Sh. Sh. Olimov, Sh. X. Samiyeva

Kompyuterda matematika, tasviriy faoliyat, tabiat bilan 
tanishtirish, nutq oʻstirish, atrof olam bilan tanishtirish, ingliz 

---

205 
tilida gaplashishni oʻrganamiz mashgʻulotlari uchun didaktik 
materiallar yaratish
. 
Kompyuterda oʻyin faoliyatining vazifalari oddiy boʻlishi kerak. 
Binobarin, oʻyinlarda taʻlimiy vazifa ustun boʻlishi lozim. Ushbu 
mashgʻulotlarda bolalarning taʻlim olish jarayoni oʻyin faoliyati orqali 
uygʻunlashtiriladi. Shu sababli bu mashgʻulotlar didaktik oʻyinli 
mashgʻulotlar deb ataladi. 
MTTda oʻyin faoliyati orqali quyidagi vazifalar amalga oshiriladi: 
•
oʻyin faoliyati orqali shaxsning oʻqishga, mehnatga boʻlgan 
qiziqishi ortadi; 
•
oʻyin davomida shaxsning muloqotga kirishishi yaʻni, 
kommunikativ – muloqot madaniyatini egallashi uchun yordam 
beriladi; 
•
shaxsning oʻz iqtidori, qiziqishi, bilimi va oʻzligini 
namoyon etishiga imkon yaratiladi; 
•
hayotda va oʻyin jarayonida yuz beradigan turli 
qiyinichiliklarni yengish va maqsadni aniq qoʻyish koʻnikmalarining 
tarkib topishiga yordam beradi; 
•
oʻyin jarayonida ijtimoiy normalarga mos xulq-atvorni 
egallash, kamchiliklarga barham berish imkoniyati yaratiladi; 
•
shaxsning ijobiy fazilatlarini shakllantirishga zamin 
tayyorlaydi; 
•
insoniyat uchun ahamiyatli boʻlgan qadriyatlar tizimi, 
ayniqsa, ijtimoiy, maʻnaviy-madaniy, milliy va umuminsoniy 
qadriyatlarni oʻrganishga eʻtibor qaratiladi; 
•
oʻyin ishtirokchilarida jamoaviy muloqot madaniyatini 
rivojlantirish koʻzda tutiladi. 
“Didaktik materiallar asosida innovatsion texnologiyalar 
boʻyicha tajriba oʻtkazish 
Oʻyinli texnologiyalardan foydalanishning asosini bolalarni 
faollashtiruvchi va kognitiv imkoniyatlarini jadallashtiruvchi faoliyat 
sifatida tashkil etilish talab etiladi. Bunda didaktik materiallar asosida 
innovatsion texnologiyalar boʻyicha tajriba oʻtkazish, kompyuterda 
matematika, tasviriy faoliyat, tabiat bilan tanishtirish, nutq oʻstirish, 
atrof olam bilan tanishtirish, ikkinchi tilga oʻrgatish mashgʻulotlari 
uchun didaktik materiallar yaratish zarur. 
Axborot 
kommunikatsiya texnologiyalaridan kompyuterlar, 
prezentatsiya-slaydlar, 
televizor, 
elektron 
doskalar 
yordamida 

---

206 
namoyish etiladigan materiallar asosida bolalarga matematik bilimlar 
berishda asosiy mavzu sifatida geometrik shakllar, sanoq, vaqt va 
fazoviy tushunchalar, moʻljal olish, miqdor va matematik munosabat, 
oʻlcham kabi mavzular tanlanadi. Mashgʻulotlarni muvaffaqiyatli
oʻtkazishda koʻrsatma-qoʻllanmalarni toʻgʻri tanlashning ahamiyati 
katta. Matematik tasavvurlarni shakllantirishda ham, bolalarni 
dastlabki umumlashtirishlarga keltirish (qoʻshni sonlar orasidagi 
bogʻlanishlar va munosabatlar, «teng», «ortiq», «kam», «butun», 
«qism») borasida ham koʻrsatmalilik asos boʻlib xizmat qiladi. 
Hamma mashgʻulotlarda kundalik turmushda ishlatiladigan 
buyumlar, oʻyinchoqlar, tabiiy materiallardan keng foydalaniladi.
Hamma bolalar oʻyinchoqlar bilan oʻynashlari uchun 
oʻyinchoqlarning tasvirlari koʻp miqdorda tanlanadi. Tasviriy faoliyat 
mashgʻulotlarida turli narsa va buyumlarni tasvirlashdan oldin uning 
turli koʻrinishlarini ekranda namoyish qilish bolada oʻzgacha tasavvur 
uygʻotadi. Tabiat va uning hodisalarini oʻrganish, tevarak-atrof bilan 
tanishish, nutq oʻstirish bilan bogʻliq faoliyatda aqlli gadjetlarning 
oʻrni beqiyos. Xususan, bolalarga notanish boʻlgan muhitni aks 
ettirish va unga munosabatni tarbiyalashda turli dasturlar: virtual 
borliq, gologramma, youtube, AR dasturlari muhim ahamiyat kasb 
etadi. Asosiy vazifa, tarbiyachining ushbu dasturlarni toʻliq qamrab 
olishi va kerakli vaqtda ulardan foydalanishni bilishi boʻlib 
hisoblanadi. Shuningdek, bolalarga oz ona tilida soʻzlashish 
imkoniyatlarini kengaytirish maqsadida soʻzlovchi alifbo, soʻzni top, 
bu qaysi ertak kabi oʻyinli mashqlar taklif etiladi.
 
Oʻyin - mehnat va oʻqish bilan birgalikda faoliyatning asosiy 
turlaridan biri hisoblanadi. Shu sababli oʻyin ijtimoiy tajribalarni 
oʻzlashtirish va qayta yaratishga yoʻnalgan vaziyatlarda, faoliyat turi 
sifatida belgilanadi va unda shaxsning oʻz xulqini boshqarishi 
shakllanadi va takomillashadi. 
Psixologlar taʻkidlaydilarki, oʻyinga kirishib ketish qobiliyati 
kishi yoshiga bogʻliq emas, lekin har bir yoshdagi shaxs uchun oʻyin 
oʻziga xos boʻlishi lozim. 
Kompyuterli oʻyinli faoliyat muayyan funksiyalarni bajarishga 
bagʻishlanishi lozim. 
Ular quyidagilar. 
•
maftunkorlik; 
•
kommunikativlik; 
•
oʻz imkoniyatlarini amalga oshirish; 

---

207 
•
tashxis; 
•
muloqot; 
•
ijtimoiylashuv. 
Shuni ham inobatga olish zarurki, axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalari qanchalik ijobiy, ulkan potensialga ega boʻlishidan 
qatʻiy nazar, ular tarbiyachi va bola oʻrtasidagi jonli aloqaning oʻrnini 
bosa olmaydi va almashtira olmaydi. Buning uchun multimediali 
vositalarni tanlash va qoʻllashda quyidagi talablarni amalga oshirish 
zarur: 
-
Monitor suyuq kristalli yoki plazmadadan iborat boʻlishi 
maʻqul. 
-
Bolada koʻrish qobiliyatini buzilishidan saqlashga qaratilgan 
oʻyinlardan foydalanish kerak. 
-
Muntazam ravishda koʻzlar uchun mashqlar olib borilishi: 
mashgʻulotda vaqti-vaqti bilan har 1,5-2 daqiqada bolaning koʻzini 
monitordan siljitish uchun mashgʻulot davomida faoliyat turini 
oʻzgarish ham muhimdir. 
-
Frontal mashgʻulotlar uchun proektoridan foydalanib, ekrandan 
bolalargacha boʻlgan masofa 2 - 2, 5 metrni tashkil qilishi lozim.