Sh. Maxmudov «statistika» fanidan o’quv uslubiy majmuasi


Guruhlangan ma’lumotlar asosida to‘g‘ri chiziqli regressiya tenglamasini aniqlash



Yüklə 3,56 Mb.
səhifə133/180
tarix16.12.2023
ölçüsü3,56 Mb.
#181369
1   ...   129   130   131   132   133   134   135   136   ...   180
portal.guldu.uz-Statistika O`UM

Guruhlangan ma’lumotlar asosida to‘g‘ri chiziqli regressiya tenglamasini aniqlash

Hisoblash ishlarining hajmini kamaytirish maqsadida to‘plam birliklari omil (x) va natijaviy (y) belgilar bo‘yicha kombinatsion shaklda guruhlanadi va natijada korrelyatsion jadval hosil bo‘ladi. So‘ngra uning ma’lumotlari asosida regressiya tenglamasining parametrlari aniqlanadi.


9.5-jadval
Regressiya tenglamasini parametrlarini aniqlash uchun kerakli jamlama axborotlarni tayyorlash

Paxta hosildorligi bo‘yicha guruhlar,ts/ga

20-26

26-32

32-38

jami
nx







Hamma

1 ga mineral o‘g‘it sarfi bo‘yicha guruhlar

Oraliq o‘rtacha qiymati





23

29

35

Si





x y








































2-4


3

69







87







105

























10







5







0




15

45

135













690







435







0










1125

4-6


5

115







145







175

























2







20







8




30

150

750













230







2900







1400










4530

6-8


7

161







203







245

























0







15







10




25

175

1225













0







3045







2450










5495

Jami




12



40

18

70

370

2110

11150



276



1160

630

2066

-

-

-



6348



33640

22050

62038

-

-

-



26.11

29,09

32,07

29,4

-

-

-



313.32

1163,60

577,26

2054,18

-

-

-



8180.79

33849,12

18512,73

60542,64

-

-

-

9.3-korrelyatsion jadvalda oraliqlar o‘rtachalarini belgi variantalari deb qabul qilib, jadvalning har bir katagida 3 ta ma’lumot yozamiz.


Chunonchi, katakning o‘rtasida guruh takrorlanish (ho‘jaliklar) soni nxy, yuqori chap burchagida xy ko‘paytma, pastki o‘ng burchakida esa ularning nxyga ko‘paytmasi xynxy ko‘rsatiladi (xususan 1-qator va 1-ustunga mos kelgan katakda nxy=10, xy32369, xynxy6910690). Bulardan tashqari, jadvalda yig‘indi va ko‘paytma ko‘rinishida umumiy ifodalar berilgan. Masalan,

9.3-jadval ma’lumotlariga asoslanib regressiya tenglamasining parametrlari bunday aniqlanadi:
(9.9)

Guruhlangan ma’lumotlarga asosan hisoblangan regressiya va korrelyatsiya koeffitsiyentlari bog‘lanish zichligini kuchaytirib tasvirlaydi


(9.10)

Demak,



Agar omil o‘zgarishi bilan natija dastlab tez sur’atlar bilan o‘zgarib, so‘ngra tezligi so‘na borsa, u holda korrelyatsiya paraboloid shaklga ega bo‘ladi.
Gruppalangan ma’lumotlar bo‘yicha regressiya tenglamasi parametrlarini hisoblash ularning aniqlik darajasini pasaytiradi, chunki bunda belgi qiymatlari uchun taqriban oraliqlar o‘rtachasi olinadi. G‘o‘za mineral o‘g‘itlar bilan oziqlantirilmaganda ho‘jaliklarda o‘rtacha hosildorlik 21,64 s/ga bo‘lishi mumkin edi. Har gektar g‘o‘zaga berilgan qo‘shimcha o‘g‘it hosildorlikni o‘rtacha 1.5 sga oshiradi.


Egri chiziqli regressiya tenglamalarini aniqlash

Belgilar o‘rtasidagi munosabat barqarorlikka intiluvchi nisbiy me’yorlar bilan ifodalansa, bu holda egri chiziqli regressiya tenglamalari qo‘llanadi.
1. Natijaviy belgi bilan omil belgisining teskari darajasi o‘rtasidagi egri chiziqli korrelyatsion bog‘lanishni giperbola ko‘rinishida ifodalash mumkin:

Agar regressiya koeffitsiyenti a1 musbat ishoraga ega bo‘lsa, omil belgi x qiymatlari oshgan sari natijaviy belgi kichiklasha boradi va shunisi e’tiborliki, kamayish sur’ati doimo sekinlashadi va x cheksizlikka intilganda natijaviy belgi o‘rtacha qiymati a0 teng bo‘ladi, ya’ni Agar regressiya koeffitsiyenti a1 manfiy ishoraga ega bo‘lsa, omil qiymati oshishi bilan natijaviy belgi qiymatlari kattalashadi, ammo o‘sish sur’ati sekinlasha boradi va x y = a0.
Giperboloid regressiya tenglamasi bilan almashtirib, uni to‘g‘ri chiziqli ko‘rinishga keltirish mumkin. Natijada, kichik kvadratlar usuliga binoan, normal tenglamalar quyidagi shaklga ega bo‘ladi:
na+a1∑z=∑y
a0∑z+a1∑z2=∑y2 bundan

II. Regressiya tenglamasi parabola ko‘rinishda ifoda qilinsa, parametrlarni aniqlash formulalari quyidagicha:

Ikkinchi tartibli parabola shaklidagi regressiya tenglama quyidagi ko‘rinishga ega
(9.15)
Agar to‘g‘ri chiziqli bog‘lanishda omil o‘zgaruvchanligi ko‘lami chegarasida uning bir birligiga nisbatan natijaviy belgi o‘rtacha o‘zgarishi deyarlik o‘zgarmas miqdor bo‘lsa, paraboloid korrelyatsiyada esa U - belgi bir birligiga nisbatan X belgi o‘zgarishi omil qiymati o‘zgarishi bilan bir me’yorda o‘zgaradi. Oqibatda bog‘lanish xatto o‘z ishorasini qarama-qarshisiga almashtirib, to‘g‘ri bog‘lanishdan teskari yoki teskaridan to‘g‘riga aylanishi mumkin. Bunday xususiyat ko‘pchilik tizimlarga xosdir.
Ikkinchi tartibli parabola uchun, kichik kvadratlar usuliga binoan, normal tenglamalar tizimi quyidagicha:

Masalan, yangi o‘zlashtirilgan yerda paxta hosildorligi va 1 ga ekinga berilgan go‘ng haqida quyidagi ma’lumotlar berilgan.
9.4-jadval.

Paxta hosildorligi bilan go‘ng berish orasidagi bog‘lanishni aniqlash





1 ga chiqaril-gan go‘ng (t), x

Hosil-dorlik s/ga, y

yx

x2

x2y

x3

x4



1
2
3
4
5
6
7
8
9

18,2
20,1
23,4
24,6
25,6
25,9
23,6
22,7
19,2

18,2
40,2
70,2
98,4
128,0
155,4
165,2
181,6
172,8

1
4
9
16
25
36
49
64
81

18,2
80,4
210,6
393,6
640,0
932,4
1156,4
1452,8
1555,2

1
8
27
64
125
216
343
512
729

1
16
81
265
625
1296
2401
4096
6561

17,7
20,9
23,3
24,8
25,5
25,3
24,2
22,2
19,4

45

203,3

1030,0

285

6439,6

2025

15342

203,3

(9.16) tenglamalar tizimiga tegishli ma’lumotlarni qo‘yib, uni yechamiz



So‘ngra

v2 = - 0,4326.
(1) tenglamaga v2 qiymatini qo‘ysak:
380v1 + 3799 (-0,43273) = 95
v1 = 4,55.
Birinchi tenglamaga v1 va v2 qiymatlarini qo‘yib,
9a + 45(4,5763) + 285(-0,43273) = 203
Bundan a = 13,533
.
Demak, go‘ng berilmaganda hosildorlik 13,5 s/ga bo‘lishi mumkin edi. Har bir 1 t go‘ng hosildorlikni 4,6 s/ga oshirgan va shu bilan birga qo‘shimcha berilgan organik o‘g‘it hisobiga hosildorlik 0,4 s/ga pasaya borgan.
Paraboloid korrelyatsion bog‘lanish zichligi nazariy korrelyatsion munosabat, korrelyatsiya va determinatsiya indekslari yordamida baholanadi.
III. Regressiya tenglamasini darajali funksiya ko‘rinishda aniqlash uchun avval uni logarifmlab so‘ngra almashtirishlar yordamida chiziqli tenglama hosil qilinadi: . Yuqoridagi formulalarga asosan a1 va b larni aniqlab hamda kiritilgan almashtirishlardan foydalanib quyidagini yozish mumkin:

U holda



Yüklə 3,56 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   129   130   131   132   133   134   135   136   ...   180




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin