və ölçülər dün­ya­sın­dan danışa bilər, sizi ora sala bilməz.

Zira, bir adamın idrakının qanadları başqasına borc verilə bil­məz.

Hər biriniz Allahın biliyində ayrıca dayandığınız kimi, Allahı ta­nı­­maqda və yeri anlamaqda da hər biriniz öz ayrılığını po­z­ma­ma­lı­dır».

Dostluq
Bir gənc xahiş elədi: “Dostluqdan danış bizə”.

Əl-Mustafa belə cavab verdi:

«Sizin dostunuz sizin gerçəkləşən ehtiyaclarınızdır.

O, sizin məhəbbətlə əkdiyiniz və məhsulunu minnət­dar­lıq­la yığ­dı­ğınız tarlanızdır.O, sizin süfrəniz və sizin ocağınızdır. Çünki siz onun yanına öz ac­lığınızla gəlir və onda sakitlik axtarırsınız.

Dostunuz fikrini sizinlə bölüşəndə, özlüyünüzdə “yox” deməyə çə­kinməyin, “hə”ni isə içinizdə saxlamayın.

O susanda belə ürəyinizdə onu dinləməkdə davam edin.

Zira, dostluqda bütün fikirlər, bütün arzular, bütün ümid­lər səs-kü­yü sevməyən bir sevinc içində sözsüz doğulur və paylaşılır.

Dostunuzdan ayrı düşəndə kədərlənməyin;

Zira, onda ən çox sevdiyiniz onun yoxluğunda daha ay­dın bilinir, alpinistə dağ düzənlikdən daha yaxşı göründüyü kimi.

Qoyun, dostluqda ruhani dərinləşmədən savayı heç bir tə­mən­nanız olmasın.

Zira, öz sehrinin açılmasından savayı başqa bir şeydə də marağı olan məhəbbət – məhəbbət deyil, təhərsiz atılmış tordur ki, ona yalnız faydasız şeylər düşə bilər.

Qoyun, sizdə ən yaxşı şey – dostunuz üçün olsun.

Əgər o sizin dənizinizin çəkilməsini bilməlidirsə, qoyun, o həm də sizin qabarmanızı tanısın.

Zira, nəyinizə lazımdır sizə o dost ki, onu yalnız vaxtınızı öldürmək üçün arayırsınız.

Onu yalnız vaxtınızı yaşamaq üçün arayın!

Zira, dost sizin ehtiyaclarınızı ödəmək üçündür, daxilinizdəki boş­­luğu doldurmaq üçün yox.

Qoyun, gülüş və paylaşılan sevinclər dostluğunuzu şirinləşdirsin.

Zira, xırdalıqların şehində ürək öz səhərini açır və təra­vət­lən­di­rir».

Nitq
Sonra alim dedi: “Nitqdən danış”.

O belə cavab verdi:

«Siz fikirlərinizlə düz gəlməyəndə danışmağa başlayır­sı­nız.

Daha ürəyinizin tənhalığına sığmayanda, dodaqlarınıza köçür, ora­da yaşamaq istəyirsiniz və bu zaman səs də yalnız əyləncə və oyun olur. Söhbətlərinizin çoxunda fikir yarıölü haldadır.

Zira, fikir azad bir quşdur, söz qəfəsində qanadlarını gərsə də, uça bilmir.

Aranızda elələri var ki, tənhalığın qorxusundan çoxdanışan biri­si­ni axtarır.

Tənhalığın sükutunda gözləri qarşısında onların çılpaq ma­hiy­yət­ləri açılır; onlar isə qaçırlar bu məqamdan.

Elələri də var ki, söhbətin gedişində özləri də bilmədən, anlama­dıq­ları həqiqəti aşkarlamış olurlar.

Lakin elələri də var ki, həqiqəti sözlərlə ifadə etməsələr də öz­lə­rin­də daşıyırlar.

Belələrinin köksündə ritmik sükutla ruh yaşayır.

Yolda, yaxud bazarda dostunuzla rastlaşanda, qoyun, do­daq­la­rı­nı­zı tərpədən və dilinizi yönəldən ruhunuz olsun.

Qoyun, səsinizin səsi onun qulağının qulağı ilə söhbətləşsin.

Zira, onun qəlbi şərabın dadını yadda saxlayan kimi sizin ürə­yi­ni­zin həqiqətini qoruyub saxlayacaqdır.

Şərabın rəngi belə unudulanda, qabını da tapmaq artıq mümkün deyil».

Zaman
Astronom soruşdu: “Ustad, bəs zaman necə?”

O, cavab verdi:

«Siz zamanı – ölçüsüz olanı və ölçüyə gəlməyəni ölçmək istəyirsiniz.

Siz öz davranışınızı və hətta ruhunuzu saatlara və fəsillərə uy­ğun­laşdırmaq, tabe etdirmək istəyirsiniz.

Zamandan çay düzəltmək və onun sahilində oturub onun axınına ta­maşa etmək istəyirsiniz.

Buna baxmayaraq, sizdəki zamansız olan həyatın zamansızlığını dərk edir.

Bilir ki, dünən bu günün xatirəsi, sabah isə bu günün arzusudur.

Daxilinizdə nəğmə oxuyan və düşünən hələ də ulduzları fəzaya sə­pələyən o ilk anda yaşamaqdadır.

Aranızda kim hiss eləmir ki, onun sevgisinin gücü sonsuzdur?

Kim eyni zamanda hiss eləmir ki, sonsuz olmağına bax­mayaraq, mə­həbbət onun varlığının mərkəzində cəmlənmişdir; aşiqanə fikir və əməllərin ardıcıllığı kimi uzanıb getmir.

Məgər zaman məhəbbətlə bərabər deyilmi, bölünməz və öl­çü­yə­gəl­məz?

Lakin əgər öz düşüncələrinizdə zamanı fəsillərlə ölçmə­li­si­nizsə, qoy, onda hər fəsil bütün digər fəsilləri də özündə birləşdirmiş olsun.

Qoy, bu gün dünəni yaddaş, gələcəyi isə həsrət vasitəsi ilə bağrına bassın!»

Xeyir və Şər
Şəhərin ağsaqqallarından biri soruşdu: “Xeyir və Şərdən danış bizə”.

O, cavab verdi:

«Mən sizdəki xeyirdən danışa bilərəm, şərdən deyil.

Zira, şər öz aclıq və susuzluğundan əziyyət çəkən xeyirdən başqa nədir ki?

Həqiqətən, xeyir ac olanda qidanı hətta qaranlıq ma­ğa­ra­lar­da be­lə axtarmağa hazırdır. O, susuzluqdan yananda iylən­miş sudan belə iç­məyə çəkinməz.

Siz özünüzlə vəhdətdə olanda xeyirsiniz.

Lakin özünüzlə vəhdətdə olmayanda da, sizə şər demək olmaz.

Zira, bölünmüş ev hələ oğru yuvası demək deyil, sadəcə bö­lün­müş evdir.

Sükansız gəminin də təhlükəli adalar arasında məqsədsiz şəkildə üz­məsi hələ onun batması demək deyil.

Siz özünüzdən verməyə hazır olanda xeyirsiniz.

Lakin özünüz üçün fayda gəzəndə belə şər deyilsiniz.

Zira, siz fayda gəzəndə torpağın dərinliyinə işləyən və onun dö­şü­nü əmən köklərdən başqa bir şey deyilsiniz.

Əlbəttə, meyvə kökə deməyəcək: “Mənim kimi ol; yetişmiş və şi­rə­li, daim öz bolluğu ilə bölüşən”.

Zira, meyvə üçün vermək bir tələbat olduğu kimi, kök üçün də al­maq elə bir tələbatdır.

Ayıq danışanda siz xeyirsiniz.

Lakin yuxulu-yuxulu boşboğazlıq edəndə də siz şər deyilsiniz.

Zira, hətta kəkələmək belə dilinizi möhkəmləndirə bilər.

Öz məqsədinə doğru inamlı addımlarla yeriyəndə siz xeyirsiniz.

Lakin ona doğru axsaya-axsaya gedəndə də siz şər deyilsiniz.

Çünki hətta axsayanlar belə geriyə getmirlər.

Lakin, ey güclü və sürətlilər, diqqətli olun ki, şikəst yanında xe­yir­xahlıq edirmişsiniz kimi axsamayasınız.

Sonsuz üsullarla siz – xeyirsiniz, lakin xeyir olmayanda belə şər de­yilsiniz siz.

Sadəcə bir qədər astagəl və tənbəlsiniz.

Heyf ki, marallar tısbağalara cəldlik öyrədə bilməzlər.

Sizin böyük Məninizə doğru həsrətinizdə böyük xeyir vardır. Bu həsrət hamınıza xasdır.

Lakin bəzilərinizdə bu həsrət dənizə doğru tələsən və özü ilə qa­ya­ların sirlərini və meşənin nəğmələrini aparan gur seli xatırladır.

Bəzilərinizdə isə bu, zəif arx kimidir. Döngə və dalanlarda azan və dənizə yetişməmiş tükənən arx.

Lakin qoy, həsrəti güclü olan həsrəti zəif olana deməsin: “Sən ni­yə belə ləng və tərəddüdlüsən?”

Zira, əsl xeyirxah adam çılpaqdan: “Sənin paltarın harda­dı ki?”, yaxud evsizdən “Nə oldu sənin evinə?” – deyə soruş­maz».