Shartli belgilar
Yüklə 1,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ichki nizolar
Dyurand bitimi 111 lakat hududini shimolda Amudaryogacha kengaytirib oldi. 1887- yilda turkmanlar yashaydigan joylarda afg‘on—rus chegaralari qat’iy belgilab olindi. Shundan keyin, Abdurahmon janubda — Hind daryosi bo‘yla- rida yashaydigan, lekin 1849-yilda inglizlarga bo‘ysundirilgan af- g‘on qabilalarini o‘z davlati atrofida birlashtirish harakatini boshlab yubordi. Amir Abdurahmon o‘zini ularga diniy homiy qilib ko‘r- satdi va inglizlarga qarshi kurashishga chorladi. Bu esa Buyuk Britaniya bilan urush xavfini tug‘dirdi. Bundan cho‘chigan Abdu- rahmon inglizlar bilan 1893-yilda bitim tuzishga majbur bo‘ldi. Unga ko‘ra, Afg‘oniston janubidagi afg‘on qabilalari hududlari Buyuk Britaniya qaramog‘ida qolaveradigan bo‘ldi. Inglizlar ke- lishilgan Dyurand chizig‘iga (muzokara olib borgan inglizlar vakili Dyurand nomi bilan atalgan) qo‘shin yubordilar. Bunga javoban tog‘lik afg‘onlar qo‘zg‘olon ko‘tardilar. 1901-yili Abdurahmon vafot etdi. Amirlik taxtini o‘g‘li Habibullo egalladi. U otasi yo‘lidan borib, afg‘on qabilalarini birlashtirish siyosatini olib bordi. Inglizlarga qarshi kurashni davom ettirdi. Rossiya bilan savdo aloqalarini o‘rnatishga urindi. Bunga javoban Buyuk Britaniya Afg‘onistonga qarshi iqtisodiy qamal siyosatini qo‘lladi. Ayni paytda, Buyuk Britaniya Afg‘onistonga bitim taklif qildi. Unda tashqi savdo Buyuk Britaniya nazoratida bo‘lmog‘i, mamlakatda inglizlarning temiryo‘l qurishiga rozilik berish, ingliz fuqarolarining Afg‘onistonga erkin kirib-chiqishiga ruxsat berish talab qilingan edi. 1907-yili shu masalalar ko‘zda tutilgan bitim imzolandi. Afg‘oniston Buyuk Britaniya manfaatlari mintaqasi deb e’lon qilindi. Rossiya uchun esa savdo huquqlari berildi, xolos. Afg‘oniston XX asr boshida ishlab chiqarish sanoati yo‘q, qoloq davlat bo‘lib qolaverdi. Soliqlar pul bilan emas, mahsulot sifatida olinardi. Og‘ir sharoitga qaramay, Afg‘oniston tash- qi dunyodan uzilib qolgani yo‘q. Afg‘onis- tonda ham respublikachilik harakati paydo bo‘ldi. Bu harakat taraf- dorlari „Yosh afg‘onlar“ deb ataldi. Ular maktab-maorif, mada- niyat, fan, texnika tarmoqlarini rivojlantirish g‘oyalarini ilgari surdilar. Ular amirlik hokimiyati bilan barobar konstitutsiya ham bo‘lishini talab qildilar. Mahsulot solig‘ini bekor qilish, ichki boj to‘lovlarini yo‘qotish, qabilalar tengligiga erishish va ko‘p ma- salalarda ilg‘or qarashlarni ifoda etdilar. „Yosh afg‘onlar“ harakatiga „Siroj ul-axbori afg‘oniya“ („Afg‘on xabarlari chirog‘i“) gazetasi Yüklə 1,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|