Sh. Sh. Olimov, Sh. X. Samiyeva

Sahnalashtirish oʻyinlari
, bu bolalarning mustaqil ijodiy oʻyin 
turi boʻlib, unda badiiy ertak va hikoyalar bolalar tomonidan rollarga 
boʻlib ijro etiladi. Bu oʻyinlar bolalarda iroda, intizom va oʻz 
hattiharakatlarini boshqara olish, boshqalarning harakatlari bilan 
hisoblashish 
kabi 
ijobiy 
maʻnaviy 
xislatlarni 
shakllantiradi. 
Sahnalashtirishda bolalar oʻyin jarayoniga kirib boradilar, voqea va 
ertak qahramonlarining ichki hayotiga bevosita aloqador boʻlgan 

---

129 
qahramonlik, jasurlik, mehribonlik, jonbozlik, jonkuyarlik kabi ijobiy 
fazilatlarni oʻzlarida yaqqol namoyon qiladilar. Bu jarayonda 
bolalarning nutq faolligi, lugʻat boyligi, dunyoqarashi kengayib 
boradi. Sahnalashtirish uchun badiiy ertak, ertaklar tanlash katta 
yoshdagilardan bolalarning yosh xususiyatlari, qiziqishlari, istaklarini 
hisobga olishni talab etadi.
Bolalar xalq ertaklarini sahnalashtirishni yaxshi koʻradilar. 
Masalan, «Sholgʻom», «Zumrad va Qimmat», «Boʻgʻirsoq» va 
boshqalar. Bolalar boshqa xalq ertaklarini ham turli usullarda 
(qoʻgʻirchoq, soya, soya teatri orqali) sahnalashtirishga ehtiyoj 
sezadilar. Badiiy ertakni eslab qolishlari uchun uni qayta qoʻyib 
berish, sahnada koʻrsatish, rasmlar namoyish etish, didaktik 
oʻyinlardan foydalaniladi. Sahnalashtirish oʻyinlari qiziqarli oʻtishi va 
uzoq vaqt davom etishi uchun kerakli jihozlar tayyorlanishi va unga 
toʻgʻri rahbarlik qilinishi kerak. Kattalar oʻyin rejissyori rolini amalga 
oshira borib, bolalarning hatti-harakatlari, qobiliyatlari, intilishlarini 
hisobga olib boradilar. Oʻyinda faol ishtirok etgan bolalarni alohida 
ragʻbatlantirilib, kelgusida qaysi ertaklarni sahnalashtirish kerakligini 
aniqlaydilar. 
Maktabgacha yoshdagi bolalarga nisbatan nutqning ikki shaklini 
– dialogik va monologik shakllarini koʻrib chiqish lozim. Dialog ikki 
yoki bir necha soʻzlovchining biron-bir vaziyat bilan bogʻliq 
mavzudagi fikrlarining almashinuvi bilan tavsiflanadi. Til vositalari 
imo-ishoralar, mimika bilan kuchaytiriladi. Tarbiyachi shunday 
vaziyatni yaratishi kerakki, unda bolalar turli xil til vositalaridan 
foydalangan holda dialog tuzish– soʻrash, javob berish, tushuntirish, 
iltimos qilish va boshqa zaruratga duch kelsinlar.
Psixogramma
– kasbning psixolgik portreti boʻlib, u aniq 
kasbda dolzarb boʻlgan psixologik funksiyalar guruhi bilan namoyon 
boʻladi. Bunday oʻyinlarga bolarga kasblar haqida maʻlumot berish 
vazifasi qoʻyiladi.

---

130