Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti z. O. Kuvandikov
BOB. TADBIRKORLIK SUBYEKTLARI FAOLIYATI
Yüklə 1,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
7.BOB. TADBIRKORLIK SUBYEKTLARI FAOLIYATI
USTIDAN DAVLAT NAZORATI 1.Tadbirkorlik subyektlari faoliyati ustidan davlat nazorati tushunchasi, printsiplar va huquqiy asoslari. 2.Nazorat qiluvchi organlar va ularning vakolatlari. 3.Tadbirkorlik subyektlari faoliyati ustidan davlat nazorati shakllari. 4.Tadbirkorlik subyektlari faoliyatini tekshirish turlari. Mavzuni mustaxkamlas uchun savollar Bobni o‘zlashtirish uchun testlar 1- Tadbirkorlik subyektlari faoliyati ustidan davlat nazorati tushunchasi, prinstiplari va huquqiy asoslari. Nazorat iqtisodiyotni va tadbirkorlik faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish vositalaridan bir hisoblanadi. Davlat nazorati davlat organlari tomonidan amalga oshirilishi munosabati bilan uni davlat hokimiyatini amalga oshirish shakllaridan biri sifatida qarash lozim. Tadbirkorlik subyektlari faoliyati ustidan davlat nazorati deganda tijorat va notijorat tashkilotlar tomonidan tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishda normativ-huquqiy hujjatlar talabiga rioya qilinishi ustidan tekshirish va kuzatish tizimi tushuniladi. Tadbirkorlik subyektlari faoliyati ustidan davlat nazoratini davlat organlari, shu jumladan prokuratura organlari o‘z vakolatlari doirasida amalga oshiradilar. Tadbirkorlik subyektlari faoliyatini davlat tomonidan nazorat qilishning asosiy prinsiplarini umuiy tartibda ikki gruxga bo‘lish mumkin: a) nazorat qiluvchi organlar faoliyatida qonuniylik, xolislik va oshkoralik, ya’ni boshqa shaxslarning xohishi va istaklaridan, ularning subyektiv irodalaridan qat’i nazar, tekshirishlar nazorat qiluvchi organlar xodimlari tomonidan suiiste’molliklarsiz tadbirkorlik subyektlari faoliyatida tekshirishlar o‘tkazishni tartibga soluvchi qonun normalari asosida amalga oshirishlari lozimligi; 252 b) yuridik va jismoniy shaxslarning huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish. v) tadbirkorlik subyekti huquqlarining ustuvorligi, unga muvofiq qonun hujjatlarida tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish bilan bogliq holda yuzaga keladigan barcha bartaraf etib bo‘lmaydigan ziddiyatlar va noaniqliklar tadbirkorlik subyektining foydasiga talqin etiladi; g) tadbirkorlik subyektlari faoliyatiga aralashmaslik. Demak, ushbu tamoyillarning mazmun va moxiyatidan bizga ma’lum bo‘ldiki, tadbirkorlik faoliyatini davlat tomonidan nazorat qilishning tamoyillari barcha nazoratlarni o‘tkazishda bevosita amal qilinishi shart bo‘lgan huquqiy normalar sifatida qaraladi. Shu o‘rinda O‘zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti I.A. Karimov ta’kidlaganidek, “Tadbirkorlik subyektlari va xususiy mulk egalari uchun huquq va kafolatlarni qonuniy himoya qilish normalarini kuchaytirish darkor. Bu borada xususiy mulkdorlarning qonuniy huquq va manfaatlarini himoya qilishda sud organlari rolini oshirish, davlat, huquqni muhofaza qilish va nazorat qiluvchi organlar mansabdor shaxslarining tadbirkorlik subyektlarining xo‘jalik va moliyaviy faoliyatiga noqonuniy aralashuvi uchun javobgarligini kuchaytirish birinchi darajali ahamiyatga ega bo‘lishi lozim”. Ushbu ta’kidlagan so‘zlardan kelib chiqib, fikrimizcha yuqorida zikr qilingan tamoyillar qatoriga navbatdagi tamoyilni qo‘yidagicha talqin qilish maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz. j) tadbirkorlik faoliyati subyektlarining xo‘jalik va moliyaviy faoliyatiga noqonuniy aralshuv uchun javobgarlik. Tadbirkorlik subyektlari faoliyatiga aralashmaslik deganda nazorat qiluvchi organlarning mansabdor shaxslari tadbirkorlik subyektlarining qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladigan faoliyatiga aralashishga haqli emasligi tushuniladi. Agar nazorat qiluvchi organlarning mansabdor shaxslari tadbirkorlik subyektlarining faoliyatida qonun hujjatlari buzilganligini aniqlasalar, ular o‘zlariga berilgan vakolat doirasida va muayyan qoidabuzarlikni bartaraf etish bilan bevosita bogliq chora- tadbirlarni ko‘rishlari mumkin. Nazorat qiluvchi organlarning mansabdor shaxslari qoidabuzarlik holati mavjudligidan tadbirkorlik subyektlarining 253 boshqa qonuniy faoliyatiga aralashish yoki uni cheklash uchun asos sifatida foydalanishga haqli emas. Mahalliy davlat hokimiyati organlari dehqon va fermer xo‘jaliklarining tadbirkorlik faoliyatiga, shu jumladan ularning agrotexnika usullarini, etishtiriladigan mahsulot turini tanlashiga, ana shu mahsulotning bahosini hamda realizatsiya qilish yo‘nalishini belgilash ishlariga aralashishga haqli emas, davlat ehtiyojlari uchun mo‘ljallangan xaridlar bundan mustasno. Nazorat qiluvchi organlar mansabdor shaxslarining noqonuniy qarorlari yoki boshqa harakatlari natijasida tadbirkorlik subyektiga etkazilgan zararlar, shu jumladan, boy berilgan foyda qonun hujjatlarida belgilangan tartibda qoplanadi. Tadbirkorlik faoliyati subyektlari birlashmalarining a’zosi bo‘lgan tadbirkorlik subyektlarining faoliyatini tekshirishlar tadbirkorlik faoliyati subyektlari so‘roviga ko‘ra mazkur birlashmalar vakillari ishtirokida amalga oshirilishi mumkin. Tadbirkorlik subyektlari faoliyatini davlat tomonidan nazorat qilish to‘risidagi qonun hujjatlarini buzishda aybdor bo‘lgan shaxslar belgilangan tartibda javobgarlikka tortiladi. Yüklə 1,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|