nosabatlam i ham o ‘z ichiga oladi.
Binobarin, voqelikka b o ‘lgan inson
m unosabatining xar qanday ko'rinishi estetik m azm undan ajralib qolsa, u
asl insoniy m ohiyatini y o ‘qotib q o ‘yadi.
Estetik tarbiyaning estetik ongni shakllantirish m aqsadi va vazifasi
ko'proq yosh avlodga taalluqli estetik ongni shakllantirish demakdir.
Estetik tom onsiz dunyoqarash chala, biryoqlam a b o ‘lib qolishi turgan
gap, estetik dunyoqarash falsafiy, axloqiy va boshqa dunyoqarash soha-
laridan bahram and b o ‘lib, o ‘z navbatida ularni ham boyitib turadi.
Estetik tarbiya, eng avvalo, odam lam ing estetik didlari shakllanishiga
katta ta ’sir o ‘tkazadi. Shaxs o ‘zligi uning estetik
didi orqali nam oyon
bo‘ladi. Estetik didda inson aqliy va hissiy dunyosi, orzu-umidlari, talab-
ehtiyojlari, maqsad-manfaatlari ro ‘yobga chiqishi ifodalanadi. Did faqat
kayfiyat baholarigina emas, balki inson faoliyati samaralari vositasida ham
ifoda topadi. Inson faoliyatining barcha samaralarida uning didi aks etadi.
Estetik tarbiya o ‘z diqqat-e’tiborini shaxs estetik ehtiyojlarini shakl-
lantirishga qaratadi, xilm a-xil o 'ta m urakkab talab-ehtiyojlarni birlash-
tiradi, u y g ‘unlashtiradi va ham ohang tarzda am al qilishi uchun shart-sha-
roitlar yaratib beradi.
Estetik tarbiyaning inson talab-ehtiyojlari m adaniyatini shakllan-
tirishdagi o ‘rni
ham beqiyosdir, zero insonning talab-ehtiyojlari mada-
niyatida m uayyan m ezon tuyg‘usi ham m avjud b o ‘lishini, bu m ezon
tu y g 'u si shaxsiy ehtiyojni jam iyat ehtiyoji bilan m utanosib tarzda olib
borishni taqozo etadi. A na shu m ezon tuyg 'u sid a yetuklikka erishish este
tik tarbiyaning eng m uhim vazifalaridan biridir.
Estetik ehtiyoj faqat m oddiy va m a ’naviy g o ‘zalliklardan lazzatlanish-
gina emas, balki har qanday am aliyot sohasida narsalarni nafosat qonun-
lariga rioya qilgan holda yaratishni, faoliyatga g o ‘zallikni tatbiq qilishni
ham bildiradi. Shu bois estetik tarbiya hayot jabhalarining ham m asiga:
o ‘qish, m ehnat qilish, ilmiy va texnik izlanish, jam oaviy faoliyatga tatbiq
etilishi lozim b o ‘ladi.
Bolalarni estetik tarbiyalash va rivojlantirish estetik tarbiya tizimi
yordam ida am alga oshadi. Estetik tarbiyani tashkil etish tizim ida qator
tam oyillar yotadi30.
Estetik tarbiya va badiiy t a ’limning hamma uchun
umumiyligi
shundaki, kattalar va bolalar m a’naviy hayotda,
kundalik
mehnat, san’at va tabiat bilan m uloqotda, turm ushda va shaxslararo mu-
30 . Estetik tarbiya tizimining vazku tamoyillarini yoritishda B.T. Lixachevning qarashlaridan
foydalanildi. Qarang: B.T. Lixachev. Pedagogika - М .: «YuRAYT», 2003-395-397-b
137
nosabatda estetik hodisalar bilan doimiy ravishda o ‘zaro m unosabatda
bo'ladi. Ana shu jarayonda ularning go'zalligi va xunukligi, fojiali va
ku lgilijihatlari nam oyon bo 'lib boradi. B undan m a’lum bo'ladiki. estetik
savodlilik, ideallar, estetik rivoj lanishva badiiy ta ’limsiz, ishdam ahsulotni
estetik takom ilga yetkaza olmasdan, shaxsning har tom onlam a barkamol
bo'lib rivojlanishi m um kin emas.
Estetik tarbiyani tashkil etish tizimi yana
barcha tarbiyaviy ishlarga
yaxlit yondashuv
tam oyiliga asoslanadi. B olalarning estetik tarbiyasida
san’atning barcha turlari o ‘z-o'zidan
birga harakatlanadi, bolaga yaxlit
ta ’sir k o ‘rsatadi. Bunday o ‘zaro harakat badiiy asarlar, tasviriy san’at,
m usiqiy savodxonlikni oshirishda m ustahkam aloqadorlik natijasida
am alga oshadi. B undan tashqari estetik tarbiya fan, mehnat, jism oniy
m adaniyat, estetik m unosabat va turm ush g o ‘zalliklarini ochish hisobiga
ham am alga oshadi.
Estetik tarbiya tizim i
bolalarning butun badiiy-estetikfaoliyatini hayot,
jamiyatning amaliy taraqqiyoti, bolalarda dunyoqarash va axloqiylikni
shakllantirish jarayoni bilan o'zaro aloqadorlik
tam oyiliga tayanadi.
Jam iyatning dem okratlashuvi - g o'zallik va axloqiylik manbayidir.
B ola shaxsining estetik va um um iy shakllanishi o ‘zaro aloqadorligi
bolaning badiiy va umumiy psixik rivojlanishi birligi
tam oyilini taqozo
etadi. B olalarning badiiy-estetik faoliyati ularda his etish, emotsiya,
obrazli va m antiqiy xotira, nutq, fikrlashning jadal rivojlanishini ta ’m in
laydi.
Estetik tarbiyaning am aliyligi to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri
bolalarning badiiy-
ijodiy va mustaqil faoliyati
tam oyiliga amal qilinishiga bog'liqdir.
M illiy xalq o'yinlari, xalq qo ‘shiqlari, she’rlar, hikoyalar, ocherklar
tadqiqotchilik ko'nikm alarini hosil qiladi, bolalarning badiiy rivojlanishi,
alohida v a jam oaviy ijodkorligi vositasida m a’naviy
hayot m azm uni
shakllanadi.
Bolalarning butun hayotini estetiklashtirish
tam oyili m unosabat,
faoliyat, bolalarning m unosabatlarini g o ‘zallik qonunlari, ulardan
quvonish hissini uyg‘otish asosida tashkil etishni talab etadi.
138